We moeten de crisis van de democratie in Amerika, want dat is het, in zijn juiste proporties zien. Rampzalig in zijn effecten, veroorzaakt door een relatief kleine elite, de leiders van de partij, nota bene, van Abraham Lincoln, de Republikeinse Partij.
Rampzalig is een te klein woord voor wat zich afspeelt. Rampzalig is niet dat de kiezers onvoldoende bereid waren vier jaar Trump massaal te verwerpen. Dat is het recht van kiezers. Zo werkt democratie. Het was voldoende dat er meer mensen waren die hem wegstuurden.
Nee, echt rampzalig is wat er nu gebeurt, na de verkiezingen. Door de hakken in het zand te zetten versterkt Donald Trump de negatieve sentimenten over democratie, over het Amerikaanse politieke systeem, over de republiek die zichzelf ooit zag als voorbeeld voor de wereld. De Trump aanhang, de zich bedreigd voelende blanke burgers, van mensen met terechte afkeer van de leiders die hen al vijftig jaar in de steek hebben gelaten, voelen zich gesterkt in hun afkeer van het systeem. Trump stookt die sentimenten op. Dat is wat hij is, dat is waar hij voor stond en voor staat.
Ik verwijt hen dat niet. Niet de Trump aanhang maar de meelifters zijn het probleem. Zij weten beter. De Republikeinse leiders, 53 senatoren, de meerderheidsleider Moscow Mitch, de minister van Buitenlandse Zaken, de minister van Justitie, door Trump benoemde ambassadeurs, de hele coterie die Trump vier jaar lang onder de kin gekieteld heeft, zij zijn de werkelijke kwade geesten in dit spel. Zij weten wat ze doen. Zij ondermijnen bewust de democratie met als enige doel macht.
Het is geen verrassing, of in elk geval zou het dat niet moeten zijn. Dit is de partij die president Obama bekladde en hem zes jaar lang het regeren onmogelijk maakte. Dit is de partij die minstens één zetel van het Supreme Court stal, met de bedoeling het land te vormen op een manier die het land in overgrote meerderheid niet wil. Dit is de partij die vier jaar lang geen kik liet horen toen Donald Trump het presidentschap besmeurde en de reputatie van Amerika in de wereld te grabbel gooide.
Het is nu definitief. De Republikeinse Partij is niet een partij die democratie hoog in het vaandel heeft staan. Dat was al duidelijk door het gedrag van de Republikeinse meerderheid in de senaat, vertegenwoordigers van een minderheid van de bevolking, nu onderstrepen ze het door mee te gaan in Trumps fantasie dat hij gewonnen zou hebben en dat enkel fraude hem van de hoofdprijs afhoudt.
‘Alle legale stemmen moeten worden geteld’ is de mantra die deze lieden afdraaien. Ze weten dat de kans dat Trump alsnog een meerderheid in het kiescollege haalt, nul is.
Waarom gaan ze mee in dit spel? De verklaring dat ze allemaal huiveren voor de macht van Trump kan niet voldoende zijn. Dit zijn geen beginners die net komen kijken en niet durven. Die verklaring zou overigens, als hij waar was, nog tot meer zorg moeten stemmen. Het zou betekenen dat Trump de totale macht al heeft overgenomen, dat zijn wil, zijn fantasie, zijn wensdroom, bepaalt wat er gebeurt in het land. Dat mensen als McConnell huiverend zich onderwerpen aan deze man.
Het is niet geloofwaardig.
Nee, de verklaring kan alleen maar zijn dat Republikeinen deze tragedie bewust opvoeren. Ze weten wat ze doen. Ze ondermijnen heel bewust de democratie, ze hebben er baat bij dat gewone kiezers die niet beter weten echt geloven dat Trump gelijk heeft en dat de verkiezingen worden gestolen. En ze doen het met een enkel doel: macht. De macht om de belangen die ze dienen, die van een rijke minderheid, te kunnen helpen hun greep op de samenleving te vergroten.
Het zou mooi zijn als een paar mensen met gezag – laten we het beperkt houden, slechts één enkele senator – naar voren zou stappen en zijn eigen partij de maat zou nemen. Eén enkele senator. Dat lijkt niet te veel gevraagd. In plaats daarvan geven ze hun gezag, dat enkel electoraal is en niet moreel, door aan de vulgaire proto-dictator die weigert te erkennen dat de kiezers hem hebben weggestuurd.
Laten we onszelf niet voor de gek houden. Ook als dit allemaal achter de rug is, als Joe Biden gewoon geïnstalleerd is als 46ste president, dan moeten we onderkennen dat de Verenigde Staten een land zijn waar slechts één partij democratie als bepalende waarde onderschrijft. Er is voldoende kritiek uit te oefenen op de Democratische Partij maar niet dat ze bereidt is alle normen, alle waarden, opzij te zetten ter wille van macht. Het voorbeeld van Al Gore en Hillary Clinton die ronduit erkenden dat de kiezers hen hadden afgewezen zou voldoende moeten zijn.
De Republikeinse Partij bestaat, blijft bestaan. Alle analyses dat vier jaar Trump de partij dodelijk zouden verwonden blijken fout. De partij won zetels in het Huis, behield een meerderheid in de senaat en wist bijna het presidentschap te behouden. De Republikeinse Partij is een machine die macht wil en bereid is daartoe alle middelen te gebruiken. We moeten dat niet vergeten, ook niet als president Biden en Mitch McConnell straks mooi weer spelen door iets samen te doen. We moeten niet vergeten dat toen het erop aan kwam niemand, letterlijk niemand, zijn stem verhief.
Deze verkiezingen waren in allerlei opzichten onduidelijk en zeker onbevredigend. Maar wat volkomen duidelijk is dat de Republikeinse Partij en alle politici die daarin actief zijn, jazeker, ook lui die nu duiken zoals Marco Rubio, niet vertrouwd kunnen worden.
Lincoln, de eerste Republikeinse president, heeft zich de afgelopen vier jaar al een paar keer in zijn graf omgedraaid. Ook andere Republikeinse helden, zoals Theodore Roosevelt en Dwight Eisenhower, en zelfs de Bush familie, kunnen zich niet herkennen in deze partij. Deze verkiezingen maken het kristalhelder: als Amerika zijn democratie ooit kwijtraakt dan is het omdat de Republikeinen dat mogelijk maakten.