Er is geen ontkomen aan: Trumps overwinning in de voorverkiezingen in Iowa is een comeback. Het lijkt alsof hij nooit is weggeweest, maar na zijn couppoging op 6 januari 2021 en het verlies van door Trump gesteunde kandidaten in november 2022, leek de greep van de oud-president op zijn partij toch te verslappen. Maar zoals zoals zijn partij hem na zijn verkiezingsleugens en na 6 januari niet tot de orde riep, zo zette Trump zijn eigen partij na die tussentijdse verkiezingen buitenspel door onmiddellijk zijn kandidatuur voor 2024 aan te kondigen – ook een effectieve manier om dreigende processen te politiseren.

De conclusie is onontkoombaar dat de aanhang van Trump groot genoeg is, en trouw genoeg, om het denkende deel van de partij, inclusief de leidende politici in te pakken. Het lijdt geen twijfel dat die politici liever van Trump af waren geweest – alle memoires en onthullende boeken wijzen daarop. Hij heeft ze allemaal voor schut gezet. Wat je ook mag vinden van Trump, hij speelt het spel met verve.

Onzeker blijft of deze comeback verder gaat reiken dan Iowa. Deze staat wijkt in vrijwel alle opzichten af van de rest van Amerika. Iowa is blank, plattelands en cultureel conservatief. Vooral de evangelische idoolaanbidding die de afgelopen weken uitgebreid werd belicht roept vraagtekens op. Zelfs voor niet-gelovigen klinkt de verheffing van Trump tot messias, tot lijdende Jezus en tot door God gezonden redder van conservatief Amerika als blasfemie. Maar de kiezers van Iowa vreten het.

Waarschijnlijk waren de echte Trump-gelovigen nooit over te halen maar Trump boft ook met zijn tegenstanders, die al net zo geïntimideerd zijn als de rest van de partij. Ze accepteerden dat Trump niet kwam opdagen bij debatten, daagden hem niet uit, laat staan dat ze zijn geschiktheid als president ter discussie stellen. Ze hadden ook verrassend weinig te bieden. Ron DeSantis had er beter aan gedaan zichzelf te verkopen als competente leider die dingen gedaan krijgt dan als Trump-zonder-de-bagage. Nikki Haley, de afgelopen weken bezig aan een opmars, liet na om de gevaren van Trump voor Amerika en de wereld te beschrijven. Op visie viel ze niet te betrappen. Een serieuze kandidaat moet wel iets neerzetten, zeker als ze een cult-leider tegenover zich vindt.

Beide uitdagers verlieten Iowa teleurgesteld. DeSantis werd tweede maar op te grote afstand om zijn campagne veel langer te rekken (een derde plek had direct het einde betekent). Nikki Haley leek op weg om DeSantis voorbij te streven en dan in New Hampshire volgende week Trump echt te kunnen bedreigen. De derde plek viel tegen. Haar momentum richting New Hampshire is beperkt. De gemiste kansen kunnen ze alleen zichzelf verwijten. Trump troefde de lafaards af, zoals hij de hele Republikeinse Partij voor schut heeft gezet.

Kijken we voorbij Iowa dan is het pijnlijk vast te stellen hoe leugens, lang genoeg herhaald, waarheden worden voor hen die ervoor open staan. De percentages Amerikanen die geloven dat Donald Trump de verkiezingen won, dat 6 januari door links of de FBI werd opgezet, of, in een andere versie, enkel een vakantietripje was van opgewonden burgers, zijn ronduit onthutsend. Dat Trump electoraal profiteert van de processen die tegen hem gevoerd worden, onderstreept dat zijn aanhangers de rechtsstaat niet vertrouwen.

In alle eerlijkheid moeten we onderkennen dat Trump-kiezers niet enkel zijn persoon aanbidden. Ze geloven ook dat de economie het onder Trump beter deed en dat de wereld respect had voor Amerika, al was het maar omdat Trump schrik inboezemde. Ze denken dat Poetin Oekraïne niet was binnengevallen als Trump president was gebleven en staan open voor zijn claim dat hij de oorlog in één dag zou beëindigen. Ze zeggen dat Trump geen nieuwe oorlogen begon, maar van Obama kun je hetzelfde zeggen. Geen van beiden kwam van Afghanistan af. Kijk wat er nu gebeurt: oorlog in Europa, oorlog in het Midden-Oosten, China die dreigt. Hadden we maar een sterke man.

Diep in de Amerikaanse psyche zit een gevoel van afkeer van de wereld die Amerika steeds maar weer meezuigt. Trumps America First, Amerika’s isolationisme heeft een lange traditie. Veel meer Amerikanen dan we zouden wensen delen Trumps afkeer van multilaterale arrangementen waarin Amerikaanse belangen gelijk oplopen met die van strategische partners. Vorige week nog hoorden we dat Trump in 2020 tegen Ursula von der Leyen had gezegd dat Europa niet op Amerikaanse hulp moest rekenen als het werd aangevallen. Waarom zou Amerika Oekraïne moeten helpen?

Trump speelt in op deze sentimenten en we moeten de kracht van de Trump-campagne niet onderschatten. Toch is zijn nominatie is nog lang niet zeker. In feite voert Trump campagne voor herverkiezing alsof hij zittend president is, en dan is vijftig procent in Iowa minder indrukwekkend. Trumps grote voordeel is dat het enige alternatief, Nikki Haley, voor de Trump-aanhang niet aantrekkelijk is. Een vrouw, dochter van Indiase immigranten, zal deze kiezers niet bij Trump weghalen. Gegeven de trouw van zijn aanhang, hangt Trumps nominatie hangt helemaal af van de rest van de Republikeinse kiezers. Als zij Trump willen afstoppen zullen ze massaal op moeten komen in de volgende voorverkiezingen tot en met Super Tuesday, 5 maart. Te beginnen met New Hampshire, volgende week. Die staat biedt de beste kans om Trump te laten struikelen, al was het maar omdat de vele onafhankelijken in die staat bij de Republikeinen kunnen stemmen.

Tot nu toe is de impact van mogelijke veroordelingen in de diverse rechtszaken tegen Trump nihil geweest, of eerder in Trumps voordeel. Dat kan veranderen als de processen daadwerkelijk beginnen en mensen zich toch ongemakkelijk gaan voelen bij wat ze horen en zien. De Republikeinse Partij is nu van Trump, lezen we. Dat is niet zo. Zijn trouwe basis is kleiner dan je zou denken en hij heeft zeer beperkt potentieel om daarbuiten kiezers te trekken. Voor de Republikeinen blijft het daarom ironisch: mét Trump wordt het lastig winnen in november 2024, met een andere kandidaat maken de Republikeinen een gerede kans alle onderdelen van het Amerikaanse systeem te veroveren. Als ze voor de macht kiezen is Trumps nominatie nog lang niet zeker.