Ik zat nog wat na te denken over de haatzaaier in Amerika (en de kleutervarianten daarvan hier). Het komt me voor dat de mensen die Trump aanzet tot haat, die juichen op zijn greatest hits shows, die op social media tekeer gaan, dat die mensen helemaal geen oplossing verwachten van Trump. Ze vinden hun troost en soelaas in het boos zijn, in het horen van een machtig iemand die hun diepste onderbuikgevoelens verwoordt. Never mind dat er geen beleid is, dat er niets verandert voor die toehoorders. Daar gaat het niet om. Ze roepen graag ‘build that wall’ en ‘lock her up’. Dat is voldoende, onderwijl worden ze uitgekleed door de Republikeinse elite.

Ik moest hieraan denken toen ik een artikel las van Mark Elchardus in Socialisme en Democratie, het blad van de Wiardi Beckman Stichting. Hij concludeert voor veel mensen sociaal democratie niet meer wordt gezien als oplossing voor de mogelijke gevolgen van migratie, diversiteit en integratie(het nummer gaat over identiteit) ‘maar als een deel van het probleem’.

‘Het is duidelijk’, schrijft Elchardus, ‘dat betekenisvolle delen van het electoraat de oplossing inmiddels verwachten van extreemrechtse en rechts-populistische partijen en ook, steeds meer, van partijen die een conservatisme ontwikkelen dat gericht is op gemeenschapsafbakening, zoals de VVD in Nederland en de N-VA in België.’ Ook hier lijkt me dat tekort door de bocht. Deze delen van het electoraat verwachten helemaal geen oplossingen. Ze willen steun, mededogen, en misschien, ooit, de kans om andere groepen dan zij een hak te zetten (moskees verbieden en zo) maar ze zijn niet zo wereldvreemd dat er een oplossing verwacht wordt. Dat is precies het probleem van een haatzaaier als Wilders en een kortzichtige praatjesmaker als Baudet: ze hebben geen ‘oplossingen’.

Laat ik overigens Elchardus niet tekort doen. Hij pleit voor voortgezet sociaal democratisch beleid van vergroten van binding. Klassieke agenda: onderwijs. De vier waarden van Van Waarde: binding, verheffing, bestaanszekerheid en goed werk. De sociaal democratie, zegt hij, heeft behoefte aan een verhaal. Precies, dat denk ik ook. Maar niet een verhaal van problemen of oplossingen, maar een verhaal van wat een samenleving een samenleving maakt en welke rol de overheid daarin speelt. Iets om op terug te komen.