Gepubliceerd in de Standaard, maandag 23 mei 2022

Het is tijd om on the record te gaan: ik voorspel dat Donald Trump in 2024 niet de Republikeinse kandidaat zal zijn, en dat Joe Biden dat niet zal zijn voor de Democraten.

Voordat u een zucht van opluchting slaat, dat wil niet zeggen dat de VS gered zal worden uit zijn dodelijke pirouette. Biden en Trump zijn enkel symptomen van een land in diepe rot, van een politiek systeem dat hopeloos is vastgelopen en een samenleving waarin samen ontbreekt.

Ter zake. Eerst maar Biden. Hij zal na de verkiezingen van 2022 die, zoals het er nu uitzien, desastreus gaan uitpakken voor de Democraten (abortus zal hen niet redden, vrees ik), aankondigen dat hij niet beschikbaar is. Te oud, te breekbaar, te vaak de weg kwijt en te zeer een teleurstelling. Als hij het einde haalt zonder om te vallen dan ligt nu toch al vast dat Biden niet de transformerende president zal blijken die sommigen, inclusief ikzelf, zagen opdoemen in de mist van enorme investeringsprogramma’s.

De mislukking van Biden valt hem aan te wrijven. Zeker, de Republikeinen blokkeerden alles, dat doen ze van nature. Het waren echter de progressieve Democraten die Build Back Better, Bidens grote plan, ter waarde van 3.500 miljard dollar, optuigden met elementen die de conservatievere politici in hun eigen partij deden afhaken. Door de minimale meerderheid in de Senaat (dankzij de stemmenbrekende rol van vicepresident Kamala Harris) kregen twee dwarsliggers, Joe Manchin van West Virginia en Krysten Sinnema van Arizona, blokkeermacht en die gebruikten ze.

Machin is een kolenlobbyist, voor hem waren de milieumaatregelen doorslaggevend. Viel daar te marchanderen? Niet voor de linkervleugel van de Huis-Democraten. Ze eindigen nu met lege handen. Biden valt te verwijten dat hij zich liet meezuigen in een ongerechtvaardigd machtsdenken nadat de verkiezingen in november 2020 hadden laten zien dat kiezers wel van Trump afwilden maar niet de Democraten een vrije hand wilden geven. Al Bidens ervaring bleek nutteloos, en in Afghanistan stond hij in zijn hemd.

Hoe sneller Biden zijn terugtrekken aankondigt, hoe beter. Hillary Clinton zat sinds 2014 op het vinkentouw om nog een keer kandidaat te zijn en hield daardoor betere, jongere kandidaten tegen. Biden deed hetzelfde in 2020. Liever jonge krachten, frisse geluiden. Misschien kan Kamala Harris, die vooralsnog zich niet heeft kunnen profileren als mogelijke opvolger, dan tot haar recht komen. Misschien Pete Buttigieg, die nu als minister van Transport, bouwen op de goodwill van 2020.

Trump dan, van wie zowat iedereen zeker lijkt te zijn dat hij zich voorbereid op een revanche in 2024. Ze wijzen dan op zijn greep op de Republikeinse Partij waarin de leidende politici de knie buigen voor zijn verkiezingsleugens en hem blijven accepteren, ondanks de poging tot staatsgreep op 6 januari 2020. Ze wijzen erop dat hij kandidaten uitkiest die zijn leugens verkondigen en hen door zijn steun verkozen weet te krijgen. J.D. Vance, de opportunistische auteur die in Ohio op de schouders van Trump de Republikeinse nominatie won, zou er het voorbeeld van zijn. Ook elders lijkt Trump verkiezingen binnen de Republikeinse Partij definitief te kunnen beslissen.

Het geeft een vertekend beeld. Binnen de Republikeinen is Trump inderdaad machtig genoeg om invloed te hebben. De vraag is of zijn acolieten in november een breder electoraat kunnen aanspreken dan zijn directe achterban en het deel van de Republikeinen die macht belangrijker vindt dan moraal (toegegeven, dat zijn er nogal wat – de leiding in Washington voorop) kunnen overhalen. Het is een leuk spel voor de potentaat in Florida, een spel zonder nieten. De narcist geniet met volle teugen van de macht om ruggegraatloze types naar zijn landhuis te noden, zijn voeten te laten kussen en zijn leugens laten herhalen. Een droomwereld voor iemand van Trumps geestelijke conditie.

Het beeld van Trumps almacht is misleidend want zegt niets over de mogelijkheid om in 2024 als president gekozen te kunnen worden. En Trump weet dat hij geen kans heeft. Ga maar na. In november 2020, onder voor Trump ideale omstandigheden, wist hij 63 miljoen kiezers achter zich te krijgen. Joe Biden haalde er 70 miljoen. Van die 63 miljoen kiezers zijn er toch wel een flink aantal miljoenen die na door Trump gesponsorde aanval op het Capitool niet meer bereid zijn om op hem te stemmen. Misschien willen ze niet Democratisch stemmen, ze zullen thuisblijven. De kritiekloze, fanatieke Trump aanhang is simpelweg niet voldoende om hem gekozen te krijgen – ongeacht de Democratische tegenstander.

Trumps spel is om zo lang mogelijk zijn macht uit te melken, misschien tot en met het kronen van een opvolger. Een aantal senatoren zoals de ongure Ted Cruz, racistische hondenfluiters als Tom Cotton en Josh Hawley, en de Trumpistische provocerende gouverneur van Florida, Ron DeSantis, hebben zich al aan Trump verbonden en hun vroegere kritiek ingeslikt. Hij zal een aankondiging over eigen kandidatuur zo lang mogelijk uitstellen, tot het niet anders kan omdat andere Republikeinen zich moeten gaan voorbereiden op een campagne. En dan zal hij iemand zalven, waarna de strijd kan losbarsten. Dat is het einde van de macht van de dan 78-jarige demagoog, maar het heeft hem een langer post-presidentschap gegeven dan na 6 januari voor mogelijk werd gehouden.

Het treurige nieuws is dat onder die omstandigheden de Republikeinen, ondanks hun trouw aan de leugenaar en staatsgreeppleger, een goede kans hebben om het Witte Huis te veroveren. De partij lijkt niet te worden gestraft voor haar ondemocratische, demagogische en vaak ronduit racistische strapatsen. Helaas bevestigt dat dat ronduit negatieve ontwikkeling van de belangrijkste democratie in de wereld. Een samenleving die als los zand aan elkaar hangt, waarin de maatschappelijke discussie is doodgeslagen, een land van gratuite polarisatie, leidend tot onmacht en stagnatie: ook voor een post-Trump Amerika zijn de vooruitzichten geenszins opmistisch. Maar zoveel is zeker: Trump zelf zal dat land niet de afgrond in leiden. Hij heeft zijn kwalijke werk al verricht.