De journalist John O’Sullivan was de eerste die schreef over ‘manifest destiny’ in de context van de Amerikaanse territoriale expansie. In juli 1845 publiceerde hij een opiniestuk in de United States Magazine and Democratic Review waarin hij de term gebruikte voor de annexatie van Texas. O’Sullivan beklaagde zich over buitenlandse mogendheden die volgens hem in de weg liepen bij Amerika’s expansie omdat ze bezig waren met ‘het stoppen van de vervulling van onze manifest destiny om ons te verspreiden over het hele continent dat ons is gegeven door de Voorzienigheid voor de vrije ontwikkeling van onze miljoenen die zich ieder jaar vermenigvuldigen.’

Op 27 december 1845 schreef O’Sullivan een opinie artikel voor de New York Morning News waarin hij betoogde dat de Verenigde Staten recht hadden (‘true title’) op Oregon – Oregon Territory, het noordwestelijk deel van Amerika dat officieel onder gezamenlijk Amerikaans-Engels gezag viel. Hoewel O’Sullivan voortborduurde op oude ideeën, zoals die van Thomas Jefferson, ging de term vanaf 1845 een eigen leven leiden als rechtvaardiging en zelfs opdracht voor de Amerikaanse expansie.

“Weg, weg met al die lagen spinnenweb van rechten van ontdekking, exploratie, kolonisatie, aaneengeslotenheid etc. … [De Amerikaanse claim] is gebaseerd op het recht van onze manifest destiny om ons te spreiden en het hele continent te bezitten dat de Voorzienigheid ons heeft gegeven voor de ontwikkeling van het grote experiment van vrijheid en federaal zelfbestuur dat ons is toevertrouwd. Het is een recht als dat van de boom op de ruimte in lucht en aarde die nodig is voor de volle ontwikkeling van zijn principe en voorbestemming van groei – zoals het recht van een stroom op een bedding die vereist is voor het toenemend volume van zijn stroom. Ons echte recht is veeleer te vinden in onze toekomst dan in ons verleden, laat staan in de geschiedenis van Spaanse exploratie of Franse koloniale rechten.

[…]

Oregon kan voor Engeland nooit meer zijn dan een jachtterrein voor huiden. Ze kan het evenmin koloniseren met ook maar enige soort van overgeplaatste bevolking van haarzelf. In onze handen […] zal het zich snel vullen met een bevolking die voorbestemd is om binnen de levenspan van de huidige generatie een nobel jong rijk op te zetten van de Pacific, strevend in alle elementen van grootsheid te evenaren wat zich al spreidt aan de Atlantische kust en in de grote Mississippi vallei.”

O’Sullivan had manifest destiny al eerder gebruikt, in een pleidooi om Texas te annexeren, maar dit keer beklijfde hij. Ironisch genoeg kreeg de term vooral publiciteit door een gekscherende verklaring erover door Afgevaardigde Robert Winthrop van Massachusetts op 3 januari 1846:

“Er is echter een element in ons recht [op Oregon] waarvan ik toegeef dat ik het niet heb genoemd en waar ik misschien niet helemaal recht aan doe. Ik bedoel die nieuwe revelatie van ons recht die de omschrijving heeft gekregen als het recht op onze manifest destiny om ons over het hele continent te spreiden. Het is openlijk verklaard in een leidend dagblad van de regering dat dit, alles bezien, ons beste en sterkste recht is – een recht zo duidelijk, zo alles overweldigend en zo onbetwistbaar dat als Groot Brittannië al onze rechten had en daarnaast nog die van zichzelf, die hiernaast geen belang zouden hebben. Het recht van onze manifest destiny! Er is hier sprake van een recht voor een nieuw hoofdstuk in het volkerenrecht; of beter, in de speciale wetten van ons eigen land; want ik veronderstel dat we het erover eens kunnen zijn dat het recht op een manifest destiny om zich te spreiden niet bestaat in enige andere natie dan de universele Yankee natie!”

