Een rechtbank in Florida heeft de massamoordenaar die vier jaar geleden 17 scholieren van de school in Parkland doodschoot en 17 ernstig verwondde, veroordeeld tot 34 levenslange gevangenisstraffen. De moordenaar, Nikolas Cruz, is nu 24 jaar oud. De openbare aanklagers hadden oorspronkelijk de doodstraf geeist maar de jury had vorige maand besloten levenslang aan te bevelen, zonder de mogelijkheid voor vervroegde vrijlating. De verdediging had betoogd dat Cruz’s hersenen waren beschadigd sinds zijn geboorte, omdat zijn biologische moeder tijdens de zwangerschap had gedronken.
In elk geval een deel van de nabestaanden had liever de doodstraf voor Cruz gezien. De familie van de slachtoffers wensten Cruz een ‘painful existence in prison and a painful death’. ‘Ik hoop dat iedere ademtocht hier op aarde miserabel zal zijn’, zei de grootmoeder van een van de slachtoffers. Ik vermoed dat ze gegeven het Amerikaanse gevangenissysteem hun zin zullen krijgen.
Maar hier gebeurde van alles dat de moeite waard is om onder de loep te nemen. Dat Cruz niet goed bij zijn hoofd is, of was, staat buiten kijf. Evenmin dat hij al te gemakkelijk aan wapens kon komen. Noch dat Republikeinse ‘thoughts and prayers’ hypocrieten, president Trump voorop, niets waarmaakten van hun belofte na Parkland om iets aan de wetgeving te doen. Ik zie Trump nog deemoedig gebogen in het Oval Office zitten. Zijn daadkracht was voorspelbaar: nul.
Allemaal gebruikelijke kost. Het wachten is op de volgende massamoord, proces en mensen die moeten leven met herinneringen of levenslange fysieke pijn. So far, so normal.
Eerst die jury uitspraak. Voor 2016 had Florida de regel dat juries een doodstraf konden aanbevelen met een gewone 7 tegen 5 meerderheid. Het was een van de drie staten met die regel. Een reeks rechtszaken, inclusief uitspraken van het federale en het staats Supreme Court maakte daar een einde aan. In 2017 werd een wet van kracht die uninamiteit van de jury eiste bij de aanbeveling voor een doodstraf. In 2020 veranderde het Supreme Court van Florida, inmiddels rechtser, van mening en vond die unanimiteit niet nodig. Maar er is nog geen wetswijziging doorgevoerd. Gouverneur De Santis wil daar snel werk van maken.
Ook hier bekend materiaal, namelijk de tamelijk willekeurige want politieke aard van de manier waarop met de doodstraf wordt omgegaan. In het geval van Cruz was een jurylid ervan overtuigd dat Cruz geestelijk gestoord was en dat ze daarom geen doodstraf op kon leggen. Twee andere juryleden stemden zonder motivatie voor levenslang, zodat de aanbeveling van de doodstraf met een meerderheid van 9 tegen 3 kwam en dus niet werd opgevolgd door de rechter (die kon niet anders).
Maar er waren meer interessante aspecten aan dit verhaal. Wat ik las over de nabestaanden maakte duidelijk dat zij graag de doodstraf hadden gewild, deels uit een gevoel van gerechtigheid, deels omdat het voor hen dan een finale betekenis had. Ze konden het hoofdstuk afsluiten. De doodstraf was passend voor het leed dat hen was overkomen.
Een andere nabestaande merkte echter op dat levenslang het voordeel had dat het nooit meer aangevochten kon worden. Hoger beroep is er niet en omdat de schuld van Cruz onomstotelijk vaststaat en hij zelf ook heeft bekend, betekent het dat die man van 24 tot zijn dood (ongetwijfeld een wrede dood, moord door een andere gevangene) gevangen zal blijven. De nabestaande zei in de rechtszaal tegen Cruz dat ze van plan was nooit meer aan Cruz te denken. ‘Na vandaag, maakt het mijn niet uit wat er met je gebeurt, je zult een nummer zijn en voor mij heb je opgehouden te bestaan. Je hebt genoeg gestolen van mij en mijn familie.’
Deze nabestaande had een punt. Wie op death row terechtkomt heeft eindeloos veel mogelijkheden om in beroep te gaan. Het duurt vaak lang voordat de doodstraf wordt voltrokken – als het al gebeurt in een staat die de doodstraf kent en als de zittende gouverneur ook bereid is een executiebevel te tekenen (laten we zeggen, Texas versus New York). Of puur in dollars uitgedrukt een doodstraf meer kost dan levenslang is misschien niet relevant, maar het zal elkaar niet veel maken. Wel is het voor een gevangene plezieriger om op death row te zetten, vaak alleen in een cel, dan levenslang omringd door supercriminelen. Levenslang is levenslang geen kans op herziening, noch vervroegde vrijlating.
Persoonlijk denk ik dat de doodstraf voor Cruz gepast was, dat hij er zelf beter mee af was geweest, de nabestaanden recht was gedaan en, breder, de samenleving juist had gehandeld. Jazeker, ik denk dat de doodstraf in dit soort gevallen, waar de dader duidelijk is en de straf onontkoombaar levenslang, minder wreed is (‘cruel and unusual’ in Amerikaanse terminologie) dan iemand de rest van zijn leven wegsluiten.
Ik weet niet waarom Cruz zichzelf niet doodschoot, zoals veel massamoordenaars doen. De Charleston moordenaar, Dylan Roof, die negen zwarte burgers doodschoot in een kerk die hem liefdevol omarmd had, liet dat ook na en heeft ook levenslang gekregen. Over waanzin gesproken. Roof was zo beïnvloed door white supremacy modder dat hij hoopte met zijn daad een rassenoorlog te ontketenen. Hij werd aangehouden in een auto vol Confederate Flag stickers. Ook hij was geschift (al zit hij in zijn denken niet ver van de rechtse vleugel van de Republikeinen).
De moordenaar bij de Boston Marathon: zelfde verhaal. Ik kan er nog wel enige tientallen opzoeken. Duidelijke daders, duidelijke daad, levenslang.
Ik zie geen enkel denkbaar nut in dit soort levenslange gevangenisstraffen en ben, onder die omstandigheden, voor de doodstraf. Mijn uitgebreide argumentatie kunt u hier lezen, een eerder artikel naar aanleiding van eerdere voorvallen.