Wat doet een gigantisch meer midden in een van de droogste woestijndalen ter wereld? Oeps, foutje. De Salton Sea, het grootste meer van de VS, ontstond per ongeluk, door menselijk falen. Toen het meer er eenmaal was, hield de mens het in stand. Ooit werd het gezien als een soort tweede Lake Tahoe, een toeristentrekpleister. Nu maken milieuorganisaties zich bezorgd om de bedreiding van het bestaande ecosysteem.

Door Christopher Landis

Al miljoenen jaren stroomt de Colorado River, een van de grote Amerikaanse rivieren, vanuit de Rocky Mountains over het Arizona Plateau naar de Golf van Californië, in de loop der tijd onder meer de Grand Canyon uitslijpend. Aangekomen op zeeniveau vertraagde de rivier in de delta en zette continu het sediment en de meegesleepte rotsen af die ze onderweg had verzameld. Na verloop van tijd sloten die bezinksels die rivier, waarna die als een losgeschoten tuinslang over Zuid-Californië waaierde.

Uiteindelijk stroomde het water naar het diepste punt in het westen, de Salton Sink. Na verloop van tijd blokkeerde dan ook weer die nieuwe rivierloop en viel de Colorado terug in zijn oude beddingen. Het water in de meren verdampte. Zo ging het eeuwenlang.

We weten dat de laatste van de prehistorische Salton Seas, naar een Indianenstam Lake Cahuilla genoemd, vierhonderd jaar geleden opdroogde. Dat meer was 150 kilometer lang en zestig kilometer breed. In de Salton Sink is het nog goed zichtbaar hoe hoog het water stond want, als in een badkuip liet het een ring achter van zout en schelpen op de kliffen, een meter of zeven boven het huidige waterpeil.

Vruchtbare bodem

Toen de pioniers in de negentiende eeuw naar Californië kwamen, duurde het niet lang voordat men zich realiseerde dat de bodem van de Salton Sink vreselijk vruchtbaar was. Althans, in potentieel – wat ontbrak was water. Maar liep tachtig kilometer verderop, achter een duinenrij, niet de Colorado? En lag de bedding niet ook nog eens een meter of honderd boven de bodem van de sink? Wat was er logischer dan dat water gewoon omlaag te laten lopen? Rond 1900 bedachten irrigatie-ingenieurs en projectontwikkelaars een plan om de zoutwoestijn te bevloeien met water uit de Colorado.

Dat kon mooi daar waar de duinen ophielden, net ten zuiden van de Amerikaanse grens, in Mexico. George Chaffey, een irrigatie-expert, stelde voor daar een kanaal aan te leggen, door Mexico naar het westen, en dan het water met gebruikmaking van een oude, droge bedding van de Colorado richting Salton Sink te laten stromen. Zo gezegd, zo gedaan. Vanaf mei 1901 begon water te stromen naar het zuidelijk deel van de sink, dat Chaffey als een goed projectontwikkelaar had herdoopt in het veelbelovende Imperial Valley.

Binnen een paar jaar had de vallei meer dan duizend kilometer aan irrigatiekanalen. Pioniers stroomden toe, aangelokt door land dat de federale overheid weggaf of dat ze kochten van de spoorwegen. Voor water moesten ze echter aandelen kopen in de Imperial Land Company, meestal op basis van krediet, met het land als onderpand.

Rond 1904 begon de ingang van het kanaal te verzilten en zaten de boeren opens zonder water. In de herfst van dat jaar maakte de California Development Company daarom een aftakking van de rivier, simpelweg, door om de blokkade heen te graven. Maar de problemen van de boeren – en de ontwikkelaars – waren nog maar net begonnen. In het voorjaar van 1905 waren de voorjaarsoverstromingen langer en heftiger dan ooit. De tot enorme proporties opgezwollen Colorado knalde door het gat heen dat het jaar tevoren was gegraven en dat nauwelijks gezekerd was met betonnen wallen of bodem. Met enorme kracht at de rivier zijn eigen ondergrond weg en maakte een tien meter hoge waterval, die de breedte van de rivier uitsleep tot bijna vierhonderd meter.

Zelfstandig ecosysteem

Bijna twee jaar lang stroomde de hele Colorado naar de Imperial Valley en zette het diepste noordelijke deel van de sink onder water. Na talloze dure pogingen die het waterbedrijf vrijwel bankroet maakten, slaagde pas in februari 1907 een groep van tweeduizend arbeiders erin om zoveel rots en zand in de rivier te storten dat de Colorado weer in zuidelijke richting ging stromen.

Maar de Salton Sea bleef liggen, vijftig kilometer lang en 25 kilometer breed. Het zou wel verdampen, dacht men eerst. Maar geleidelijk aan werd het een zelfstandig ecosysteem, waarin de afwatering van de landbouw de verdamping compenseerde. Het water van de Colorado bleef komen, vanaf 1928, na de aanleg van de Hoover Dam via een nieuw kanaal, helemaal over Amerikaanse grond.