Afgevaardigde Winthrop was zeker niet de enige die deze Goddelijke Voorzienigheid zag als niets meer dan een rechtvaardiging van daden geïnspireerd door chauvinisme en eigenbelang. Maar de voorstanders van expansie vonden het een heerlijke term en gebruikten hem zo vaak dat de oorsprong al snel was vergeten.

De principes van de gedachte waren alles behalve nieuw. Thomas Jefferson had zijn claim op het hele continent al neergelegd in minder hoogdravende maar even ambitieuze termen. Afgevaardigde John Wentworth van Illinois sprak in januari 1845 al bij de debatten over de annexatie van Texas:

“Veel van de leden van dit huis zouden graag uit de mond van de Speaker horen ‘de afgevaardigde van Texas’. Zij zouden even graag horen ‘de afgevaardigde van Oregon’. Zij zouden zelfs verder willen gaan en het hebben over ‘de afgevaardigde van Nova Scotia, van Canada, van Cuba, van Mexico, ja, zelfs van Patagonia’. Zij geloofden niet de God van de Hemel toen hij de Amerikaanse wapens succes verschafte [in de Onafhankelijkheidsoorlog] en het zo inrichtte dat de originele staten de enige verblijfplaats van vrijheid op aarde zouden zijn. Integendeel, hij wees ze enkel aan als het grote centrum van waaruit beschaving, geloof en vrijheid zouden uitstralen en uitstralen tot het hele continent in hun warmte zou baden.”

De doctrine werd niet door alle Amerikaanse staten omarmd. Whigs en zuidelijke staten waren er niet zo enthousiast over, zeker niet over de toevoeging van staten in het Oregon territory waar slavernij weinig interessant was. Texas was een ander verhaal. Maar dat onderwerp, de toelating als staat van het onafhankelijke Texas, werd beslist bij de verkiezingen van 1844, toen de voorstander daarvan, James Polk, het presidentschap won. Binnen een jaar was er oorlog met Texas waarna Amerika grote lappen in het zuidwesten kon annexeren, allemaal onder de vlag van manifest destiny.

Bij de debatten over het vredesverdrag met Mexico, in 1848, werd manifest destiny opnieuw tamelijk expansief gedefinieerd, onder andere door senator Daniel Dickinson van New York.

“Maar de golf van emigratie en de ontwikkeling van ons rijk heeft zich sindsdien westwaarts bewogen. Steden en stadjes zijn ontstaan aan de kusten van de Pacific.

[…]

Evenmin hebben we al de lotsbestemming vervuld die ons toekomt. Nieuw grondgebied spreidt zich voor ons uit om te onderwerpen en vruchtbaar te maken; nieuwe rassen komen we tegen om te beschaven, te onderwijzen en op te nemen; nieuwe triomfen zijn er voor ons te bereiken voor de zaak van de vrijheid. Noord Amerika biedt zo op het gezicht één groot geografisch systeem; het is voorbestemd binnen niet al te lange tijd het commerciële centrum van de wereld te worden. En die tijd is alles behalve ver weg, als mensen, zich neerleggend bij wetten die meer kracht hebben dan wetten die kunstmatige grenzen voorschrijven, zullen vaststellen dat het [Noord Amerika] verenigd zal zijn in één politiek systeem en dat dit een vrije, confederale, zelfgeregeerde republiek zal zijn.”

Het falen van staten om zichzelf te verbeteren, zoals Mexicaans Californië of Engels Oregon, was reden genoeg om hen onder de Amerikaanse vlag te brengen zodat ze zich optimaal konden ontwikkelen. Het idee dat het Amerikaanse idee van vrijheid en democratie universeel is en dat vele andere landen niet in staat of niet bereid waren of zijn om die waarden te garanderen, heeft Amerika geïnspireerd tot talloze interventies, van de Filippijnen tot en met Irak. Ook de Goddelijke Voorzienigheid als rechtvaardiging voor Amerikaanse dadendrang is nog steeds een populair gegeven, zoals in de 21ste eeuw president George W. Bush nog eens heeft onderstreept.

Bron

Citaten uit o.a. Manifest Destiny and Mission in American History door Frederick Merk ( 1963)