De verwachte nederlaag van Liz Cheney in de Republikeinse voorverkiezingen in de staat Wyoming, die zij als enige afgevaardigde in het Congres vertegenwoordigde, is geen verrassing. Toen Cheney na de staatsgreep van 6 januari haar eigen partijleiding zag struikelen, om kruipend richting Trump te gaan, was zij vastbesloten om te doen wat haar eigen partij had moeten doen: Donald Trump verbannen uit het politieke domein. De partij kreeg die kans toen Trump een impeachment aan de broek kreeg voor zijn putsch en liet toen zijn ware aard zien: slechts tien afgevaardigden van Republikeinse huize stemden voor de artikelen van impeachment. In de Senaat zorgde supercynicus en democratische doodsbezorger Mitch McConnell ervoor dat het aantal afdwalende Republikeinen beperkt bleef en de impeachment niet doorging.

De dag dat Cheney stemde om Trump af te zetten, tekende ze haar doodvonnis binnen de partij die ooit Lincoln als eerste president had. Ze deed wat ze moest doen, ze wist toen waarschijnlijk al dat de ruggegraatloze Kevin McCarthy, de leider van de Republikeinen in het Huis, haar een mes in de rug zou steken. McCarthy had, na enig bravoure gewauwel op 6 januari, als een haas de aftocht geblazen van welk principe dan ook om zijch in Florida aan de voeten van de psychopaat te storten. 

Toen het Congres, zoals dat hoort bij een instantie die uitvoerende macht moet controleren, een commissie opzette om de staatsgreep te onderzoeken, wilde Cheney graag meedoen. Ze mocht niet van McCarthy omdat Nancy Pelosi twee mede staatsgreepplegers in het Huis in de commissie wilde – een garantie voor verlamming en obstructie. Cheney deed toch mee, de commissie kwam er met twee Republikeinen, Cheney en Adam Kinzinger. McCarthy weigerde verder zijn medewerking aan de commissie. De Republikeinse club in het Huis besloot vervolgens om Cheney, die in de machtstotem op plaats drie stond, eruit te gooien. Haar opvolgster was Elise Stefanik, een opportunististe van het zuiverste water, die graag achter McCarthy ging staan en het geen probleem vond om haar collega bij de knieën af te zagen – en dat is alles wat je over haar hoeft te weten.

Als woordvoerster van de 6 januari commissie (ze is niet de voorzitter maar wel het gezicht van de commissie) heeft Cheney het afgelopen half jaar een prominente rol gespeeld in het verhoor en de openbare zittingen ervan. Haar motivatie was eenvoudig: dit was haar taak als afgevaardigde en het was absoluut noodzakelijk en haar doel ervoor te zorgen dat Donald Trump nog ooit in de buurt van het Witte Huis zou kunnen komen. Als de commissie de verwachtingen heeft overtroffen dan is dat mede of misschien vooral te danken aan Cheney. Zozeer dat de Republikeinen er nu spijt van hebben dat McCarthy weigerde eraan deel te nemen. Het ontnam hen de mogelijkheid te traineren en kapot te maken, een onkarakteristieke terughoudendheid.

Het effect is dat Liz Cheney nu een landelijk profiel heeft dat menig politicus jaloers zou stemmen. Hoewel uiterst conservatief (ze was anti-homohuwelijk zelfs met een zus die lesbisch is en wilde trouwen) kunnen veel Democraten en onafhankelijke kiezers leven met iemand die stipt de grondwet naleeft en karakter laat zien, ook als die programmatisch anders zou denken maar het publieke goed voor ogen heeft. Er wordt nu over Cheney gepraat als een mogelijke kandidaat voor het presidentschap. Terecht, maar zoals iedereen die geschikt zou zijn voor het ambt is de kans dat Cheney zelfs maar de nominatie van welke partij dan ook verwerft, nul – of het zou een derde partij moeten zijn. Daarbij is het overigens verstandig om in het achterhoofd te houden dat vader Dick Cheney even vasthoudend was in zijn leugens die leidden tot de oorlog in Irak.

Dit was een lange aanloop naar wat gisteren dan officieel werd: Cheney zal in november niet de kandidaat zijn van de Republikeinse Partij in Wyoming – een staat met minder dan 600.000 inwoners met twee senatoren (en dus 1/50ste van de macht in de Senaat) en één Afgevaardigde. Zo Republikeins dat geen enkele presidentskandidaat ooit de moeite heeft genomen om er campagne te voeren. Cheney heeft nooit de illusie gehad dat ze als onafhankelijke kandidaat voldoende stemmen zou kunnen vergaren om haar zetel te behouden (een andere Republikeinse met karakter, Lisa Murkowski, deed dat in 2016 toen ze haar senaatszetel voor Alaska dreigde kwijt te raken.

