De Verenigde Staten kennen maar drie inheemse bessensoorten. Daarvan is de cranberry de bekendste. De indianen in Massachusetts kenden de cranberry al, en ook de kolonisten in New England zetten de bes al snel op hun menu. Cranberry sauce is een van de traditionele gerechten op de dinertafel bij Thanksgiving. Nog los daarvan is het tegenwoordig een belangrijk landbouwprodukt in Massachusetts.

tekst Frans Verhagen

Cranberries zijn kleine karmijnrode bessen die te vinden zijn op drassig land. Ze groeien aan ranken die zeven tot tien centimeter lang zijn, en leveren ongeveer 2000 kilo per hectare op. De rode bessen krijgen meer sap nadat er een paar nachten stevige vorst overheen is gegaan, vandaar de wat late oogstdatum. Het grootste probleem voor de producenten is voldoende water. Ze hoeven niet onder water te staan, zoals rijst, maar de grond moet wel ten alle tijde nat zijn. Een droge zomer kan de hele oogst bederven.
De cranberry, in Nederland meestal Preiselbeere genoemd maar officieel de Amerikaanse veenbes, is één van de slechts drie bessensoorten die inheems zijn in de Verenigde Staten. De Wampanoag indianen die op Cape Cod woonden, gebruikten hem al ruim voor de Pilgrims voet aan land zetten. Ze geloofden dat een brouwsel van cranberries het vergif uit wonden kon trekken. Andere stammen gebruikten de bessen om hun dekens en kleren te verven. Ze aten de bes, sassamanesh in hun taal, ook rauw.
De Engelsen kregen snel de smaak te pakken: Cranberry Sauce dook in 1633 voor het eerst op in The Pilgrim Cookbook, en in 1677 werden tien vaten met cranberries verscheept naar koning Charles II, om zijn woede te temperen dat de Pilgrims hun eigen munten hadden gemaakt.
Tot rond 1950 werd de cranberry vooral met de hand geplukt, maar toen ontwikkelde men in Wisconsin (tegenwoordig ook een grote producent) de natte methode. De oogst vindt plaats aan het eind van oktober tot diep in november, door de velden onder water te zetten, waardoor de bessen naar de oppervlakte drijven. Dan worden ze machinaal afgesneden en in vrachtwagens gepompt.
Tegenwoordig vinden de meeste cranberries hun weg naar fruitsappen, onder andere van het bekende merk Ocean Spray, maar honderd jaar geleden werd er eigenlijk alleen voor de Thanksgiving tafel geplukt. Ocean Spray is een coöperatie die driekwart van de oogst inneemt en die de afgelopen jaren veel gedaan heeft om het gebruik van cranberries verder te doen toenemen. De omzet van het bedrijf steeg van 1,09 miljard dollar in 1992 naar 1,43 in 1996, het laatste jaar waarover cijfers beschikbaar zijn. De coöperatie denkt dat door buitenlandse vraag de omzet kan verdubbelen – op voorwaarde dat de producenten dat bij kunnen houden. Als de bessen geoogst zijn worden ze in een Ocean Spray boerderij verwerkt (binnen mag niet worden gefotografeerd).
Een derde deel van alle cranberries (groeit tegenwoordig in een strook van kleine stadjes in het zuidoosten van Massachusetts. Veel huizen hier hebben een bessen-poel in hun achtertuin, zoals andere mensen een zwembad hebben. De grootste concurrent is Wisconsin die ook een derde deel van de productie voor zijn rekening neemt, maar op de lange termijn meer ruimte zal hebben om te groeien.
Er zijn twee methoden om cranberries te oogsten. In Massachusetts zet men meestal de velden onder water. Daarna rijden seizoenarbeiders door het veld met een driewielige wagen, egg beater genoemd, die het water op en neer slaat waardoor de bessen loskomen van de planten. Ze drijven dan naar de oppervlakte.
Als alle bessen los zijn geslagen en aan het wateroppervlak drijven, worden de bessen in een drijvende ring gesloten en naar de plek gesleept waar een speciale lopende band ze uit het water schept in dozen. De nat geoogste bessen gaan vrijwel allemaal naar vruchtensap, jam en saus. De droog geplukte bessen zijn voor onmiddellijke consumptie, als vers fruit.
In de verwerkingsruimtes worden deze laatste bessen onderworpen aan de `bounce test’, om vast te stellen of ze als vers verkocht kunnen worden. De beste bessen moeten over een schotje van tien centimeter hoog kunnen opstuiteren. Doen ze dat na zeven keer gooien nog niet, dan worden weggegooid.

Cranberries worden al sinds eeuwen door de eerst Indiaanse, later immigrantenbevolking van Massachusetts geoogst. In de koloniale tijd werden de bessen geruild tegen andere goeden, in tonnen opgeslagen en naar Engeland gebracht

Larry Rezin, left, pulls a boom around to corral cranberries Tuesday, Oct. 2, 2001, nears Warrens, Wis., during the first days of the fall harvest. Cranberries are Wisconsin’s top fruit crop and leads the nation in cranberry production harvesting more than half of the nation’s crop. With a surplus of berries in this year’s harvest, growers are turning to tourism, new products and support of local and national research of the health benefits of the tiny tart berry. (Photo – Wisconsin State Cranberry Growers Association, Andy Manis)