De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, bungelde al maanden. President Trump heeft nu eindelijk het koord doorgesneden en hem ontslagen. Tillerson werd vorige week tijdens een bezoek aan Afrika gebeld door Trump dat hij met de Noordkoreaanse president Kim Jong-un aan tafel gaat zitten. De minister had al lang onderhandelingen bepleit, tot schijnbare ergernis van Trump, maar werd bij dit besluit niet geraadpleegd. Trump had al besloten.
Nu er diplomatiek wat moet gebeuren was het onvermijdelijk dat een minister die het vertrouwen van zijn baas ontbeerde en binnen zijn eigen departement te boek stond als ineffectief en erger. Meer dan honderd carrière diplomaten verlieten de dienst, een groot aantal belangrijke posities is niet ingevuld. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ambassadeur naar Zuid-Korea, een post waarvoor de kandidaat, een academicus die waarschuwde voor militaire actie, op het laatste moment werd gedumpt. Er is weinig deskundigheid over Noord-Korea in het State Department.
Het ontslag van Tillerson stond al maanden in de sterren. Dit najaar noemde de minister zijn baas een f**cking moron, een godvergeten idioot – een van Tillersons meer correcte observaties – waarna Trump hem uitdaagde tot een IQ test. Na Trumps vergoelijking van antisemitische demonstranten in Charlottesville weigerde Tillerson de president te verdedigen. De minister nam echter niet vrijwillig ontslag en Trump leek moeite te hebben zichzelf op te werken tot een ‘you’re fired’ positie. Ondertussen had iedereen die met Tillerson te maken had zich af te vragen waarom de president iemand stuurde in wie hij geen vertrouwen had.
Tillersons opvolger, Mike Pompeo, heeft in elk geval als directeur van de CIA kennis van wat de Amerikaanse inlichtingendiensten weten van Kim en zijn land. Pompeo heeft tot nu toe ook een redelijke relatie onderhouden met Donald Trump. Of hij daarmee het gezag heeft opgebouwd om de president in toom te houden in een diplomatiek steekspel waarin Trump niet vertrouwd kan worden, staat te bezien. Pompeo is meer een havik dan Tillerson, maar in deze regering maakt dat niet veel uit. Als directeur van de CIA wordt Pompeo opgevolgd door zijn onderdirecteur, Gina Haspel, de eerste vrouw op deze positie. Voor Pompeo’s opvolging werd eerst de nogal extreme senator Tom Cotton van Arkansas genoemd.
Omdat we weten dat Trumps veiligheidsadviseur Herbert McMaster ook op de wip zit, althans recentelijk door Trump onder vuur werd genomen, wordt het interessant de verhouding tussen beide heren te observeren. Aan het herstel van enig vertrouwen van de diplomatieke dienst zal Pompeo een dagtaak hebben en hij heeft ook meer op zijn bordje dan alleen Noord-Korea. Zitten McMasters en Pompeo op één lijn en kan Pompeo zijn goede relatie met Trump overeind houden nu hij niet dagelijks de ‘intelligence briefing’ doet?
Tillerson was geen havik, Pompeo is dat wel. Pompeo heeft zich herhaaldelijk uitgesproken voor hardere actie tegen Noord-Korea en Iran. Maar aangezien Tillerson nauwelijks relevant was voor het Amerikaanse beleid, mag je concluderen dat zijn vertrek weinig verandert. De harde lijn van Trump domineerde al en wordt nu versterkt door een minister die ook bereid is die lijn uit te voeren. Het enige punt waarop Pompeo en Trump echt van mening verschillen is de Russische betrokkenheid bij de verkiezingen van 2016. Trump gelooft nog steeds dat het weinig voorstelde en viel daarmee zijn inlichtingendiensten af die het wel als serieus probleem hadden benoemd. Maar als Pompeo met dagelijkse bezoeken Trump daarvan niet heeft kunnen overtuigen dan zal dat nu ook niet meer gebeuren.
De conclusie moet zijn dat Trump zijn diplomatieke team wel moet optuigen nu er serieus gepraat gaat worden. In plaats van te werken met een onzichtbare en machteloze minister van Buitenlandse Zaken kan hij nu beschikken over iemand met meer gezag en misschien ook meer vaardigheid in het strelen van Trumps ego.