Een vriendin stuurde me het nodige materiaal. Uit San Francisco natuurlijk. Flowers in your hair.

eIk heb eerder geschreven over de manier waarop Donald Trump zijn eigen campagne lijkt te saboteren. Zijn meanderende onzinverhalen zitten vol met stellingen en uitspraken die of inconsistent zijn, of zijn tegenstanders meer materiaal geven om te bewijzen hoe gevaarlijk hij wel is. Abortus, vrouwen, verkiezingsleugens (hij gaf gisteren toe dat hij met klein verschil had verloren in 2020), protectionisme. Laat hem praten, laat zijn mini-me Vance praten, en de kiezers druppelen weg. Niet massaal maar drup, drup, drup.

Omarm Laura Loomer (of erger, er wordt gesuggereerd dat ze een soort Lewinsky is/was). Steun Mark Robinson, de zwarte nazi in North Carolina. Laat het Murukami-stijl honden en katten regenen over Ohio. Laat je kandidaat vertellen dat vrouwen boven de vijftig zich niet druk zouden moeten maken over abortus. Of vertel je kiezers dat als je op Trump stemt abortus geen onderwerp van belang meer zal zijn – waarschijnlijk omdat Trump al eerder zei dat als je op hem stemt, het de laatste keer is dat je hoeft (kunt?) stemmen. 

Wil hij wel president worden? Ik denk van niet. Ik denk dat hij wil winnen. Wraak nemen, niet te boek staan als loser. Dat is zijn diepste motivatie. Hard werken in het Oval Office? Liever niet. Op de een of andere manier heeft Trump energie verloren (en zijn energieniveau was al laag) sinds Joe Biden uit de race werd geduwd. Trump is er boos over dat hem die mogelijkheid op wraak wordt ontnomen. 

Of misschien was het de aanslag, of waarschijnlijker de combinatie van de aanslag en de adoratie op de Republikeinse conventie, die hem het gevoel gaf dat het allemaal goed zat, dat de kiezer al was gewonnen. In die state of mind is het lastig een effectieve campagne te voeren, zeker als je te oud bent om nog van modus operandi te veranderen. Gebrek aan discipline was Trumps kenmerk maar het werd gecompenseerd door een fijne neus – nee, een fijn onderbuikgevoel – over wat hem kiezers opleverde. Niet meer.

Een andere vraag is of de Republikeinse Partij wel wil dat deze man president wordt. Niemand zal het openlijk zeggen maar er worden al voorbereidingen getroffen om de partij weer een beetje normaal te maken. Een generatie politici staat buitenspel. Robert Dole, kleine Bush twee keer, de bejaarde McCain, de oude Romney en nu drie keer de oude man die maar niet weg wil gaan. Bush was een nieuw gezicht, maar verder was er weinig ruimte voor ambitieuze nieuwkomers. Luizige opportunisten als Ted Cruz en Marco Rubio trappelden van ongeduld. En ze zijn niet de enigen. Gouverneurs van al die Republikeinse staten, andere senatoren, een paar denkende afgevaardigden: ze zouden graag presidentskandidaat worden. Trump zat en zit in de weg.

Als hij wordt gekozen in november zit hij nog steeds in de weg. Erger, dan is het new kid on the bloc, mini-me JD Vance de eerste opvolger. Weer geen kans voor al die politici die staan te trappelen. Ik kan het niet bewijzen maar het zou me niet verbazen als het gros van de Republikeinen geen overwinning van Trump wil (en dan heb ik het nog niet over de honderden officials die ooit voor de psycho werkten die hem nu ongeschikt verklaren). Ze zullen keurig op Trump stemmen of niet opkomen, maar zijn 46 a 47 procent zal toch echt het maximum blijken.

Als ik gelijk heb, nadert een ideaal scenario. Harris klimt al in de peilingen, Trump maakt weinig enthousiasme los. Een stevige overwinning voor Harris geeft als die gefrustreerde Republikeinen (medelijden hoeft niet, ze hebben het zelf gewild) de kans om hun partij opnieuw in te richten zonder Trump en mini me. Een kandidaat die wel wil winnen maar niet president wil worden. Verlies is haast onontkoombaar. Houd me ten goede, het is maar een scenario, maar wel een waar ik hoopvol van word.

President Biden heeft alle tijd om zich op regeren te concentreren. Hij hoeft geen campagne meer te voeren, enkel een toespraakje houden op de VN algemene vergadering.

Maar op het terrein waar het op aankomt, het Midden Oosten en Oekraïne, laat Biden het afweten. De Amerika-correspondent van de Financial Times, Edward Luce, neemt hem vandaag de maat onder de kop Biden is missing in action. Ik ben het met hem eens.

We zijn het punt al lang gepasseerd waarop er onvoorwaardelijke steun is voor een bedreigd Israël. Sterker, ik vermoed dat er weinig sympathy meer is voor het land. Voor Biden, een zelfverklaard zionist, kent de steun voor Nethanyahu’s Israël geen grenzen. Ooit was Amerika een belangrijke stabiliserende kracht in het Midden Oosten, omdat het bereid was met spierballen te rollen om te voorkomen dat de dingen uit de hand liepen. Dat kon en kan Amerika omdat Israël tientallen miljarden dollars steun krijgt van de VS, veelal in de vorm van wapens.

