Vandaag in de Morgen:
Ere wie eer toekomt: het getuigde van lef dat president Trump een op handen zijnde militaire actie durfde af te blazen. Gutfeeling of strategisch denken, Trump had gelijk: de reactie op het neerschieten van een drone door Iran was niet proportioneel. Sterker, een aanval met mogelijk 150 doden was een flinke stap op de escalatieladder, precies wat de hardliners in zijn omgeving wilden. Toen Trump zich dat realiseerde kwam hij erop terug. De cyberaanval van zondag is van een heel andere categorie en eerder tactisch dan strategisch.
Dat het zover kwam vertelt veel over de regering-Trump. Chaotische besluitvorming, ideologen die een stuurloze president opjuinen tot de man zich ineens realiseert dat het oplichten van aannemers in New York andere koek is dan het doden van 150 mensen. Volgens alle berichten was het aantal verwachte doden onderdeel van eerdere briefings. Misschien had Trump tijd nodig om het te laten inzinken.
Niemand zal Trump verdenken van rigoureus strategisch denken maar hij moet zich gerealiseerd hebben dat het onduidelijk was waar een militaire confrontatie toe moest leiden. Hij weet dat zijn veiligheidsadviseur John Bolton en minister van Buitenlandse Zaken Pompeo mede verantwoordelijk waren voor het drama in Irak. Zij staan nu in hun hemd. De moordenaars in Saoedi Arabië en de haviken in Israël zijn teleurgesteld.
Trump heeft het heft in handen en ik zou niet raar opkijken als hij de gelegenheid gebruikt voor wat hij werkelijk wil: een nieuwe deal met Iran. Zaterdag sloeg Trump ineens een ongewoon vriendelijke toon aan. De opluchting dat hij geen doden op zijn conto had was tastbaar, hij dankte Iran voor het niet neerschieten van een Amerikaans verkenningsvliegtuig met meer dan dertig militairen aan boord. Hij nodigde de Iraanse leiders uit ‘om helemaal opnieuw te beginnen. ‘Let’s make Iran great again’, zei Trump om alle misverstand weg te nemen.
De sleutel tot Trumps optreden zijn twee beloftes uit 2016. Trump verkocht zichzelf als een buitengewone onderhandelaar. Die sul van een Obama had zich laten bedriegen toen hij het nucleaire akkoord met Iran sloot, volgens Trump ‘de slechtste deal ooit’. Niets zou Trump meer genoegen doen, zijn ego meer strelen – en zijn campagne meer van pas komen – dan een betere deal met Iran. Hetzelfde denken zat achter zijn opening naar Noord-Korea. Tot op heden is niemand echt onder de indruk van Trumps kwaliteiten als onderhandelaar, wel weten we dat hij graag sancties en importheffingen gebruikt om druk te zetten op partijen die hij zwakker acht dan de VS en dat hij licht aangepaste afspraken verkoopt als de beste deal ooit.
De andere belofte was dat Trump Amerika niet in nieuwe oorlogen zou storten. Hij zou de Amerikaanse troepen verlossen uit de ‘endless wars’ en het vechten overlaten aan lokale troepen – ironisch genoeg ook Obama’s belofte. Trump onderstreepte dit doel donderdag nog eens op een persontmoeting met Justin Trudeau. Achteraf was duidelijk dat Trump die ochtend al worstelde met zijn besluit.
Namens Trump probeerde de Japanse premier Abe eerder deze maand gesprekken op gang te krijgen. Dat mislukte, maar het zou best eens een ouverture kunnen blijken te zijn. Uit Iran kwamen de afgelopen weken sussende geluiden, al was steeds de eis dat vooraf de sancties werden opgeheven. Impliciet liet Iran de eis vallen dat Amerika de Obama-deal opnieuw moest accepteren.
Een van de vragen is waar precies over gepraat moet worden. Minister Pompeo legde 12 eisen op tafel waaraan Iran al bij voorbaat moest voldoen, de vraag is of Trump de lat zo hoog legt. Door zijn onaanvaardbaar dictaat vertroebelde Pompeo de focus op het werkelijke onderwerp: beperking van de nucleaire capaciteiten van Iran. Die focus bracht Iran zelf terug door aan te kondigen dat het zich niet meer aan de Obama-afspraken zou houden. Alles draait weer om kernwapens.
De president lijkt dit scherper te zien dan zijn pittbulls. Zaterdag noemde Trump Bolton een ‘havik’ en zei dat hij degene was die besliste. Alles wat Trump verder te berde bracht ging over het voorkomen dat Iran een kernwapen krijgt. Het is zoals Obama altijd zei: voor succes moet je het nucleaire onderwerp loskoppelen van andere zorgen over Iran. Beter de deal die mogelijk is en dan verder te werken dan helemaal geen deal en een kernwapenrace in het Midden Oosten.
Mogelijk is dat wat Trump nu ook concludeert. NAFTA en het recente ‘akkoord’ met Mexico laten zien waar de opening zit: heronderhandeling, een paar wijzigingen en een nieuwe naam. Presto: succes! Het is het soort deal waarmee Trump dolgraag 2020 in zou gaan. Dat is de uitdagende conclusie van deze bijna-confrontatie: misschien is hier de opening gemaakt naar serieuze onderhandelingen.