Noot: dit is een aangescherpte versie van het stukje dat ik eerder schreef. Dit staat morgen in de NRC en de Standaard.

‘A civilization is not destroyed by wicked people; it is not necessary that people be wicked but only that they be spineless.’ James Baldwin is een van de meest verlichte schrijvers die Amerika ooit had. Hij had het over de racisten en hun gedogers in zijn tijd, de jaren vijftig en zestig. Dit citaat uit The Fire Next Time is wel heel toepasselijk op wat we de afgelopen vier jaar hebben gezien, met de zelfdestructie van de Republikeinen de afgelopen week als apotheose.

Trump was erg maar erger waren zijn slippendragers. Het zijn de mensen die Trump mogelijk maakten die de blaam verdienen, de senatoren die hem vrijuit lieten gaan. De mensen die voor hem werkten tot ze ondervonden dat Trump alleen loyaal is aan zichzelf. De goedpraters. Maar bovenal is zijn partij medeplichtig. Dat maakte de stemming zaterdag duidelijk.

De Republikeinse senaatsleider Mitch McConnell bevestigde zijn reputatie door Trump vrij te spreken en vervolgens in scherpe bewoordingen hem verantwoordelijk te stellen voor wat er was gebeurd. Hij maakte zich er vanaf met procedurele argumenten. De man was geen president meer, zei McConnell, die in de week na het impeachment in het Huis, toen Trump nog president was, geen haast had gehad met het proces.

McConnells nooduitgang werd door veel senatoren genomen. Of beter gezegd: zijn voorbeeld zette de toon. Als er iemand hier een historische rol had kunnen spelen dan was het McConnell. Hij had zijn partij uit het moeras kunnen leiden. Maar McConnell had zijn ziel al een paar keer verkocht, een keertje meer maakte niet meer uit. Nu zal de geschiedenis vastleggen dat toen het erop aankwam Republikeinen hun taak verzaakten. Ze controleerden niet de uitvoerende macht, maar gaven die de vrije hand.

Laten we eerlijk zijn, niemand had gedacht dat de Republikeinen in de senaat na vier jaar hielenlikken Trump nu zouden laten vallen. Toch blijft het vreemd dat Republikeinen deze uitgelezen gelegenheid niet aangrepen om de afstand te nemen die de meesten van hen zouden wensen. Een groter aantal dan de zeven zou hun partij wel uit Trumps greep willen halen. Ze durfden niet. Het is een keuze. Het betekent volledige overgave aan Trump en zijn onzalige familie. Zoals een zoon tweette: 2-0. Inderdaad, een dubbele nederlaag voor politieke moraal. Erger nog, het betekent overgave aan de veelheid aan rechtsradicale gewelddadige groepen. Daar zijn we nog niet vanaf.

De conclusie moet zijn dat Amerika voorgoed is veranderd. Dat is een open deur. Maar daarom is het niet minder waar. We weten nu dat een president ongestraft kan proberen de grondwettelijke procedure voor het tellen van de kiesmannen te verhinderen, met hulp van zijn aanhangers binnen en buiten het congres. En met geweld. Een president die verkiezingen verliest kan traineren, de wet schenden, tuig opjagen en ermee wegkomen. Een precedent is gezet.

We weten nu dat impeachment net zo goed geschrapt kan worden. Het is geen afschrikking meer voor een zittend president. De Republikeinen claimen de partij te zijn van ‘original intent’, zeggen dat ze kijken naar de Founding Fathers van Amerika om te zien wat de normen voor Amerika moeten zijn, wat de standaard is. Een despoot als Trump was de ergste nachtmerrie voor James Madison, The Federalist Papers laten er geen misverstand over bestaan wat de bedoeling was van impeachment. Streep erdoor.

Ook definitief is nu dat Amerika maar één partij meer overheeft die serieus genomen kan worden. De Republikeinen, ooit de trotse partij van Lincoln, Amerika’s beste president, eindigen in innige omarming met de slechtste president ooit. De Grand Old Party, zoals ze zichzelf liefkozend noemen, is geen partij maar een sekte, gerund door een maffiose golfer in Florida. Zeker, de Republikeinen blijven de macht van obstructie behouden, maar ze ontberen enig moreel gezag. Ik zeg dat niet met blijdschap: Amerika heeft oppositie nodig die een idee heeft, die ergens heen wil, die ergens voor staat. Er moet wat te kiezen zijn.

Trump praatte over het opzetten van een derde partij. Dat hoeft niet. De GOP is van hem. Ik wens ze er geluk mee. Deze partij, in deze vorm, heeft geen enkele kans om nog eens het presidentschap te veroveren. Van de 74 miljoen kiezers die deze man nog eens vier jaar hadden gewild, is maar een beperkt deel nog steeds blij met de keuze die ze op 3 november maakten. Ze gaan dat niet nog een keer doen.

Vrijspraak of niet, Trump en zijn achterban hebben geen toekomst, maar de GOP miste de kans om zichzelf nieuwe dynamiek te geven, om zijn kiezerspotentieel uit te breiden. Misschien is dat goed nieuws als het mensen Cruz en Hawley aan de Trump-mast bindt en ver van de macht houdt. Zijn zijn erger dan Trump, erger dan wicked, zij zijn evil. Die mast is hun ruggengraat.

Je had mogen hopen dat met de nederlaag van Trump in november op een democratische manier een einde gekomen zou zijn aan een donkere periode in de Amerikaanse geschiedenis. De gebeurtenissen sinds 3 november lijken dat te logenstraffen. Joe Biden mag een verademing zijn, de rot in het bouwwerk van Amerika is te groot. Niet de vrijspraak van Trump maar het optreden van Mitch McConnell en de zielloze meelopers die niet zelf kunnen beslissen, bevestigt dit. Het is zoals James Baldwin schreef: een beschaving is niet bestand tegen gebrek aan ruggengraat. Het werd zaterdag bewezen.

Frans Verhagen is journalist. De uitgebreide druk van zijn Geschiedenis van de Verenigde Staten, inclusief de Trump-periode, is nu uit.