We zijn nu bijna een jaar verder na het defensie-debacle van 7 oktober. In die elf en halve maand heeft Biden Nethanyahu onvoorwaardelijk gesteund en heeft Nethanyahu Biden voortdurend tegen de schenen getrapt (of, pijnlijker, in zijn kruis). Minister Blinken heeft zich een ongeluk gereisd maar als je niet bereid bent om je machtsmiddelen te gebruiken, dan heeft diplomatie weinig te betekenen. Biden heeft voortdurend geroepen dat er iets moet gebeuren, een bestand, de gijzelaars vrij. Totaal nutteloos. Nethanyahu doet wat hij wil, geeft geen donder om de gijzelaars.

Hetzelfde geldt, in mindere mate, voor Oekraïne. Zelinsky wil de Amerikaanse wapens gebruiken om de bron van de Russische bombardementen aan te pakken en niet alleen de vliegtuigen en bommen die binnenkomen. Daarvoor moeten ze Rusland aanvallen op eigen terrein. Biden is panisch. Hij wordt altijd gezien als een klassieke bondgenootschappelijke Amerikaanse president maar in dit geval is hij gewoon een oude man die zo bang is dat de Russische beer wordt opgepord, dat hij niets doet. Een product van de Koude Oorlog.

Buitenlandse politiek is geen groot item in de presidentscampagne, hoewel vicepresidentskandidaat Vance on the record is dat hij de hulp aan Oekraïne wil stopzetten. Kandidaat Trump claimt dat de wereld vredig verder zou hebben gesudderd als hij president was geweest, en meandert voor aanhangers over zijn vaardigheid in het beëindigen van bestaande conflicten. Hij houdt nog steeds van Poetin. Als hij helemaal losgaat, dan roept hij Joodse Amerikanen op om op hem te stemmen – zou hij verliezen, dan is het de schuld van de Joden.

Kamala Harris heeft moeite een standpunt in te nemen dat verder gaat dan ‘Israël heeft het recht zich te verdedigen’, maar we zijn zo ver weg van dat basispunt dat die opmerking geen betekenis meer heeft (en, terzijde, Israël maakte op 7 oktober een zootje van die verdediging, omdat, laten we dat niet vergeten, de duivelse Nethanyahu andere tonelen bespeelde). De afkeer van de Gaza oorlog in de VS is groter dan de traditionele sympathie voor Israël, durf ik wel te zeggen. Dat levert Harris een probleem op. Niet enkel Arabisch Amerikaanse kiezers maar ook veel progressieven en simpelweg huminitarians vinden haar standpunt te zwak.

Nu Nethanyahu, erelid van de Republikeinen en een Trump-fan, de oorlog uitbreidt en de aandacht afleidt van de puinhoop die hij achterlaat in Gaza (en het toenemende geweld op de Westbank) wordt het moeilijker voor de Democraten om vol te houden dat hun diplomatie gericht beleid succes heeft. Edward Luce merkt terecht op dat Bidens presidentschap uitgaat als een nachtkaars en dat Bidens vijftig jaar in de politiek zal eindigen met die nachtkaars. Ik vrees dat hij gelijk gaat krijgen. 

Peilingen zijn maar peilingen. Toch ziet het er beter uit voor Harris dan je kon verwachten. Het is een combinatie van het debat, de honden en kattenflauwekul van Trump en mini-Trump, de ontrafeling van Trump en het simpele feit dat er een echte keuze is, maken dat ze waarschijnlijk landelijk een meerderheid zal halen. De swing states zullen het spannend houden tot het einde, maar Trump en zijn bende doen hun best om kiezers van zich te vervreemden.

Eerst maar de katten en hondenetende Haitianen in Ohio, nota bene de thuisstaat van mini-Trump, JD Vance. Het is een debacle voor de Trump campagne. Zeker, ze krijgen de aandacht voor immigratie en haat tegen vreemdelingen die ze wensen, maar niet op een manier die ook maar één stem meer oplevert. Vance zal nog lang te horen krijgen dat hij verhalen verzint, onzin oplepelt om ‘een probleem aan de orde te stellen dat de media negeren’. Trump zal het blijven herhalen, het zit nu in zijn automatic repeat systeem. In het debat tussen de vice-president kandidaten zal het zeker aan de orde komen. Walz hoeft er niets over te zeggen, laat Vance zichzelf maar ophangen. 

De gouverneur van Ohio, Republikein Mike deWine, schreef een opinieartikel in de NYT dat het afgelopen moet zijn met deze onzin van zijn partijleider. Ik had het echt moedig gevonden als hij had gezegd dat hij zelf naar Springfield zou komen als Trump of Vance het waagde zich daar te vertonen. Ik vermoed dat Trump, die ratelde dat hij binnen twee weken de dierenliefhebbers in Springfield zou bezoeken, zich niet de buurt zal laten zien.

Een ander soort debacle, ook wel verdiend voor de Republikeinen, ontrolt zich in North Carolina. De Republikeinse kandidaat voor gouverneur, Robinson, een zwarte racist, werd tot nog toe breed gesteund door de Trumpies (een Marten Luther King on steroids, zei de psycho), ondanks een scala aan onfrisse opinies en uitspraken van de man. Vorige week onthulde CNN zijn gedrag op porno sites waar Robinson zichzelf presenteerde als een Black Nazi en vond dat slavernij goed was. Als het weer werd ingevoerd zou hij er een paar kopen. 

