Morgen (maandag) in de Morgen

Wat bezielt een 77-jarige om zich opnieuw deel te nemen aan de afmattende race voor het Amerikaanse presidentschap? Voor senator Bernie Sanders is het antwoord vanzelfsprekend: hij staat voor een agenda. Vandaar dat Sanders zich vorige week opnieuw aanmeldde. En waarom ook niet, zou je zeggen? In 2016 was hij dé ontdekking, de man die bijna Hillary Clinton onderuit haalde met een gedreven en inhoudelijk sterke campagne. De verleiding is onweerstaanbaar.

Het grote verschil met toen is dat Sanders in 2016 het rijk alleen had omdat Clinton alle andere concurrenten had afgeschrikt. Enkel omdat Clintons agenda alle kenmerken droeg van het afgekloven karkas van derde-weg-kraak-noch-smaak-beleid kon deze zelfverklaarde socialist een interessante agenda neerzetten – waarbij hij overigens wat isolationisme en anti-globalisme betreft dichter stond bij Trump dan bij Clinton.

Een ander verschil is het succes van Sanders. De agenda die hij in 2016 neerzette is nu in grote lijnen de agenda van alle Democraten, met meer of minder realistische kanttekeningen. Een minimumloon van 15 dollar, gezondheidszorg, betaalbaar onderwijs, hogere belastingen voor de rijken, milieubeleid en bestrijding van de ongelijkheid staat nu bij iedereen op het programma. Sanders wil die agenda bewaken, voorkomen dat er te veel wordt ingeleverd, maar het valt te betogen dat hij dat ook van buitenaf had kunnen doen, als een soort strenge, externe keurmeester.

Verder is er nu een president die Donald Trump heet. Terwijl alle andere kandidaten er goed aan zouden doen Trump te negeren en een positief, de samenleving bindend programma aan te bieden, zal Sanders wild tekeer gaan tegen de president. Het voordeel is dat anderen dat dan niet hoeven te doen. Maar te veel kritiek kan averechts werken, ook voor andere Democraten. Zoals Franklin Roosevelt zei: je moet je vijand niet het slagveld laten bepalen. De campagne van 2020 moet geen kruistocht tegen Trump worden.

Anderzijds kan Sanders fungeren als bliksemafleider. Trump zal Sanders steeds als voorbeeld van ‘socialisme’ aanvoeren maar doordat hij de meest linkse kandidaat is, houdt Sanders de rest uit de wind. Zij lijken misschien meer gematigd dan ze zijn of dan Trump ze wil afschilderen en kunnen zo hun eigen positieve boodschap uitdragen.

Of Sanders echt denkt te kunnen winnen is moeilijk uit te maken maar hij oogt nu al meer als een traditionele kandidaat: hij vertelt over zichzelf, over zijn achtergrond, zijn motivatie, zijn verleden. De senator van Vermont, waar hij sinds jaar en dag woont, presenteerde zich vorige week in Brooklyn waar hij opgroeide als zoon van een joodse immigrant. De reden is evident: presidentsverkiezingen gaan over personen, over persoonlijk vertrouwen. Los daarvan schept het natuurlijk een contrast met die andere New Yorker in het Witte Huis. Maar zit Amerika daarop te wachten? Een veldslag tussen New Yorkers?

Kandidaten die bij hun eerste optreden verrasten, spartelen vaak in de herhaling. Origineel is dan bekend, fris en fruitig oogt vermoeid. ‘I feel the Bern’, zeiden mensen in 2016. Het contrast met Hillary was enorm. Vraag ze het nu en ze zijn onverschillig, nieuwsgierig naar de andere kandidaten. Het zou me dan ook verbazen als Sanders hetzelfde kan losmaken als in 2016. Dat was zijn jaar, dit keer gaat hij niet ver komen.

Sanders heeft een voordeel in New Hampshire, in februari 2020, omdat hij uit buurstaat Vermont komt. Ik betwijfel of dat dit keer net zoveel op zal leveren als in 2016.

Nog helemaal los van dit alles denk ik dat Sanders een belabberde president zou zijn. Behalve Burlington, Vermont (42.000 inwoners) heeft hij nog nooit iets bestuurd en hij lijkt hij ook niet de kunde, de gravitas en vaardigheid te hebben die je van een president zou wensen. Als je over gevorderde jaren begint, ligt het verwijt van leeftijdsdiscriminatie op de loer. Ik neem dat op de koop toe door te vinden dat zeventigers te oud zijn voor een volwaardig presidentschap. Sterker, de toekomst van Amerika kan niet in handen liggen van babyboomers.

Ik vermoed echter dat we aan de vraag naar Sanders’ geschiktheid niet toekomen. Voor die tijd is het al afgelopen. Alles afwegend kun je zeggen dat Sanders als geweten van de Democraten ongetwijfeld een belangrijke rol zal spelen. Tegelijkertijd zijn er zoveel goede andere kandidaten in de race, jonger en frisser, dat het daar waarschijnlijk bij zal blijven. Nu Sanders voor deelname heeft gekozen zal hij in elk geval tot en met februari 2020 aanwezig blijven en in debatten de anderen scherp houden. De kans dat hij de nominatie van de Democraten verwerft is nihil.