Het is ironisch, of dramatisch, dat de haatzaaier, die de VVD verliet over de mogelijkheid dat Turkije ooit EU lid kon worden, de kans krijgt beter te scoren dan hij verdient of dan mogelijk leek dankt aan Erdogan. 

Deze verkiezingen gaan de kant op van die van 1977 toen Den Uyl meer kiezers kreeg dan hij verdiende door de afloop van de treinkaping bij De Punt. Rutte kan nu de premier uithangen en zal daarvan profiteren. Ik vermoed dat het momentum dat ik zag bij de PvdA (als dat er al was) er niet zal zijn.

De rel met Turkije heeft vele kanten. Was hij wel nodig? Mag een proto dictator zijn dictatoriale grondwet in Nederland komen promoten? In principe wel, lijkt me. Vrijheid van meningsuiting is tamelijk absoluut. Dat in Turkije zelf tegenstanders van zijn grondwet in de gevangenis zitten en er geen vrije pers meer is, wil niet zeggen dat wij geen campagne toe moeten laten. 

Dat het door ministers gebeurt, onderstreept alleen maar hoe eng de Turkse politiek is geworden. Of dat een diplomatieke crisis waard was, vastgebonden aan openbare orde, lijkt me te betwisten. Ik kan dat niet helemaal overzien.

Dat Turkse Nederlanders geobsedeerd zijn met het land van hun ouders en grootouders wisten we al. Meestal hebben ze er weinig last van. Inderdaad, daar had Buma gelijk in, het is raar om te dienen in de krijgsmacht van een ander land, maar aan de andere kant, waarom niet? Zolang dat land een Navo partner is. Alle dubbele paspoorten afschaffen lijkt me een onzinnig overreactie.

Integratie mislukt? Dat was een onzinnige stellingname van Buma. Als Turkse Nederlanders gebruik maken van hun recht op vrijheid van meningsuiting en vergadering dan lijken ze prima geïntegreerd, ook al kiezen ze, net als toch al gauw twintig procent van de Nederlandse Nederlanders voor abjecte politieke idealen. Buma overdreef bewust en al toonde zich al doende een goede tovenaarsleerling van de haatzaaier. Het was een treffend einde van deze campagne waarin het CDA zich rechts van de VVD positioneerde, geholpen door de afwezigheid van Rutte en de haatzaaier. Rutte lijkt aan die miscalculatie nu te ontsnappen door alsnog een premierbonus te incasseren.

De uitslag woensdag zal een momentopname zijn, maar wel een waar we vier jaar mee zullen zitten.