Dit was een voorzienbaar, voorspelbaar rampscenario voor de Republikeinen. Maar blind als ze zijn, zitten ze vast aan Robinson. Het betekent in elk geval dat er een Democratische gouverneur blijft in North Carolina, waar de kiesdistricten zo zijn gegerrymandered dat de Republikeinen in het staatscongres altijd de meerderheid hebben. Een Democratische gouverneur kan ze in toom houden.

Maar het leuke voor de presidentsverkiezingen is dat deze negatieve publiciteit wel eens impact kon hebben op de resultaten op 5 november voor Trump. North Carolina kwam nog niet in de buurt van een swing state (alleen in 2008 stemde de staat Democratisch) maar is dat nu wel. En het mooie van deze ontwikkeling is dat als Trump North Carolina niet binnenhaalt, hij nauwelijks een pad naar het presidentschap heeft. Dan doet Pennsylvania er niet meer toe. Harris heeft een mooie commercial uit die Robinson en Trump aan elkaar klikt. 

Overigens ben ik niet zo gerust op de peilcijfers in Arizona en Georgia. Met name in Arizona waar de geschifte Kari Lake de Republikeinse senaatskandidaat is en ver achterligt, zou het closer moeten zijn. En Georgia stuurde in 2021 (weet u nog, op 5 januari) twee Democraten naar de Senaat. Ik had daar minder steun voor Trump verwacht. Maar als North Carolina afvalt voor Trump dan doet dat er niet meer toe.

Ondertussen heeft de verkiezingsraad in Georgia, meerderheid Trumpies, de regels zo veranderd dat er met de hand geteld moet worden op 5 november, no matter what. Dat betekent dat het tijd kost (wat bij een duidelijke uitslag niet erg is, laat ze maar lekker tellen in Georgia terwijl het land de overwinning van Harris viert), dat er veel ruimte is voor fouten en dat de chicanes van deze Big Lie fanaten voor eindeloos veel problemen zullen zorgen. Hopelijk komt de rechter (of de gouverneur, ik weet niet precies wat de vrijheidsgraden van deze lui zijn) er nog tussen.

Intussen probeert Trump zich te ontdoen van Laura Loomer. Laura Who? Het is een samenzwerings, influential, racistisch type, een lellebel a la Marjorie Taylor Greene, die blijkbaar de psycho om haar vinger heeft kunnen winden. Ze reist nu met Trump, staat naast hem en claimt toegang. Misschien allemaal niet zo onverwacht van een oude man die zich ooit met een pornoster inliet, maar de looney idioterie van deze dame is zo maf, dat de Trump campagne zich in alle bochten draait om haar van Trump weg te houden. Het is allemaal deel van de ongedisciplineerdheid van deze bejaarde.

Reken op meer Trump blunders de komende weken. Meer over IVF. Over abortus. Hij durft niet te debatteren, roept in zijn kermisbijeenkomsten dat het te laat is, dat de kiezers al stemmen (en inderdaad kun je in sommige staten al per post stemmen). Onzin natuurlijk, want die kiezers waar het om draait kun je tot op 5 november overhalen. Maar ik denk dat het verstandig is van Trumps campagne adviseurs om hem het idee in het hoofd te zetten dat hij het geweldig deed in het debat met Harris en haar geen kans moet geven terug te komen. Dat is het soort verhaal dat Trump zichzelf kan vertellen. Andere analisten zeggen dat hij juist wel een debat moet houden omdat de dynamiek van hem wegloopt en hij iets moet doen. Ik neig meer naar Trumps wegblijven. 

En dan hebben we het nog niet over de anti-joodse onzin die Trump uitkraamt. Als hij de verkiezingen verliest, zegt Trump, is het de schuld van de joden. Lees deze columniste erover.

Het geld stroomt binnen bij de Harris campagne. Dat verleidde een opinieschijver van de NYT tot een fascinerend artikel over de mogelijkheden om geld te stoppen in staten waar openingen zijn voor de senaat, meer specifiek, Texas en Florida. Over Texas had ik zelf al dat soort ideeën. Ted Cruz is niet populair als senator van Texas en staat blijkbaar maar een procent of twee voor. Hij is kwetsbaar. Verrassender was Florida waar senator Scott, een vervelend type conservatief, blijkbaar maar weinig voorsprong heeft. 

Combineer dit met wat David Frumm terecht opmerkte: deze campagne lijkt op 1980. Toen lagen Carter en Reagan behoorlijk gelijk tot het debat, waarna Reagan ermee wegliep. Inderdaad nam Reagan toen een kleine voorsprong, zoals Harris dat nu doet, en groeide die voorsprong richting verkiezingen. It ain’t over untill it’s over, maar het begint er goed uit te zien. 

Maar een paar dingen die ik niet begrijp van de Harris campagne. Waarom moeilijke antwoorden als het gemakkelijk kan? In 2019 tegen fracking, nu niet tegen? Tja, ik ben drie jaar vicepresident geweest. Dan leer je. Donald Trump was vier jaar president en leerde niets. In plaats daarvan neuzelde ze over haar morals die niet veranderd zijn. Duh. Gooi wat economisch rood vlees in de strijd. Trump heeft geen programma (zijn zetbazen wel, zie Project 2025), hij kan gemakkelijk worden neergezet als belastingverlager voor de rijken en als hij ergens de grootste en de beste in was, dan was het in het vergroten van begrotingstekorten.