Kortom het einde van Cheney als Afgevaardigde is daar.

Na het voorgaande is mijn conclusie dat dit volkomen terecht is misschien verrassend. Maar het is een feit dat Cheney de Republikeinse kiezers van haar staat niet vertegenwoordigt. In de New York Times werd dat nog eens mooi duidelijk aan de hand van een kringgesprek met dertien inwoners van Wyoming. Als kiezers vinden dat iemand hen niet meer vertegenwoordigt en daar de conclusie aan verbinden dat ze weg moet, dan hebben ze het recht zo te stemmen. Onderhuids speelde ook een beetje de afkeer van een politica die met een beroemde naam zich liet parachuteren in Wyoming (ze woonde in 2013, toen ze voor het eerst senator probeerde te wonen, in Virginia) en in Washington weliswaar belangrijk werd maar niet deed dat politici moeten doen: de belangen van de staat behartigen. Ik denk dat Cheney dat wel degelijk deed, al leverde het niet honderden miljoenen dollars smeergeld op (wel tientallen miljoenen).

De interessantere vraag, ook voor landen met andere politieke systemen, zoals het onze waar kamerleden vertrekken om een eigen clubje op te richten, is of politici primair hun achterban moeten vertegenwoordigen of dat ze de plicht hebben hun achterban mee te nemen in afwegingen over het publieke goed, met het risico dat die achterban niet overtuigd is. Een stem op een politicus van karakter is altijd meer dan de eis dat die politicus kritiekloos de mening van haar achterban voorop stelt. 

Democratie is meer dan mensen installeren die doen wat jij roept. Daarom is het referendum zo’n slecht idee, en de door permanente peilingen gestuurde politiek, zoals sommige dommere populisten willen, rampzalig. Je kiest vertegenwoordigers om in een gecompliceerde omgeving, waarin veel zaken strijden om de prioriteit, afwegingen te maken die het publieke belang dienen. Dat is, tussen haakje, ook de reden dat ik ideologie voor partijen zo belangrijk vind: ik wil dat hun besluiten voortvloeien uit gedeelde idealen. Ook als ze anders stemmen dan ik zou willen, dan moet dat gebaseerd zijn op idealen die me ter harte gaan. Ik laat het me graag uitleggen.

Niets is natuurlijker dan politici af te rekenen op wat ze in hun ambtstermijn doen. Zo beoordeel je Trump, zo beoordeel je Obama, zo beoordeel je Liz Cheney, zo zou je Rutte moeten beoordelen. Wat duidelijk is, is dat de burgers van Wyoming niet vertegenwoordigd willen worden door iemand die de grondwet verdedigt en als uitgangspunt neemt voor haar optreden. Sterker, ze willen iemand die de leugens van Donald Trump als waarheid accepteert. Ze willen niet iemand met karakter maar ze willen een meeloper. Die krijgen ze.

De essentie van democratie is dat meelopers en opportunisten kunnen winnen. Als ze de kans krijgen. Liz Cheney steekt zover boven haar Republikeinse partijgenoten uit dat ze de partij van Trump inmiddels is ontstegen. Ze is te overtuigd van de Republikeinse idealen (conservatief in cultuur, kleine overheid, lage belastingen, subsidie voor ondernemingen) om haar partij vaarwel te zeggen. Zoals Reagan in de jaren zeventig graag riep: hij was tijdens de New Deal een Democraat maar hij had niet de Democratische Partij verlaten, maar die partij had hem verlaten. Cheney weigert te accepteren dat de Republikeinse Partij zijn bestaansrecht heeft verloren. Misschien heeft ze gelijk en kan het tij gekeerd worden. Daarin denk ik dat ze niet gelijk heeft – in elk geval niet voordat het erger wordt. En ze heeft nu haar handen vrij om groter te denken dan het cowboy-kleutergebeuren in een van Amerika’s kleinste staten (klein in alles behalve oppervlakte).

De Republikeinse Partij heeft Liz Cheney verlaten. Zo werkt democratie. Dat de partij dat doet met het oogmerk de democratie om zeep te helpen maakt het niet minder democratisch. Helaas. Zoals John Adams ooit stelde: ‘Remember, democracy never lasts long. It soon wastes, exhausts, and murders itself. There never was a democracy yet that did not commit suicide.’

Gisteren werd Liz Cheney democratisch vermoord, in een politiek stelsel dat op weg is naar zelfmoord.