In een tweepartijensysteem gaat de verliezer altijd bij zichzelf te rade om te kijken wat er mis ging, waarom er werd verloren en hoe het anders moet. De Democraten deden het in 1984 toen Mondale door Reagan werd ingemaakt, in 1988 toen Dukakis verloor en, heel beperkt, nadat Hillary Clinton in 2016 de pas was afgesneden. De Republikeinen deden een veelbesproken zelfanalyse nadat Mitt Romney in 2012, voor hemzelf en de Republikeinen geheel onverwacht, verloor.

Nu buitelen Democraten over elkaar om te kijken hoe het verder moet. De Bernie Sanders vleugel roept dat het naar links moet, om de arbeiders terug te halen. De middenvleugel denkt dat Harris verloor omdat de partij juist te linkse standpunten innam en dat de partij dus naar rechts, naar het midden, moet opschuiven.

Ik zou zeggen dat ze allemaal even moeten gaan zitten, diep inademen en rustig uitademen, voordat ze te hoop lopen in ondoordachte en ongerechtvaardigde flauwekul. Neem er de tijd voor. De redenen zijn evident.

Ten eerste. We weten niet helemaal zeker waarom Harris verloor. Ik kan en heb al gekeken naar wat er fout ging in haar campagne, waarom Joe Biden, nu in de geschiedenisboeken gedoemd tot de rol van mislukt president  – welverdiend, wat mij betreft, de kwaaie pier moet zijn. Waarom niemand erin slaagde een programmatisch beeld neer te zetten. Waarom abortus en LHBT geneuzel alleen maar averechts werkte.

We lijken het allemaal al te weten (ik ook) maar het is nog lang niet duidelijk. Wat voor mij wel helder is, is dat dit een unieke verkiezingsstrijd was waarin het fenomeen Donald Trump feitelijk niet te verslaan was. Ik zeg dit met de spreekwoordelijke wijsheid achteraf.

Kudo’s aan Trump en zijn sekte maar het betekent ook dat we niet al te veel consequenties moeten verbinden aan het verlies tegen een uniek persoon. Miljoenen kiezers stonden nergens voor open. Ze holden achter een man aan die ze, om wat voor redenen dan ook, of zonder redenen, bewonderden. Het was nou niet zo dat de kiezers een agenda omarmden. Ze omarmden een probleemstelling die ik de drie i’s heb genoemd: inflatie, immigratie en irritatie. En Trump buitte die genadeloos uit. Hij legde het probleem duidelijk neer.

De kiezers kregen niet de kans om over beleid te stemmen omdat beleid niet aan de orde was – zelfs niet dat wat de regering-Biden als succes kon claimen. Kinderarmoede daalde, de economie draaide goed, de inflatie was bedwongen, de post corona crisis was kort. Heeft u Harris erover gehoord? Of Biden? De laatste was te stuntelig geworden om persconferenties te kunnen houden, laat staan campagne voeren om zijn successen uit te venten. Harris’ campagne was te knullig om het uit te buiten. Het gaat mij te ver om op basis van de belabberde prestaties van Harris en Biden de Democratische agenda overboord te zetten. En de Sanders-AOC agenda is te links om serieus te omarmen. Er moet een inclusiever verhaal verteld worden. Er moet over worden nagedacht.

Maar een tweede reden om Democratisch kruit droog te houden is dat we eerst maar eens even moeten afwachten in hoeverre deze Republikeinen zichzelf buitenspel zetten. Laat Trump maar eens regeren. De eerste tekenen wijzen erop dat hij en zijn paladijnen de verkiezing maximalistisch interpreteren. Maar ik heb niet gezien dat de kiezers de ontmanteling van de rechtsstaat willen, de vernietiging van de volksgezondheid of een amateur op nationale defensie willen. Laat hem maar even schuiven.

Als Trump succes heeft, dan is herijking voorlopig niet nodig. Dan kunnen de Democraten nog jaren hun knopen tellen en bedenken hoe ze de Republikeinen van Vance – moralistische, pro-familie en geloofsverdwaasde lieden – kunnen aanpakken. Misschien moeten ze daadwerkelijk concluderen dat Amerika zo conservatief is als het nu lijkt en misschien is JD Vance de toekomst. Misschien hebben Amerikanen dan de ongrondwettelijke activiteiten van Trump geaccepteerd en praten we over een ander land. All bets are off.

Maar de kans dat Trump en zijn bende hun hand overspelen is aanzienlijk. Ik zou zeggen, geef het minstens een jaar om zich te laten ontrollen. De eerste tekenen van overreach zijn duidelijk. De wraakagenda is niet waar de kiezers voor gestemd hebben, althans niet die persoonlijke wraak die ervoor zorgt dat een incompetente freak als Matt Gaerz is voorgedragen voor Justitie en die drie advocaten uit Trumps team op de volgende drie posities in Justitie neerzet. 

De destructieagenda van Pete Hegseth, Tulsi Gabbard en Robert Kennedy is niet waar de kiezers voor gestemd hebben. Je zou kunnen zeggen dat de testeron-afdeling van de Trumpies voor Elon Musk heeft gestemd om zijn zakken te vullen en de overheid voor eigen gebruik in te richten, maar ik denk dat ze er niet blij van zullen worden. Wall Street moet zijn beloning nog krijgen met een rijkaard op Financiën en anti-reguleringstypes op de regulering van het bankwezen.

Met alle liefde ga ik me het komende jaar buigen over wat wel een aantrekkelijke Democratische agenda zou kunnen zijn, passend bij het soort van kandidaten dat zich aan gaat dienen. Daarvoor is het ook nog vroeg dag maar we hebben het over gouverneurs en bedachtzame senatoren en oud-ministers, niet het soort lui dat een radicaal linkse agenda gaat willen promoten.

Maar doe er voorlopig even het zwijgen toe. Je wonden likken doe je in stilte. Je zoekt heling op en komt sterker, want wijzer, dan tevoren terug. Dus Sanders: mond houden. Dus middentypes die a la de Clintons in de jaren negentig de partij willen overnemen en kleurloos willen maken: mond houden.

Het is nog veel te vroeg om met een nieuwe Democratische agenda te komen.