Tim Walz gebruikte niet IVF maar een andere methode en was dus een leugenaar? Kom op. Zeg nou gewoon dat je alle manieren om kinderen te krijgen wilt beschermen. Heeft geen weapons of war gedragen? Nee, hij was niet in Irak, maar als national guard droeg hij wel degelijk wapens. 

Ik geef toe, allemaal klein bier maar soms vraag je je af waarom zo’n campagne zo log en omslachtig is. Ze hoeven mijn blog niet te lezen. Ze kunnen het zelf bedenken.

Ik wijs u vanadaag graag op twee artikelen die food for thought bieden bij het analyseren van wat er in Amerika gebeurt. In the Guardian schreef David Runciman, auteur van een van mijn favoriete boeken The Confidence Trap. A History of Democracy in Crisis from WW I tot the Present, een lang maar boeiend artikel over de vraag of Donald Trump een fascist is. Klik hier.

We zijn al te snel met het kwalificeren van iemand als fascist terwijl hij of zij gewoon een autoritaire illiberale machtswellusteling is. Orban en Erdogan zijn geen fascisten (en Nethanyahu evenmin) maar politici die de democratie van binnen uithollen door het systeem naar zich toe te halen en macht te consolideren. Ik zet Wilders voorlopig nog niet in dat rijtje maar hij werkt er hard aan. Dit zijn types die de grondslag leggen voor een fascistische machtsstructuur en het is goed voor hen te waarschuwen. Fascisme kan terugkeren, concludeert ook de bedachtzame Runciman.

Ik ben zo vrij om ook te verwijzen naar een artikel dat ik langer geleden op mijn site plaatste met als thema waarom mensen Trump steunden. Ik verwees er naar Etienne de Boetie’s essay De la Servitude volontaire en een belangrijk boek: The Civic Foundations of Fascism in Europe door Dylan Riley. In het artikel schreef ik ook op de opmerkelijk overeenkomsten tussen Hitler en Trump, beide narcisten in het kwadraat. Lees er de biografie door Ian Kershaw op na, of mijn blog daarover.

Democratie, het is al vaak gezegd, is een mindset, niet een systeem dat zichzelf als systeem in stand houdt. Het kan gemakkelijk gekraakt worden als we het toelaten. Zijpaadje: we maken ons geweldig druk als Trump dreigt met een noodwet militairen in te zetten tegen Black Lives Matter demonstranten en halen de schouders op als hij een noodwet gebruikt om zijn stokpaardje te berijden.

To the point: Trump heeft geen massabeweging, geen ideologie, geen structuur. Hij is een narcist met een fijn gevoel voor het uitbuiten van gekwetste types (overigens een kwaliteit die Orban, Erdogan en Wilders delen). Runciman neemt alle argumenten voor en tegen kwalificatie als fascist onder de loep. Laat ik de laatste paragraaf hier delen, dan kunt u zelf uitmaken of u de tijd wilt nemen om het hele verhaal te lezen (doen!).

Still fascism could return. The 21st century has a long way to run and a combination of climate crisis, mass migration and technological upheaval, plus the possibility of bigger, nastier wars, may well create the conditions for a new version of the politics of permanent crisis, violently confrontational, racially motivated and catastrophic for everyone. Fixating on Trump as a symptom of this kind of politics is a mistake. Defeating him in November does nothing to guarantee the defeat of 21st-century fascism, because that depends on how governments around the world handle the crises to come. The more that goes wrong, the more fascism will find its footing again. But a victory for Trump could nevertheless be a cause of 21st-century fascism. Not because he is a fascist, but because he doesn’t know how to govern and good government is the only guarantee against the worst form of politics returning. Trump is not and never has been a genuine exponent of fascism. In the end, he is too much of a cynical asshole. But for that reason he could yet be one of its enablers.

Het andere artikel was de column van Simon Kuper in de Financial Times dit weekend. Ik kan u niet doorlinken, het is voor abonnees. Kuper, zelf met familiewortels in Zuid Afrika, merkt op dat de x-trol Elon Musk, venturekapitalisten Peter Thiel en David Sacks, en Paul Furber die vaak wordt aangewezen als verzinner van QAnon, allen een mindset hebben die gevormd is door het apartheidsregime. Beter gezegd, ze denken nog steeds in termen die de apartheidsracisten gebruikten om hun regime te handhaven. Geen toeval, denkt Kuper.

Wat zijn de verbanden? Eerstens ongelijkheid. De gedachte dat ongelijkheid niet wordt veroorzaakt doordat de een de ander uitbuit (Thiels vader had een mijn waar de arbeiders het slecht hadden) maar dat de ongelijkheid er ‘van nature’ is. Sommige mensen kunnen omgaan met kapitalisme, andere niet. Tough shit. Alleen waren deze lui altijd bang dat er opstand zou uitbreken. Het is een verhaal dat slavernijverdedigers en segregatie aanhangers ook hanteerden en dat ze gebruikten en uitbuitten om haat te zaaien tegen vreemdelingen en anders gekleurden. De anti immigratieretoriek van Trumps bende (katten en honden in Springfield) past in dat patroon. Ook het geweld waar Trump het steeds over heeft en dat Musk ook verwoord in zijn pushberichten klinkt bekend – Zuid Afrika was extreem gewelddadig.

Kuper: If you’re a liber­tarian who believes that inequal­ity is nat­ural and lives in fear of race war, you will be drawn towards a cer­tain type of Amer­ican polit­ics. You cer­tainly won’t want gov­ern­ment or insti­tu­tions to try to inter­vene against racism.

