Komen en gaan. Immigratie en emigratie in Nederland vanaf 1550

Door Heman Obdeijn en Marlou Schrover ISBN 978-90-351-3034

Ik las net Komen en gaan, Immigratie en emigratie in Nederland vanaf 1550. Een mooi historisch boek door Heman Obdeijn en Marlou Schrover, die in de S&D bundel over de PvdA nota ook al het mooiste stuk schreven. Het boek zelf is blijkbaar tamelijk onopvallend verschenen, het heeft in elk geval niets losgemaakt van de opwinding van het Scheffer boek. Dat is jammer want het is in substantie een grote aanval op de stelling van Scheffer dat gastarbeiders uit Marokko niet vergeleken zouden kunnen worden met trekarbeiders die in de negentiende eeuw uit Duitsland kwamen; en de joodse vluchtelingen uit het verleden zijn volgens hem niet te vergelijken met hedendaagse vluchtelingen uit Iran of Afghanistan.
Dat verkondigt Scheffer althans in het Land van Aankomst. Waarom die vergelijkingen niet opgaan maakt Scheffer niet duidelijk. Wel meent hij dat als je vergelijkingen trekt, je de betekenis van wat ons nu overkomt ontkent. Hij wil juist benadrukken hoe anders de hedendaagse migranten zijn door die onvergelijkbaarheid te benadrukken. Een gelegenheidsargument omdat je anders niet kunt sombereren en verbijzonderen zoals hij doet.
Obdeijn en Schrover maken daar al op pagina 2 korte metten mee. ‘In het gebrek aan historisch besef dat hieruit blijkt, schuilt het kenmerkendste van het hedendaagse migratiedebat.’ Niet mooi gezegd, maar na lezing geef ik ze gelijk – al verrast die conclusie me niet, ik heb zelf ook wel eens wat geschreven over de vergelijkbare ontwikkelingen in de VS. Die noemt Scheffer wel maar ook daar trekt hij de voor de hand liggende vergelijkingen in zijn boek niet door, en ook omdat hij er in essentie te weinig van af weet.
Waarom heeft Komen en gaan helemaal geen publiciteit gegenereerd? Heb ik het gemist? Zou het te maken hebben met de weigering van de media om een boek dat niet in de geldende redeneertrend (het discours, zeggen mensen die ervoor gestudeerd hebben) past? Ons probleem is immers uniek. Dan is het niet leuk om te zien hoe Nederland altijd al een immigratie én een emigratieland was, hoe dat werkte en hoe na een paar generaties al die emi en immigranten her en der hun plek vonden. Drie of vier generaties is een eeuwigheid voor de politici en opiniemakers van de super korte baan. Of zou het zijn omdat een zo groots opgezet (maar tamelijk compact) historisch boek het canvas juist te groot neemt? Erika Kuijper schreef een paar jaar geleden een schitterend boek over Amsterdam als migrantenstad in de zeventiende eeuw. Dat was weer te specifiek om een breed publiek te bereiken maar ze kreeg wel veel publiciteit (inclusief een duo gesprek met Scheffer waarin ze zich liet ondersneeuwen). Jammer dat Obdeijn en Schrover niet meer aandacht kregen. Ze hadden het verdiend.