President Donald Trump mag een incompetent en gevaarlijk onthecht dwaallicht zijn, de Republikeinse Partij die hij leidt heeft zojuist het doel bereikt waarnaar ze al decennia streeft. De nieuwe belastingwet die met hervorming niets te maken heeft, legt voor de komende tien jaar het ideaal van de partij vast: lage belastingen en een kleine overheid. Wat je er ook van mag denken, de leugens en de arrogantie van de macht zijn indrukwekkend, en het resultaat is inderdaad historisch. Het zet de Verenigde Staten vast op een traject dat niet alleen het land fundamenteel ondermijnt maar de positie van Amerika in de wereld definitief op een zijspoor zet.
Dit is niet het succes van de populist die werd gekozen om boze kiezers te helpen. Dat doet dit plan niet en de president weet het – voor zover hij inzicht heeft. Trump heeft zojuist zijn kiezers laten weten dat ze beet genomen zijn. Het is niet zeker dat die boodschap daar ook doordringt, het zal tijd vergen. Dit is het succes van de moderne Republikeinse Partij die nu de gevangene is van grote geldschieters en schaamteloos de belangen van de rijken en machtigen behartigt. Deze belastingwet doet wat de anti-overheidsactivist Grover Norquist jaren geleden als ideaal stelde: de overheid zo klein maken dat hij in een badkuip verdronken kan worden. Het klinkt dramatisch en het is dramatisch: de Amerikaanse overheid is vorige week de nek omgedraaid. Er is geen ruimte meer voor beleid.
De argumentatie de afgelopen weken was een aaneenschakelijking van gotspe’s en charades. Dezelfde politici die eindeloos zeurden over de vreselijke overheidstekorten als Democraten regeerden, hebben nu een nieuw gat gecreëerd. Dezelfde politici die tijdens de economische crisis van 2008/2009 toen de economie kelderde en de werkeloosheid omhoog sprong weigerden een stimuleringsprogramma door te voeren, claimen nu groei aan te jagen op een moment dat het land een ongekend lange groeiperiode doormaakt en de arbeidsmarkt krap is. Dezelfde politici die deze wet doorvoerden gaan volgende week claimen dat de overheidsuitgaven radicaal teruggedraaid moeten worden omdat dat tekorten te hoog oplopen. Dezelfde politici die de tegenpartij verweten er wetgeving door te jassen zonder breed overleg en zonder brede steun, doen precies dat. Zelfs John McCain, vaak omhooggestoken als het geweten van de Senaat (volkomen onterecht), liet zich kennen als de opportunist die hij uiteindelijk is. Susan Collins uit Maine, Jeff Flake uit Arizona, critici van Trump en van het hartvochtige beleid: ze gingen door de pomp. Er zijn geen weldenkende Republikeinen meer over.
De verlammende polarisatie in de Verenigde Staten heeft vele redenen en beide partij dragen schuld aan dat probleem. Maar de vreselijke uitdrukking ‘de waarheid ligt in het midden’ geeft hier een misleidend beeld. Het is de Republikeinse Partij, nota bene de partij van Abraham Lincoln, Theodore Roosevelt en Dwight Eisenhower, die Amerika kapot maakt. Het valt te betogen dat de desastreuze ondergang van Richard Nixon de Republikeinen op dit pad zette, maar evengoed kan het begin van deze ontwikkeling gelegd worden bij Ronald Reagan. De man die goede sier maakte met de onzinstelling dat het grootste probleem dat een Amerikaan kon meemaken was dat iemand van de overheid op je deur klopte en zei ‘ik kom om te helpen’. Het ging erin als koek, maar het bleef onzin, zoals arrogante Texanen, meegaande bewoners van Florida en arme zielepoten in Puerto Rico sinds de recente stormen weten.
Het was Newt Gingrich, onvermoeibaar verdediger van de man in het Witte Huis, die in de jaren tachtig begon met de verschroeide aarde tactiek die hem en de Republikeinen in 1994 de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden opleverde. Sindsdien is iedere vorm van beschaafde omgang met de oppositie maar ook elke pretentie van het vertegenwoordigen van een algemeen belang door de Republikeinen verdwenen. President Bush verlaagde in 2001 en 2003 al belastingen voor de rijken met als enig gevolg grote tekorten en de Republikeinen blokkeerden alles om de gevolgen van de deels door hun sponsors veroorzaakte crisis van 2008 op te vangen. Ze kunnen nu oogsten. De ondoordachte uitspraak van het Supreme Court in 2010 dat ondernemingen onbeperkt geld mogen steken in de politiek, versterkte hun greep op de macht.
Het is een bittere oogst. Dit treurige land, met instortende bruggen, kapotte wegen, een belabberd internet, een vernietigende drugscrisis met alleen al in 2016 65.000 doden (meer dan de hele oorlog in Vietnam aan Amerikaanse doden kostte), een kolonie die aan zijn lot wordt overgelaten, met onbewoonbaar dure grote steden, miljoenen onverzekerden, belabberd openbaar onderwijs, zonder ook maar één behoorlijke trein, maar mét belastingvehikels voor investeerders, lage belastingen voor de hoogste inkomens, onbelaste overdracht van vermogen op volgende generaties en een arsenaal aan subsidies voor zakelijke belangen, met een patroon van massamoorden: dit treurige land is het product van zogenaamd conservatief denken dat het sinds de jaren tachtig in de greep heeft. Amerika heeft geen samenhang meer, het kan alleen nog maar uit elkaar vallen. En wie denkt dat een land met een permanente binnenlandse crisis, met een samenleving waarin de rijken lak hebben aan de rest, wie denkt dat dit land een dominante rol in de wereld kan spelen zal bedrogen uitkomen.
President Trump is een dommekracht, de leiders van de Republikeinse Partij zijn de slimmeriken. Tot nu toe kon ik denken dat Trump niet zozeer een voorbijgaand fenomeen zou zijn maar in elk geval niets tot stand zou kunnen brengen. Ik kon de illusie koesteren dat er Republikeinse politici waren die het belang van het land niet ondergeschikt wilden maken aan hun geldschieters, voldoende politici in elk geval om de ergst mogelijke ontwikkeling te blokkeren. Ik had natuurlijk beter moeten weten. Het was Senaatsleider Mitch McConnell die in strijd met elke grondwettelijke intentie een zetel in het Supreme Court openhield en zo de verkiezingen besliste. Hij zal er de komende drie jaar ongetwijfeld nog ideologische rechters aan toe kunnen voegen. Zeker, de Democraten kunnen winnen in 2018, en misschien in 2020, maar in de tussentijd is Amerika verder uitgehold. De nu ingezette veranderingen zijn moeilijk ongedaan te maken, tenzij zich echt een crisis voordoet van jaren dertig proporties. Te vrezen valt echter dat er eerder sprake is van een crisis in slow motion die pas onderkend wordt als het te laat is.
We mogen ons zorgen maken over Noord Korea en de kans op een confrontatie met Iran, maar de echte ramp heeft zich afgelopen week voltrokken. De Republikeinse Partij heeft het beleid voor jaren vastgezet. Precies wat de ideologen en de sponsors van de partij wilden. Kiezers hadden er niets mee te maken, noch een gevoel voor algemeen belang of voor samenhang in de samenleving. Als we later terugkijken kunnen we heel precies vaststellen waar de definitieve ondergang van de Verenigde Staten begon: toen kortzichtige, graaiende hebzucht zijn wil oplegde aan de rest van Amerika.