Three dec­ades later, this duo and Musk, with whom they united in Sil­icon Val­ley’s “PayPal mafia”, are back­ing a white Repub­lican ticket that peddles made-up stor­ies about Black immig­rants from Haiti eat­ing pets. The oppos­ing Demo­crats are field­ing a Black pres­id­en­tial can­did­ate for the third time in five elec­tions. The racial aspect of polit­ics is almost as plain as it was in South Africa.

De oude zuidelijke mindset van slavernij, segregatie en racisme leeft voort in Trumpisme. 

Food for thought, indeed.

Waar staan we na het debat? Eerlijk gezegd: geen idee. Het is moeilijk Trump bezig te zien en niet te denken: hoe is het mogelijk dat iemand denkt dat deze man president kan zijn? Maar de harde werkelijkheid is dat veel mensen dat niet zien. Of beter gezegd, ze zien wat anders.

Misschien zien ze wat ze willen zien. Misschien zie ik wat ik wil zien. En ja, als je wilt, kun je de gezichtsuitdrukkingen en de vinger aan de kin van Harris ook zien als arrogantie en te weinig respect voor Trump.

En mensen die zien wat ze willen zien zijn niet over te halen. 

De beste analyses die ik zag vertellen dat Harris een lichte voorsprong heeft genomen, iets terug heeft van de honeymoon nadat Biden van het podium werd geschoven. Sommige van die analyses denken ook dat nu Trump bouwt op de slechtste kanten zijn debat wanprestatie meer mensen zich zullen afkeren – en als ze maar niet gaan stemmen dan is dat goed genoeg. Anders gezegd: we hebben nog niet de fall out gezien van het debat.

Hoopvol maar nog lang niet gerust, is mijn gemoedsstemming. Ik denk dat Harris all out moet gaan met interviews en persconferenties. Vooral ook omdat Trump geen programma heeft maar enkel haatzaaiende nonsens tentoonspreidt.

Zojuist zag ik JD Vance in een voorstelling die je misselijk maakt. Hij produceerde bij CNN de vaste leugens en ronduit agressieve talking points over zowel immigratie als de journalisten die lastige vragen stellen over de onzin die Vance heeft rondgetweet. Ik kreeg er letterlijk buikpijn van. U kunt het terugkijken op CNN, 15 h onze tijd. 

Wat een verwerpelijk individu. Als Trump al niet angst inboezemt dan is de kans dat deze man hem zou opvolgen als hij, zoals valt te verwachten, in het Witte Huis overlijdt, dan weet ik niet waar u bang voor moet zijn.

Twee debatten, twee presidenten die zichzelf knock out slaan. In debat 1 ging Biden onderuit, in debat 2 Donald Trump. De oud-president was een gewaarschuwd man, maar hij kan zichzelf niet beheersen. En zo ontstond een patroon: Kamala Harris hield het aas voor, Donald Trump beet.

Een televisiedebat gaat over beeld. Elke gezichtsuitdrukking telt. Het duobeeld liet Trump voor zich uit staren terwijl Harris zich naar hem draaide, observeerde, sceptisch, vragend, vaak lachend – ze heeft een rijk arsenaal aan gezichtsuitdrukkingen. Trump stond er verslagen bij. Oud.

Harris zette Trump meteen al op het verkeerde been – letterlijk – door naar hem toe te lopen om zich te introduceren en hem de hand te schudden. Het weerhield Harris niet om binnen de kortste keren haar openbare aanklagersmethodiek in stelling te brengen. Ze legde haar zaak neer voor de jury van kijkers. Dit konden ze verwachten: dezelfde oude leugens, hetzelfde geklaag, hetzelfde oude verhaal. Tijdens het debat kwam ze er een paar keer op terug: ik heb het u voorspeld en kijk wat er gebeurt.

De opdracht voor Harris was drieledig. Ze moest zichzelf geloofwaardig presenteren. Ze moest een duidelijke alternatief bieden voor Trump. En ze moest Trump uitlokken. Ze scoorde op alle drie. Het belangrijkste: Harris zette zichzelf neer als potentieel president. Ze gaf een beeld van zelfverzekerdheid, van kennis, een persoon waarin je vertrouwen kon hebben. Een potentiële commander in chief.

Ze moest met concrete plannen komen en dat deed ze, al was het nog niet genoeg. Het hielp haar dat Trump evenmin iets bood, afgezien van het verlagen van belastingen en het verhogen van importheffingen. Gevraagd naar zijn afkeer van Obamacare, het nu populaire verzekeringsprogramma, zei Trump na herhaaldelijk doorvragen naar zijn alternatief, dat er ‘een concept van een plan lag’.

Ook Trump had drie opdrachten. Hij moest zich beheersen, hij moest Harris neerzetten als een extreem linkse radicaal en hij moest zijn lage kiezersplafond van 47 procent zien uit te breiden. Kiezers winnen. Zelfbeheersing was het moeilijkste deel. Trump liet zich vaak afleiden waardoor hij op een ander pad zat dan dat waarover werd gevraagd en Harris hielp hem door het aas voor te houden. Ook op de twee andere terreinen faalde de oud-president. Trump had zich duidelijk niet voorbereid en moest zijn toevlucht nemen tot de retoriek die hij ook bij zijn verkiezingsrallies gebruikt. Het werkt niet in twee minutenblokjes.

