Vanavond wordt in De Rode Werf, Boerhaaveplein 28 in Amsterdam, gediscussieerd over een migratie agenda zoals Lodewijk Asscher die heeft voorgelegd aan PvdA leden. Hij noemt het een nieuwe aanpak, maar ik zie enkel oude wijn in oude zakken, en een gevaarlijke ondermijning van sociaal democratische waarden.

Er werd om commentaar gevraagd, hieronder een korte versie van wat ik ervan vind:

PvdA-leider Asscher heeft in juni een lijst opgesteld met verlangens over migratie. Het was een lijst die ervan uitging dat migranten niet welkom zijn. Als sociaal liberaal stuit me dat tegen de borst want het gaat ervan uit dat de wens van mensen om te zoeken naar een beter leven niet wordt geaccepteerd maar geproblematiseerd. Er wordt vanuit gegaan dat onze verzorgingsstaat een muur rondom Nederland (in elk geval rondom Europa) vereist. Het zou kunnen dat dat zo is, maar dan moeten we toch dieper nadenken over hoe kunnen voorkomen dat een verzorgingsstaat die we grotendeels willen behouden en uiteraard willen verbeteren, leidt tot een verhaal over gesloten grenzen.

Sociaal democraten zouden hoger moeten reiken. Waarom zouden mensen die zich willen verbeteren niet welkom zijn, zij het dat zij zich als het waren zullen moeten inkopen in de geneugten van de verzorgingsstaat? Waarom laten we mensen niet zelf uitvinden of er werk is, of er woningen zijn, of er reden is om dat betere leven in Nederland te vinden? We hoeven ze daarbij geen hulp te geven, behalve respect voor hun poging om dat te dromen van dat betere leven en dat te bereiken. Er is a priori niets mis met economische migranten, ja, het zijn gelukzoekers maar sinds wanneer is dat geen sociaal democratisch ideaal meer? Of is het beperkt tot ons, tot wij, en geldt het niet voor hen, voor zij?

Punt nummer 8 van Asschers lijst stuit niet alleen tegen de borst, het is een gevaarlijke overname van het nationalistische discours. ‘Migranten die in Nederland mogen blijven accepteren de rechtsstaat en de waarden van de Nederlandse samenleving als spelregels’. Wat me stoort is dat hier een algemene norm voor iedereen die zich in Nederland bevindt, of hij of zij nu autochtoon is, migrant, bezoeker of toerist, wordt geëxpliciteerd voor migranten. Ik begrijp dat niet goed. Wat de waarden betreft, stuit dit soort formuleringen op het probleem dat zo, ongedefinieerd, het enkel een been is dat de nationalisten wordt toegeworpen. Welke waarden? Die van de sociaal democratie? Die van de zwarte kousengemeentes? Die van Wilders? ‘Accepteren’ veronderstelt waarschijnlijk dat ze een of ander document moeten ondertekenen – maar voor het gelden van de rechtsstaat is dat natuurlijk helemaal niet nodig. Dit is een variant van het participatiecontract waarmee Asscher in 2013 kwam. Dat was toen een slecht idee en dat is het nog steeds.

In deze context wil ik opnieuw een pleidooi houden voor een ongebreidelde lofzang op de manier waarop de afgelopen dertig, veertig jaar de integratie in Nederland zich heeft voltrokken. Daar moeten we trots op zijn. Tweede en derde generatie, en binnenkort vierde generatie Nederlanders gaan gemiddeld steeds meer op het gemiddelde van de hele samenleving lijken. Dat is een natuurlijk vanzelfsprekend proces van mensen die deel uitmaken van die samenleving, en ook van het veranderen van dat gemiddelde.

Ons onderwijs, onze woningen, onze verzorgingsstaat heeft de voorwaarden geschapen voor kinderen en kleinkinderen van straatarme analfabetische immigranten uit het Rif gebergte of uit Anatolië, om universitair onderwijs te volgen. Hun woonomstandigheden zijn misschien niet ideaal (dat geldt ook voor niet migrantenkinderen) maar beter dan in de meeste immigratiesamenlevingen. Ze leven gezonder, ze leven langer, ze doen mee. Ouders zagen hun kinderen stukken beter af dan zijzelf het hadden, een sprong vergelijkbaar met die van de arbeiders na de Tweede Wereldoorlog. Allemaal dankzij de verzorgingsstaat waar sociaal democraten terecht trots op zijn.

Een van de grootste successen van links dat het onderwijs kansen heeft gegeven aan mensen die in eerdere generaties gedoemd waren het pad van hun ouders te volgen ongeacht van hun talenten. Als je steeds roept dat multiculturalisme (op zich al een gestoken woord maar ik gebruik het voor het contrast) heeft gefaald, dan willen mensen dat niet meer. Door mee te gaan in het klaagverhaal ondermijnt de PvdA de mogelijkheid om een eigen verhaal te claimen van succes en solidariteit. Als overal de consensus wordt aanvaard dat migratie een probleem is, dat diversiteit een zwakte en dat integratie heeft gefaald, dan wordt het wel heel erg moeilijk om een sociaal democratische visie op de samenleving uit te dragen.