Matt van Grunsven schrijft vanuit de VS voor de Groene. Hij is een verklaarde aanhanger van Bernie Sanders en een betrouwbare vertegenwoordiger van ‘democratische verandering’, wat dat ook mag zijn. In de Groene van deze week heeft hij een verhaal over de Amerikaanse grondwet en hoe conservatief die is, en hoe moeilijk te veranderen. Op zich is met die stelling niets mis, maar van Grunsven wil dat de volkswil sneller en directer door het systeem bediend wordt dan de Founding Fathers dat wilden.

Nu waren die Founding Fathers inderdaad tamelijk conservatief. Dat was en is hun grondwet ook. Over het geheel genomen is dat, gegeven de willekeur en volatiliteit van de volkswil, niet zo heel erg vreselijk, zou ik zeggen. Zijn tirade tegen het kiesstelsel met de senaatsvertegenwoordiging van twee senatoren per staat is onevenwichtig. Of dit democratisch is, hangt af van je definitie van democratie (dat hoeft niet per se altijd evenwichtige, evenredige vertegenwoordiging te zijn – een first past the post system is volgens ons minder democratisch dan ons parlementair systeem maar ik zou betogen dat de Amerikaanse afgevaardigden dichter bij hun achterban staan dan de Nederlandse).

Dat elke staat twee senatoren heeft, is een historisch incident. Het was de enige manier om überhaupt een grondwet te krijgen. Een federale staat is nou eenmaal geen niet federale staat, met andere woorden, staten moeten vertegenwoordigd worden. De deal om kleinere, minder dicht bevolkte staten te laten vertegenwoordigen door twee senatoren, was ooit wel degelijk een gebalanceerde keuze.  Anders zouden dichtbevolkte staten als Virginia en New York oververtegenwoordigd zijn (wat nog werd verergerd doordat slaven voor 3/5 inwoner golden zonder dat ze mochten stemmen). Zo konden niet slavenstaten de extremen wat beter controleren. Het was niet nodig om die deal voor alle staten in de toekomst vol te houden, maar het was een optie en die keuze maakten Amerikanen. Vandaar het systeem dat, inderdaad, niet gemakkelijk zal worden gewijzigd. Op een dag zal het progressieven ten goede komen.

Mars van Grunsven stelt vast dat het moeilijk is de Amerikaanse grondwet te veranderen. Dat is zo en dat is niet zo. Om de haverklap stellen groepen voor om, gedreven door gezonde volkswil, een amendement op de grondwet door te voeren. Een amendement om begrotingstekorten te verhinderen was ooit het doel van Reagan-stijl Republikeinen. Een amendement om abortus te verbieden. Een verbod op het verbranden van de Amerikaanse vlag – later door het Supreme Court tot een daad van vrijheid onder het 1ste amendent verklaard.

De gezonde volkswil leidde in 1918 tot de drooglegging (het 18^e amendement), dat in 1933, na jaren van slechte ervaring weer kon worden afgeschaft (21^e amendement). Misschien is het goed dat de meerderheid van de dag de grondwet niet zo gemakkelijk kan veranderen. Dat een Supreme Court interpreteert en dat daarna duidelijk is of er een amendement moet komen of niet. Zo kregen Amerikaanse vrouwen de vrijheid om zelf over abortus te beslissen en werd het homohuwelijk gelegaliseerd, iets dat via de wetgeving nooit gebeurd zou zijn.

Van Grunsven laat ook na te vermelden dat slavernij per amendement werd afgeschaft (het 13^e) en de burgerrechten gebaseerd zijn op het 14^e en 15^e amendement. Inderdaad is de interpretatie van het 2^e amendement op zo’n manier dat wapens vrijwel niet gereguleerd kunnen worden extreem en onzinnig.Er komt een dag dat het Supreme Court die interpretatie verandert. En gelukkig is het 1^ste amendement, de vrijheid van meningsuiting, door het Supreme Court zo geïnterpreteerd dat de Pentagon Papers in 1972 door de Washington Post en de New York Times konden worden gepubliceerd. Stel je voor dat de volkswil, opgejuind door Richard Nixon, had moeten beslissen.

Het hele idee dat de volkswil goed is vast te stellen (Van Grunsven heeft niet over de gebrekkige deelname aan verkiezingen, zelfs met inachtneming van racistische beperkingen) lijkt me gevaarlijke nonsens. Die Founding Fathers waren zo dom nog niet. Zeker is de Amerikaanse grondwet conservatief maar er zitten vooralsnog voldoende checks and balances in om binnen die context verandering tot stand te brengen. Stel je voor dat Trump en zijn Republikeinse kornuiten nog meer vrijheid hadden gehad om hun interpretatie van de volkswil door te voeren. Ik ben er niet gerust op dat de grondwet conservatief genoeg is om dat als het erop aankomt te voorkomen.