Harris begon wat onzeker, op haar zwakste punt, de economie. Ze herstelde ze zich snel. Ze sprak tegen de mensen die keken, keek hen aan. Ze had het over haar eigen achtergrond in de middenklasse. En dat was duidelijk haar doelgroep. Ze koppelde Trump herhaaldelijk aan de belastingverlagingen voor de rijken en de enorme tekorten. Trump herhaalde zijn droombeeld dat hij de beste economie in de geschiedenis van Amerika had verzorgd.

Trump had zich duidelijk voorgenomen om immigratieproblemen te gebruiken om Harris aan te vallen. Hij kwam er steeds op terug, leugen na leugen verkondigend, inclusief de nonsens dat Haïtianen in Ohio de huisdieren van Amerikanen oppeuzelden. Harris bracht terecht in dat een tweepartijen-wetsvoorstel om immigratie te regelen was gesneuveld door het verbod van Trump aan zijn partijgenoten. Hij hield het probleem liever in stand. In de context van de vermeende criminaliteit van al die illegalen, maakte Harris haar punt dat we hier luisterden naar iemand die veroordeeld is en op straf wacht.

Met de vragen over de aanval op het Capitool wist Trump geen raad, en hij bleef volhouden dat de verkiezingen van 2020 gestolen waren. Gevraagd over zijn racisme, struikelde hij door zijn twee minuten heen.

Zoals verwacht, en toch verrassend, was het blokje over abortus desastreus voor Trump. Steeds kwam hij terug op het bizarre idee van baby’s die worden gedood na hun geboorte. Harris’ pleidooi voor het recht van de vrouw om over haar eigen lichaam te beslissen was direct gericht aan haar belangrijkste doelgroep. Het kwam aan.

Met een sluwe knipoog nodigde Harris de kijker uit om naar Trumps rally’s te komen. Weinig volk daar, zei ze, en zo saai dat mensen weglopen. Hap, hap, Trump beet. Dat liet hij niet over zijn kant gaan. In het dubbelbeeld zag je Harris de oogst binnenhalen. Ondertussen vergat Trump te scoren op een mogelijk sterk punt, de chaotische terugtrekking uit Afghanistan.

Het was een typerend voorbeeld van de kwaliteit van Harris als debater. Toen Trump nostalgisch bleef naar Biden, maakte Harris duidelijk dat ze niet Biden is, zonder van hem afstand te nemen. Interessant genoeg doet Harris precies wat Biden ook deed: deze verkiezingen laten gaan over de persoon Donald Trump. Het verschil is de methode. Ze was niet negatief maar liet Trump zichzelf zijn. Zoals ze zei: hij is niet bezig met u, de kiezer, hij is altijd bezig met zichzelf.

Trump verspilde tijd en energie met verlangen naar zijn vorige tegenstander. Pas in de slotconclusie kwam hij met een one liner die goed kon werken als hij hem vanaf het begin af aan in stelling had gebracht: u heeft daar drieënhalf jaar gezeten en wat hebt u tot stand gebracht?

Al met al was het een buitengewoon effectief optreden van Kamala Harris. Donald Trump bediende zijn basis, de mensen die toch al op hem stemmen. Maar zijn algehele optreden paste niet bij wat mensen verwachten of hopen van een leider van hun land. Die mensen wilde Harris bereiken, niet zozeer om ze meteen binnen te halen maar met de verstandigste debattactiek die bestaat: vertel mensen niet wat ze moeten denken – zet ze aan het denken.

Donald Trump bracht zichzelf tijdens dit debat schade toe die in de buurt komt van wat Joe Biden een paar maanden geleden presteerde. Is het genoeg voor Harris? De vicepresident had moeite om niet al te tevreden te kijken, niet te arrogant te worden. Als ze ooit een plan hadden voor dit debat: boy, het werkte als een speer. En geef Trump krediet: hij was honderd procent zichzelf. De kiezer weet wat haar te doen staat. Taylor Swift heeft al besloten.

Ik heb niet veel toe te voegen aan de wijsheden over het debat die ik hoor. 

Voor mij is interessant dat ik de mogelijkheid dat Trump nieuwe kiezers aanboort heel laag inschat. Zijn kiezersbestand is min of meer gefixeerd. Dat is niet per se een nadeel voor de psycho. Als hij iedereen naar de stembus krijgt en de Democraten floppen, dan wint hij, ook met landelijk een minderheid aan stemmen.

Zijn grootste risico is dat hij kiezers wegjaagt – een groter risico dan dat de kiezers op eigen houtje Harris verkiezen, al is ook dat een probleem waarover denkende Trump acolieten zich het hoofd zullen breken. Trumps debat zal een holding operation moeten zijn. Is hij daartoe in staat? Uw verwachting is zo goed als de mijne en geloof vooral geen van de ‘deskundigen’ die over ons heen zullen rollen. 

Harris staat voor de opdracht om zowel de kiezers die anders misschien niet gaan stemmen over te halen en, beter nog, kiezers weg te lokken van de sekte die de Republikeinse Partij is geworden. Dat betekent dat ze Trump moet uitlokken zichzelf te laten zien. Of hem zo ongemakkelijk laten proberen niet zichzelf te laten zien, dat hij toch veel van zichzelf laat zien – als u begrijpt wat ik bedoel. 

