Gepubliceerd 26 september in De Standaard

Het blijft onwaarschijnlijk dat Donald Trump wordt afgezet maar de Oekraïne-affaire kan wel degelijk het einde van zijn presidentschap betekenen. Ook als impeachment in de senaat door hondstrouwe Republikeinen wordt geblokkeerd kan wat er in een echt onderzoek boven water komt zijn herverkiezing fundamenteel ondermijnen.

De Oekraïne-affaire is een tweeklapper, dubbel impeachmentwaardig: gebruik van het presidentschap voor persoonlijk politiek gewin en het compromitteren van de verkiezingen van 2020. Anders dan de aantijgingen die in het Mueller-rapport werden onderzocht, gaat het niet om wandaden uit het verleden maar probeerde Trump de aanstaande verkiezingen te corrumperen. Dit was de president van Amerika, hier en nu, zich gedragend als een godfather van de maffia: mooi pakket dat daar klaarstaat, jammer als er iets mee zou gebeuren. We zijn goed voor je geweest, tijd voor een personal favor. Praat met mijn mensen.

De president duwde zijn consiglieri, Rudy Giuliani, naar voren en bood zelfs de hulp van zijn minister van Justitie om Joe Biden te onderzoeken. Dit was dezelfde minister die aanvankelijk de klokkenluidersklacht tegenhield, een man die steeds meer als Trumps persoonlijke advocaat optreedt sinds hij met een gekleurde samenvatting van het Mueller-rapport zijn baas onterecht vrijpleitte. Mueller had net voor het gesprek van Trump met de president van Oekraïne in het Congres getuigd over de Russische bemoeienis met de verkiezingen van 2016, door Trump nog steeds gebagatelliseerd. Terwijl Mueller waarschuwde voor buitenlandse bemoeienis in 2020, vroeg de president daar doodleuk om.

De Democraten zouden geen knip voor hun neus waard zijn als ze dit lieten passeren. Het argument dat de uitkomst voorspelbaar is omdat de Republikeinen in de Senaat hun president niet zullen laten vallen is niet relevant. Dat zou elk onderzoek naar de uitvoerende macht bij voorbaat de nek omdraaien. Het punt van een onderzoek is nou juist om zaken boven water te halen die anders verborgen zouden blijven.

De uitkomst van de Watergate-hearings lag niet bij voorbaat vast. Republikeinen die aanvankelijk Richard Nixon steunden konden dat niet volhouden toen ze met echte bewijzen van misdadig gedrag werden geconfronteerd. Ook het argument dat de verkiezingen nu zo dichtbij zijn dat de kiezers maar moeten beslissen snijdt geen hout. Je kunt niet werkeloos toezien hoe een president de rechtstaat corrumpeert, hopend dat de kiezers dat zullen zien en erop zullen reageren.

Tot nu ging Trumps corruptie over moeilijk uit te leggen verhalen, de Oekraïne-affaire laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Elizabeth Warren, de vrouw die inmiddels Joe Biden lijkt te overvleugelen, heeft vanaf het begin af aan aangedrongen op impeachmentprocedures. Haar redenering was solide. Als er reden voor is moet je die procedure instellen ook als dat politiek niet goed uitkomt of als je bang bent dat Trump er politiek garen bij zou spinnen. Voor haar was het probleem glashelder: als je Trump zijn gang laat gaan terwijl er staatsrechtelijke redenen zijn om hem te stoppen, dan maak je jezelf medeplichtig aan zijn regime.

Er waren al zes commissies bezig met onderzoek naar de president. Dat onderzoek gaat gewoon door, nu onder de overkoepelende vlag van een onderzoek naar impeachment. Alles gaat afhangen van de manier waarop de artikelen van impeachment worden opgesteld en de mate waarin de‌ Democraten erin slagen getuigen te krijgen die het functioneren van de overheid daadwerkelijk aan het hart gaat, zoals de klokkenluider en het huidige acting hoofd van de inlichtingendienst, die gedreigd heeft ontslag te nemen toen het Witte Huis hem de mond snoerde.

´High crimes and misdemeanor´ is een formule die de Founding Fathers overnamen uit het Engelse recht. Het betekent wat je wil dat het betekent. Het punt van hoorzittingen is nou precies vast te stellen of dit geval daaronder valt of niet. Het is een inherent politiek proces. Dat bleek bij Andrew Johnson, bij Bill Clinton en in mindere mate omdat hij zo intens crimineel was, bij Richard Nixon. Niemand kan volhouden dat liegen over een affaire een ernstiger zaak is als afpersing van een buitenlands staatshoofd en corrumpering van de verkiezingen.

Sommigen in Washington willen de impeachment procedure beperken tot de‌ Oekraïne-affaire. Ze zijn bang dat te veel aanklachten het hoofddoel zullen verwateren. Dat is onverstandig. Er zijn veel meer aanklachten op te stellen, onder meer die van obstruction of justice zoals speciale onderzoeker Mueller die aanwezig achtte en het niet rapporteren van Russische invloed in zijn campagne van 2016. Die aanklachten niet uitbrengen zou impliceren dat Trump enkel in de Oekraïne affaire over de schreef ging. Belangrijk is juist te laten zien dat dit een president is die met grote regelmaat zijn plicht verzaakt en zijn ambtseed schendt.

Gegeven het gedrag van de Republikeinen de afgelopen dertig jaar, gegeven de verrassende onderdanigheid die Trump zijn partij heeft opgelegd, gegeven de onaangename disfunctionaliteit in Washington moet de kans dat Donald Trump wordt afgezet klein worden geacht. Maar het proces moet plaatsvinden. Staatsrechtelijke hygiëne vereist het. Als het een president van het lage allooi van Donald Trump herverkiezing oplevert, so be it. Dan is dat wat de Amerikanen willen. Politieke opportuniteit, het risico dat de man het proces gebruikt om Amerikanen over te halen hem als slachtoffer te zien en te herkiezen, mag geen reden zijn om het staatsrecht en de rechtstaat opzij te zetten.

Trump kent geen enkele andere loyaliteit dan zichzelf. Hij is bereid elke norm met voeten te treden als het hem zo uitkomt. Hij liegt, spreidt corruptie en ondermijnt het politieke systeem. Als Trump met dit soort gedrag elke vorm van controle of retributie weet te voorkomen dan is hij geslaagd in zijn missie om Amerika naar zijn hand te zetten en al doende het Amerikaanse politieke systeem te vernietigen.‌ Zo gezien is de impeachment procedure niet alleen onvermijdelijk maar ook noodzakelijk. Ongeacht de uitkomst. Het punt is niet impeachment, het is procedure. Het doel is niet Trump afzetten maar het beschermen van de rechtstaat.