Dat hele gedoe met Brexit refereert voortdurend aan ‘de wil van het volk’. Dat krap 52 procent in een binaire beslissing, ja of nee, de wil van het volk kan worden is een gevaarlijke ontwikkeling. Als het omgekeerd was geweest hadden de zelfvoldane remainers dat de wil van het volk verklaard en hadden de Brexiteers, vooral een opportunist als Johnson, eindeloos lopen te etteren dat die 48 procent ook gehoord moest worden.

En als je ‘de wil van het volk’ polst, waarom dan niet een tweede referendum, en een derde? Er is geen inherente logica aan een peiling van die wil die niet morgen veranderd kan worden.

Ook de porno psychopaat en racist die het Witte Huis bezet houdt zit daar omdat het de wil van het volk was. Dat volk krijgt wat het verdient. Maar het was gelukkig niet een peiling die gedurende vier jaar een paar keer herhaald kon worden – een impeachment was altijd bull. Kiezers verdienen de ellende die ze over zich afroepen, zowel in de VS als in de UK.

In november 2020 kunnen die kiezers laten zien dat ze bij hun verstand zijn gekomen of dat ze hun land definitief op een pad naar de verdoemenis willen helpen. Brexit kan niet ongedaan gemaakt worden, de splijting van het VK was er misschien altijd al maar is nu zo diep dat de wonden blijvend zijn. Good luck with that. De ellende in het VK wordt verergerd door de zelfmoordactie van Labor die bij elke volgende verkiezing flink had kunnen winnen maar zich heeft opgezadeld met iemand die net zo ongeschikt is als Johnson en minstens zo gevaarlijk. Misschien kunnen de Liberal Democrats nu eindelijk doorbreken en een van de twee (of allebei) de partijen ten grave dragen.

Maar to the point: dit soort beslissingen die ‘de wil van het volk’ aangeven zijn het beste argument tegen referenda. Er is een goede reden dat D66 in de jaren zestig en zeventig daarvoor pleitte en nu daarvan zijn bekomst heeft (al zijn ze er niet intellectueel eerlijk mee omgegaan). Er is een reden dat vulgaire populisten als Baudet, een haatzaaier als Wilders en autoritaire machtsopslorpers als Erdogan en  Orban zo dol zijn op de wil van het volk. Het stelt ze in staat om met een krappe meerderheid, of helemaal geen meerderheid of een gemanipuleerde meerderheid (Erdogan) absolute macht te verwerven en de wil van een kleine meerderheid van het volk tot de wil van het hele volk te verheffen.

Geen zichzelf respecterend democraat kan voor referenda zijn, wetend wat de praktijk van referenda heeft opgeleverd. Ik probeerde die discussie rond 2006 in D66 aan te kaarten, zonder veel succes. Mijn toenmalige inspiratie was hoe referenda, ooit bedoeld om de zittende machthebbers onderuit te halen, in Californië totaal waren verloederd.