Kan ze dat? Daar zal twee dagen over geneuzeld worden en niemand die het weet tot het debat werkelijk plaatsvindt.

Het enige dat ik zeker weet, is dat Trump dinsdagavond meer te verliezen heeft dan Harris. En tegelijkertijd dat Harris meer te winnen heeft dan Trump. 

Laat ik daar nog aan toevoegen dat 6 januari de komende weken een steeds grotere rol zal spelen. Cheney & Cheney, McMasters, een lijst national security types, Harris zelf. 

Een jongen van veertien, babyface met lang blond haar, schiet een half automatisch wapen leeg in zijn school. Doden, gewonden. Niets buitengewoons. Het gebeurt regelmatig in Amerika. Zoals de inzichtrijke vicepresidentskandidaat van de Republikeinen zegt: ‘een fact of life’. Inderdaad, en dat is de schande.

Maar iets anders wekte mijn interesse en dat was de eerste zitting waarin het kind werd voorgeleid. Hij zou als een volwassene worden berecht, maar, zo werd hem voorgehouden als een soort bonus, als minderjarige zou tegen hem niet de doodstraf worden geëist. De rechter vertelde hem dat de maximumstraf voor de aanklachten tegen hem 180 jaar gevangenisstraf zouden opleveren. De facto, levenslang.

Even afgezien van de mensen die hij doodschoot en de gewonden die misschien levenslang met problemen gaan kampen (deze laatsten worden bij de massamoorden vaak vergeten), wat moeten we in vredesnaam met zo’n kind? Wat is het nut van straf in zo’n geval? Te hopen valt dat hij ontoerekenbaar wordt verklaard en niet tussen criminele terechtkomt in het monsterlijke Amerikaanse gevangenissysteem.

En, een stokpaardje van me: wat is er eigenlijk op tegen om hem te executeren? Niet als straf, begrijp me goed, maar als gift, als mogelijkheid om te ontsnappen aan een zinloze, nutteloze, levenslange opsluiting. Er zijn allerlei argumenten te bedenken waarom een kind met een dergelijk afwijking een behandeling op maat verdient.

Dit is geen monster, zoals Timothy McVeigh, die tientallen ambtenaren opblies in Oklahoma City. Of de moordenaar van prostituees. De politieagenten die zich misdragen. Er zijn lettelijk tienduizenden Amerikanen die je nooit meer in de samenleving terug wilt zien. Mag zien. Al begrijp ik al die argumenten tegen de doodstraf, deze mensen hebben geen andere optie dan levenslang opgesloten te zitten. Over cruel and unusual punishment gesproken.

Ik ben niet tegen de doodstraf. Wie levenslang krijgt, moet de mogelijkheid hebben om voor de dood te kiezen. Anders is levenslang nog wreder dan de doodstraf – en daar waren we met zijn allen toch tegen omdat het zo onmenselijk is?

Terug naar onze veertienjarige. Waarom is het onmenselijk om hem dood te schieten en niet om hem levenslang op te sluiten? En waarom kijken we ook niet eens naar de volwassenen die in eenzelfde soort situatie zitten. Ik heb eerder uitgelegd waarom ik het te gemakkelijk vind om simpelweg uit morele overwegingen tegen de doodstraf te zijn (mijn lidmaatschap van Amnesty niettegenstaande). Er zijn heel veel redenen om vraagtekens te stellen bij die doodstraf, de uitvoering ervan en de mate waarin hij gebruikt wordt in gevallen die gelijk lijken maar anders uitpakken. Hij is duur en voor de veroordeelden slecht omdat ze in isolement gehouden worden (al kan dat soms ook wel weer goed zijn).

Het echte probleem is levenslang. Nee, het echte probleem is natuurlijk die idioten die niet willen inzien dat Amerika een problematisch land is, extreem gewelddadig, met te veel geschifte mensen die te gemakkelijk toegang hebben tot wapens. Reken bij die geschifte mensen ook de onvoorwaardelijke voorstanders van alle vormen van wapenbezit. JD Vance en zijn companen, mensen die beter zouden moeten weten maar de oren laten hangen naar wapenliefhebbers. Ze krijgen de samenleving die ze verdienen.

En de schoolmoordenaars die ze creeeren. Want laten we er niet omheen draaien: deze schoolshootings zijn uniek voor Amerika. En dat niemand wat wil doen, behalve van scholen bunkers maken (en van shopping malls, van theaters, nachtclubs, voetbalstadions), dat is het echte probleem.

Het is gemakkelijk om mee te leven met de familie van slachtoffers van deze massamoorden. Thoughts and prayers rollen de politici gemakkelijk van de lippen.

Ik zag een bange, onzekere pre-tiener, van wie we nu ook weten dat hij al jaren roept om hulp. Ja, sluit hem voor de rest van zijn leven op. Hoeven we er verder ook niet meer over na te denken. Met hem kon ik meeleven.

De meeste lezers zullen niet weten wie H.J. Schoo is, de man naar wie de jaarlijkse lezing is vernoemd die wordt georganiseerd door EW, voorheen Elseviers Magazine, het tijdschrift waarvan Schoo een aantal jaren hoofdredacteur was. Ik wil het er even over hebben omdat de Schoo lezing niet voldoet aan de eisen die de naamgever er zelf aan gesteld zou hebben. Schoo hield van provocatie, van dwingen door te denken, de goegemeente uitdagen om over hun eigen schaduw heen te springen. De laatste jaren is het een lezing geworden door hotemetoten die hun winkeltje uitventen. Omdat het de opening van het parlementaire jaar moet zijn, zijn dat vooral politieke types. De meest recente drie waren zulke zwaargewicht denkers als Yesilgoz, Van der Plas en Omtzigt. Originele ideeën ontbraken.

