Een van de reacties op mijn stukje over Trump als een van de meest invloedrijke presidenten aller tijden (Tump is een winnaar!) was dat Trump zo vreselijk yesterday’s news was. Geen tijd meer voor, geen interesse.
Nou moet ik toegeven dat een van de meest welkome gevolgen van Trumps nederlaag, en na de staatsgreep van 6 januari zijn verbanning van Twitter, was dat we niet dagelijks, of zelfs per uur, ons met de man bezig hoefden te houden. Niet langer werd iedere uiting, iedere opwelling, iedere provocatie van de psychopaat die vier jaar lang niet uit de media was weg te slaan, uitvergroot, becommentarieerd, belangrijk gevonden. Heerlijk om niet ’s ochtends de nieuwssites te moeten opzoeken om te zien wat er weer voor idioots was voorgevallen. Nu werp ik enkel een snelle blik om te zien of Biden niet is overleden.
So far, so good. En ja, er is veel te opiniëren dat niet met Trump samenhangt. Slaverij en kolonialisme, Omtzigt en Rutte, de zoveelste verontschuldiging van de Jonge/Rutte, en in de Telegraaf natuurlijk de permanente campagne tegen Kaag en Halsema. En anders is er wel het zoveelste oppervlakkige essay van Grunberg.
Toch denk ik dat het een enorme, mogelijk fatale, denkfout is om net te doen of Trump er niet meer toe doet, dat hij niet meer nieuwswaardig is. Het is veel erger dan we denken.
Niet dat Trump in 2024 kandidaat zal zijn. Daar is hij te lui voor en zelfs in zijn narcistische verkleefde hersenen realiseert hij dat hij zelfs met hulp van verminkte kiessystemen niet voldoende stemmen kan halen om nog eens president te worden. Daar gaat het hem ook niet om. Hij wil aandacht en invloed, liefst zonder al te veel inspanning en met de kans om als een acoliet in 2024 verliest/wint te kunnen zeggen: had mij maar gehouden/hij won dankzij mij.
Het is ongekend dat een verliezend president zijn partij kan overnemen op een manier die hem zelfs toen hij president was niet helemaal was gelukt. Trump domineert de partij in wat door Liz Cheney een persoonscultus is genoemd. Hordes Republikeinen in het congres dansen naar zijn pijpen.
Ze stemden tegen de certificering van de uitslag van de verkiezingen in november, ze praten de aanval op het Capitool goed en blokkeren onderzoek ernaar, ze juinen anti-vax dommerikken op, ze slijmen en schmieren in Florida aan het hof van de anti-democraat. De paar lui die de macht zouden hebben om de partij los te weken van Trump, Mitch McConnell en Kevin McCarthy, leiders van senaat en huis respectievelijk, doen dat niet uit pervers opportunisme. Zij willen Trump enkel gebruiken om in 2022 meerderheden in het congres te verwerven.
En verdomd, voor een partij die zo in diskrediet is gebracht door persoon en optreden van Trump, door het geweld op 6 januari (Trump heeft de antifa-verklaring nu verlaten en juicht de geweldplegers openlijk toe als zijn achterban), voor een dergelijke partij is het godgeklaagd dat hij een kans maakt in 2022.
Er zijn verklaringen voor die hondentrouw aan een mislukt politicus. De notie van ‘vrijwillige slavernij’ die Etienne de la Boetie waarover ik eerder schreef, net als de proto-fascistische tendensen die door een minder narcistisch en meer doelgericht ‘evil person’ (denk Cruz, Hawley, Paul) van Amerika nu al een illiberale autoritaire staat hadden gemaakt, bieden deelverklaringen. Maar niets behalve opportunisme verklaart waarom Liz Cheney in staat is perfect te zien waartoe dit gaat leiden en McConnell dat niet wil zien.
Ik heb nooit de illusie gehad dat de Republikeinen ondanks hun snelle en steeds snellere wegdrijven van democratische en grondwettelijke principes zichzelf buitenspel gezet zouden hebben. Ik schreef er al over in januari. Op staatsniveau zijn ze te sterk (minder qua stemmen dan qua inherente macht in het nu achterlijk ogende Amerikaanse politieke systeem) om ze af te schrijven. Zie de talloze wetten om zo weinig mogelijk mensen te laten stemmen. Het Amerikaanse systeem leent zich perfect voor een dictatuur van de minderheid. De Founding Fathers, breed vereerd, legden ook de basis voor een disfunctioneel en gevaarlijk corrupt systeem.
Op de achtergrond is Trump de doorslaggevende persoon. Curieus genoeg niet zozeer omdat hij aan de touwtjes trekt, maar omdat opportunistische politici en mediapersoonlijkheden hem touwtjes geven om aan te trekken. Je mag hopen dat Trumps steun in Republikeinse voorverkiezingen leidt tot het soort van kandidaten dat onverkiesbaar is of de Democraten een kans geeft, maar even vrolijk komen er nog een paar afgevaardigden bij als Laurent Boebert, de pistolen zwaaiende radicaal uit Colorado, of de in alle opzichten verwerpelijke Majorie Taylor Greene, die Trumps erfenis vertegenwoordigen.
Dat kan allemaal omdat de big lie, zoals ik voorspelde in januari, diep wortel heeft geschoten in een Republikeins electoraat dat open staat voor Trumpiaanse leugens. Een te groot deel van de kiezers (het gaat om tientallen procenten) heeft geen vertrouwen meer in verkiezingen. De grote leugen van Trump is veel te breed geaccepteerd en wordt door de tegen certificatie van de uitslag stemmende Republikeinse politici nog steeds niet weersproken, om vertrouwen te hebben in de toekomst.
De Republikeinen komen weer terug, niet met Trump maar wel dankzij Trump. Ze corrumperen het systeem op een manier die hun overwinningen suspect zullen maken bij alle andere Amerikanen. En dan zijn we echt op weg naar totaal verlies van vertrouwen in democratische processen in de VS.
Trump is niet yesterday’s news. Die misvatting, en de onterechte want niet gerechtvaardigde opluchting dat zijn invloed zou wegvloeien, gaat ons nog duur te staan komen.