Wat is er gaande? Conservatieven lijken helemaal geen ideeën meer te hebben. Het neoliberale evangelie heeft vooral pijn opgeleverd. Na zes jaar crisis gaat het beter maar had die crisis zo diep moeten zijn als de conservatieven ons opdrongen? Cultureel is conservatisme net zo bloedeloos als Buma en net zo opportunistisch nihilistisch als de VVD van Rutte en Zijlstra.

De sociaal democratie staat ondertussen zonder kleren te monkelen over alles wat er fout gaat, over niet goed uitleggen, over niet in staat zijn vier jaar Dijsselbloem te rechtvaardigen (mijn wielerclub, zonder uitzondering VVD stemmers, valt ook zonder uitzondering om van bewondering voor Dijsselbloem). De huidige lichting PvdA heeft niets te bieden, vrees ik. De malloten die in de opkomst van Schulz, pakweg een jaar geleden, bewijs zagen dat één nieuw gezicht de zaak kan redden (Aboutaleb!, een vrouw!), hebben gisteren gezien dat dit niet voldoende is.

De sociaal democratie zit in de hoek waar de klappen vallen maar Merkels CDU laat ook zien dat de middle of the road conservatieven niet veilig zijn. Dat had het CDA al eerder gemerkt en dat probeert Buma te repareren. De VVD veegt alleen zijn eigen straatje schoon. De combinatie van beide, met de haatzaaier en de pseudo intellectueel, doet vermoeden dat we voor langere tijd in dit deel van het politiek spectrum opgesloten zullen zitten.

Maar het resultaat is niet zozeer een verrechtsing van de politiek, laat staan een conservatieve golf, maar een verdomming van de democratie. Ideologie is weg, afgedankt, afgeschud. Alleen er is niets voor in de plaats gekomen. Trump als volksmenner zal, vrees ik, geen uniek verschijnsel gaan blijken. Het enige tegengif is een behoorlijk oppositie, maar die moet dan wel wat te melden hebben – een ideologie, een visie, een wereldbeeld.

Ik ben pessimistisch.