De eerste lezing in 2009 was de meest provocerende, denk ik, door Meindert Fennema over de vraag of vrijheid van meningsuiting ook geldt voor racisten. Ook Thierry Baudet, toen hij nog een denker was en geen zzp’er in de politiek, over het thema ‘Voor Europa dus tegen de EU’. Nu ik de lijst bekijk zie ik alleen maar politici met hun karretje, inclusief Rutte en Timmermans. Toegegeven, het is lastig om een event te organiseren dat tegelijk uitdaagt en volk trekt – ook de eens interessante Den Uyl lezing is vastgelopen. Een naar Jos de Beus genoemde lezing werd na vier jaar niet gecontinueerd.

Ik denk dat HJ zich behoorlijk had verveeld bij het verhaal van Omtzigt. Hij had al veel provocerender stukken geschreven over het thema immigratie, rond 2000, in De verwarde natie. Zoals zo vaak, was ik het niet met hem eens maar hij zette wel aan het denken. Hij was ook degene die Fortuyn bij Elsevier een platform gaf, waar de ambitieuze maar ruziemakende socioloog uit Groningen zijn stem vond (en zijn publiek).

Waarom schrijf ik hierover? Schoo was een van mijn hoofdredacteuren toen ik als correspondent in Amerika werkte, en later toen ik bij Intermediair adjunct was en hij hoofdredacteur was van Intermagazine, zaten we drie jaar op dezelfde verdieping bij VNU Business Publications. We waren bevriende collega’s, het gaat te ver om te zeggen dat we vrienden waren, maar Schoo en zijn echtgenote waren buitengewoon hartelijk in het integreren van mijn Amerikaanse vrouw in Amsterdam. We dineerden zo nu en dan.

Als ik in Washington gebeld werd op een tijdstip dat Nederland op een oor lag, dan wist ik dat het HJ was (in het begin was het nog gewoon Hendrik Jan, maar dat HJ is een soort trademark geworden, zoals JD Vance ook zonder puntjes wordt geschreven). We spraken vaak en lang over Amerika en Amerikaanse politiek en hij reikte me menige interessante invalshoek aan. Als ik stukken aanbood, kon ik rekenen op een welwillende maar kritische blik. Toen ik bij Intermediair te werken kwam en uitgeefaspiraties had (om nu ondoorgrondelijke redenen trok management me) was hij waarschuwend. Hij had zelf gemerkt dat VNU liever boekhouders als uitgevers had dan journalisten of vrijdenkers en werd zelf gepasseerd voor uitgever van Intermediair (als ik me goed herinner). Hij waarschuwde me, en terecht, al moest ik het zelf ervaren.

Schoo was geen gemakkelijk man om mee te werken. Op de vijfde verdieping van Intermediair en Intermagazine kon hij regelmatig in een woede uitbarsten die over de hele verdieping te horen was. Vooral als het weer ging over de financiën van het maandblad dat hij overeind moest houden als hoofdredacteur. Zijn mede redacteur was er aan gewend, ik zelf verliet de kamer als hij weer zo’n uitbarsting had. Ik vond het onacceptabel en zei hem dat ook. Niet dat het iets uitmaakte. Hij had interessante plannen voor een nieuwe krant in Nederland naar het voorbeeld van de International Herald Tribune en met ongesigneerd journalistiek zoals The Economist dat deed. De financiering kwam nooit rond en ik vermoed dat het nooit wat was geworden. Spannend was het wel.

In 1991 ging Schoo naar Elseviers Magazine als adjunct, in 1993 werd hij hoofdredacteur om dat ingeslapen blaadje nieuw leven in te blazen. En dat deed hij, al kon het mij nooit aanspreken. Als adjunct van de Volkskrant, vanaf 1999, bleef hij niet lang en dat verbaasde me niet. Hij had weinig geduld met de gezellige opinievormende twaalf uurtjes op de krant.

Zijn colums op de opiniepagina waren uitdagend en zetten aan het denken. Ik herinner me de laatste omdat hij die schreef vanuit het Leids Medisch Centrum, waar hij lag vanwege zijn hartaandoening die hem van veel van zijn energie had beroofd. Vanuit dat kraaiennest – als ik me goed herinner noemde hij het zo – schreef hij die column. Ik moet er altijd aan denken als ik per trein Leiden passeer. Toen hadden we al een tijdje weinig contact meer, zo gaat dat, zelfs in het dorp Amsterdam. Zijn affaire scandaleuse met Xandra Schutte was precies dat, althans voor mij – met compassie voor andere partijen.

De reden dat ik dit schrijf is niet om een in memoriam te plaatsen, totaal out of date. De reden is dat de HJ Schoo lezing een beter lot verdient dan te worden volgebabbeld door politici die niet uitdagen maar proberen punten te scoren (Yisilgoz met haar woke geneuzel). De naamgever zou zich verveeld hebben bij recente sprekers – en waarschijnlijk Omtzigt met kritische vragen hebben bestookt. Immigratie als onderwerp: vraag Leo Lucassen of Hein de Haas. Daar zou HJ met interesse naar geluisterd hebben.