De boeren floreerden: de Imperial Valley was en is nog steeds een belangrijk landbouwgebied. Maar het water uit de Colorado waarmee ze hun land bevloeiden zat vol mineralen en om die weer uit de grond te spoelen moesten ze veel meer water gebruiken dan feitelijk nodig. Het spoelwater, met superhoeveelheden mineralen, zou leidden tot een toenemende verzouting van de Salton Sea. Rond 1950 was het water al net zo zout als de oceaan. Men begon zoutwatervis uit te zetten, tamelijk willekeurig, als probeersel. Twee soorten sloegen aan, de orangemouth covina en de kleine gulf croaker. Poor man’s fishing.

Nieuw concept

Toch zagen projectontwikkelaars aan het einde van de jaren vijftig een nieuwe bestemming voorde Salton Sea. Het moest een van de nieuwe trekpleisters van Californië worden, een ‘nieuw concept van de levensstijl van Californië’. De investeerders kochten duizenden hectares op, verdeelden die in kavels voor huizen, scholen, kerken en parken, legden water en elektriciteit aan en vierhonderd kilometer straat, met namen als Sea Kiss Avenue en Shore Jewel Drive. Ze bouwden een jachtclub en een golfbaan. Ray Bryan, een projectontwikkelaar en gokker met maffiaconnecties, kocht land aan het meer en gaf meer dan twee miljoen dollar uit aan een resort dat hij de North Shore Beach and Yacht Club noemde.

De verkoop werd bevorderd met hulp van prominenten als Frank Sinatra en Jerry Lewis. Mooie kleurenposters promoten de stranden en de mogelijkheden om te vissen en te varen. Na een korte hype bleek de Salton Sea echter een groot zwart gat voor deze investeerders. Het was moeilijk bouwen in de woestijnhitte, onverwacht hevige regen leidde tot hoge waterstanden en overstromingen en steeds meer maakte men zich zorgen over de algen die het water bruin maakten en behoorlijk stonken, over vervuiling en verzilting. Zoals zo vaak ook hadden de mensen die de kavels hadden gekocht, dat vooral gedaan om te speculeren, niet om zelf te bouwen. Toen ze de grond niet kwijt konden, gebeurde er helemaal niets.

Zouter dan de oceaan

Anno 2001 zijn de clubs verlaten, de voorzieningen vervallen en het zwembad gescheurd. Bezoekers vinden geen zeilboten, laat staan meisjes in bikini op waterski’s zoals de postkaarten van veertig jaar geleden beloofden. Wat resteert zijn ruïnes en een paar goedkope motelparken waar ‘snowbirds’ overwinteren , bejaarden die ’s winters uit het noorden komen. Aan Route 86, richting Mexico, liggen vooral veel lege plekken langs straten vol gras, soms afgezoomd met verwilderde palmbomen. Op kwaaie dagen stinkt het er behoorlijk.

Met het zout in het meer gaat het van kwaad tot erger. Met een zoutniveau van 44 deeltjes per duizend is de Salton Sea tegenwoordig een kwart zouter dan oceaanwater en het wordt nog steeds erger. Regelmatig vindt er massale vissterfte plaats en dan gaat het over zo’n tien miljoen dode dieren die de oppervlakte bedekken.

Zo is de Salton Sea een milieuprobleem geworden. De vis zal verdwijnen met gevolgen voor de passerende vogels die inmiddels rekenen op het voedsel hier. Volgens experts is het niet waarschijnlijk dat de Salton Sea zal doodgaan. Maar ze verwachten wel dat het een totaal ander ecosysteem wordt, uiteindelijk meer lijkend op Mono Lake en de Great Salt Lakes in Utah.

Christopher Landis, fotograaf

‘Ik begon in 1990 met fotograferen van de Salton Sea. Wat daaruit is voortgekomen is een poëtische weergave van de Sea en het landschap eromheen waarin ik de schoonheid van de regio probeer vast te leggen en de schade die is veroorzaakt door tientallen jaren van stijgend zoutgehalte. Er is een overvloed aan voedingstoffen voor plankton en geregeld vinden er forse overstromingen plaats. De Sea is tegelijk een ‘droomlandschap’ en een landschap van dromen waarin iets vreselijk verkeerd is gegaan. Er zijn weinig plaatsen die meer onthullen over de intieme band tussen de fysieke omgeving en het culturele landschap. De resultaten van die relatie zijn bij iedere stap die je er zet te zien.’

In Search of Eldorado, The Salton Sea. Photographs by Christopher Landis. Published by the Palm Springs Desert Museum. ISBN 0-9678595-0-6 $ 19,95.

Foto’s uit In Search of Eldorado, The Salton Sea. Photographs by Christopher Landis. Published by the Palm Springs Desert Museum. ISBN 0-9678595-0-6 $ 19,95.