1963

Moord op president Kennedy

Veel mensen weten nog precies waar ze waren toen op 22 november het nieuws bekend werd dat president John F. Kennedy in Dallas, Texas, was vermoord. Voor veel Amerikanen is dat nieuws direct gekoppeld aan de nieuwslezer, de ‘anchor man’, van CBS News, Walter Cronkite. In één klap werd de televisie volwassen als primair nieuwsmedium en het instituut van anchor man werd vrijwel vereenzelvigd met Cronkite. De eerste bulletins over de aanslag kwamen in een onderbreking van de soap opera As the world turns (ook dat fenomeen was dagelijkse kost geworden). De eerste berichten waren alleen audio, omdat CBS nog geen ‘warme’ camera in de studio had.

Walter Cronkrite herinnert zich.

“Ik stond bij de monitor van de United Press machine op het moment dat het bulletin binnenkwam dat schoten waren gehoord terwijl de president door de straten van Dallas reed. Ik zei: ‘We moeten de lucht in, we moeten de lucht in.’”

Cronkite’s eerste verslag kwam om 13.40, Oostkust tijd. Het was alleen te horen, op het scherm stond een aankondiging van actueel nieuws:

“Hier is een bulletin van CBS News. In Dallas, Texas, zijn drie schoten afgevuurd op de autocolonne van president Kennedy in downtown Dallas. De eerste rapporten zeggen dat president Kennedy serieus gewond is geraakt door deze schoten. Meer details zijn net binnengekomen … deze details zijn ongeveer hetzelfde als wat we eerder hoorden, president Kennedy is vandaag beschoten, net toen zijn autocolonne downtown Dallas verliet. Mevrouw Kennedy sprong op en ving Mr. Kennedy op, ze riep ‘Oh, no!’, de autocolonne ging op hoge snelheid verder. United Press zegt dat de wonden van president Kennedy wellicht fataal kunnen zijn. Ik herhaal, een bericht van CBS News, president Kennedy is beschoten door een mogelijke sluipmoordenaar in Dallas, Texas. Blijft u kijken naar CBS News voor verdere details.”

Toen de camera ongeveer twintig minuten later klaar was, verscheen Cronkite in overhemd en das maar zonder jasje, in overeenstemming met de ‘hurry up’ aard van het verhaal.

“Dit is Walter Conkrite in onze nieuwsruimte. Er is een aanslag geweest, zoals u misschien nu al weet, op het leven van president Kennedy. Hij is gewond geraakt terwijl hij reed in een auto van Dallas Airport naar downtown Dallas.”

Gedurende 35 minuten schakelde CBS tussen Cronkite in de CBS Newsroom, waar op de achtergrond journalisten bezig waren de nieuwstelexen te lezen, en de Dallas Trade Mart waar een collega van het Dallas CBS station het nieuws volgde. Tijdens die periode kwamen er een aantal onbevestigde berichten dat de president was overleden.

Om 14.38 kreeg Cronkite net buiten zicht van de camera een stuk papier overhandigd van de telex van Associated Press. Cronkite zette zijn zwarte bril op, las het bericht, zette zijn bril af en vertelde het kijkerspubliek:

“Uit Dallas, Texas, de nieuwsflash, klaarblijkelijk officieel: President Kennedy is overleden om 1 uur Central Standard Time, 2 uur Eastern Standard Time, [kijkend naar een klok buiten beeld] zo’n 38 minuten geleden.”

Cronkite pauzeerde kort, zette zijn bril weer op, beet zijn lip en slikte. Met zichtbare emotie en een trilling in zijn stem, vervolgde hij:

“Vice-president Lyndon Johnson heeft het ziekenhuis in Dallas verlaten, maar we weten niet waar hij is heengegaan. Waarschijnlijk zal hij binnen korte tijd de eed afleggen en de 36^ste president worden van de Verenigde Staten.”

In een interview dertig jaar na de moord vertelde Cronkite op televisie: “Mijn god, de president is dood. John Kennedy, deze jonge president, is neergemaaid, is dood. En het kwam behoorlijk had aan, precies op dat moment, terwijl ik probeerde mezelf te herpakken, en weer in de camera keek, en begon te denken, waar gaan we nu heen?”
Cronkite had Kennedy verscheidene malen geïnterviewd. Hij had gemengde gevoelens over Kennedy’s presidentschap en over de persoon Kennedy. Hij had ook ervaren dat de relaties van de president met het Congres niet zo goed waren.

“Want deze jonge man zat pas in zijn tweede termijn, was net opgestaan uit deze menigte van senatoren, en dan aan te kondigen aan dat je president wil worden en dat waar te maken en president te worden, dat zat hen niet zo lekker. En het werkte helemaal niet goed met hen. Hij had helemaal geen goede werkrelatie met het Congres.”

Cronkite vertelde dat Kennedy soms een moeilijk persoon was.

“[Hij was] verrassend genoeg, vreselijk egocentrisch. Tot het punt waarop het een zeker soort van egotisme was.
Hij was een charmante man als hij charmant wilde zijn. Hij kon ook behoorlijk moeilijk zijn als hij er voor koos om niet charmant te zijn en iets anders in zijn hoofd had. Hij kon vasthouden aan zijn weg, ook als zijn weg voor veel anderen duidelijk de verkeerde weg was. […]
Zeker, hij bracht de moed op als president toen hij de Russen tegemoet trad in de rakettencrisis. Dat was een heel belangrijk punt en het herbevestigde het vertrouwen dat mensen in hem hadden, in een tijd waarin hij tot dan toen niet zo heel erg veel tot stand had gebracht. Er was daardoor een nog groter gevoel dat we in goede handen waren met Kennedy.”
De televisiebeelden van de moord op Kennedy in Dallas en daarna de moord op Oswald, Kennedy’s moordenaar, droegen bij aan het gevoel van ontheemding en losgeslagenheid dat de jaren zestig zou kenmerken. Voor veel Amerikanen zijn het in hun geheugen gebeitelde beelden die een keerpunt markeren. Het presidentschap van John F. Kennedy is door biografen en historici geleidelijk aan ontdaan van de emoties die het gevolg waren van zijn wrede dood. Voor zover hij wetgeving had aangekaart in zijn korte termijn is die door zijn opvolger Lyndon Johnson uitgevoerd. Ook de eerste stappen in het moeras van Vietnam worden tegenwoordig aan Kennedy toegeschreven. En de televisie is het primaire nieuwsmedium gebleven.

Bron

Diverse televisieopnames waarvan de meeste tegenwoordig op internet zijn te vinden. Ook aanwezig in het National Museum of American History in Washington en de John F. Kennedy Library in Boston, Massachusetts.