Tja, wat moet je er nog over schrijven? Niet de Taliban hebben de oorlog om Afghanistan gewonnen, de niet-Taliban hebben hem verloren. Een door de Amerikanen opgebouwd leger bleek een fantoom van niet betaalde soldaten die geen zin hadden hun corrupte bazen te bedienen door zich op te offeren. Een door en door corrupt en achterlijk land bleek door en door corrupt en achterlijk.

Het is allemaal verschrikkelijk wat de Taliban van plan is, horen we, maar waar waren de Afghaanse burgers toen ze de kans kregen dit soort religieuze fanaten van zich af te schudden? Juist, hun leiders waren hun zakken aan het vullen en onderlingen machtsspelletjes aan het spelen. Niet de Amerikanen hebben de Afghanen in de steek gelaten, de Afghanen hebben zichzelf in de steek gelaten.

De Amerikaanse kant mag natuurlijk niet onderbelicht blijven. Carolien Roelants wijst er in de NRC terecht op dat het natuurlijk begon toen de Sovjets Afghanistan bezetten en de Amerikanen de opstandelingen ging steunen. Ik zie die Bzrezinski nog staan op de Cyber Pas. Zo gezien rekenen we hier af met een restant van de koude oorlog – en vergeet ook niet de malicieuze rol van Pakistan en de diverse dictators die daar door Amerika werden gesteund.

Biden krijgt terecht op zijn brood dat hij niet pessimistisch genoeg was over het wankele bouwwerk dat ze in twintig jaar hadden opgezet. Maar de hoofdschuldige is kleine Bush die een oorlog voerde tegen Al Qaida die al snel een oorlog werd om de Taliban te verdrijven, waarna, zoals wel vaker, Amerika met het probleem bleef zitten: wat dan?

Nation building, besloot domme Bush. Helaas ging zijn domheid nog veel verder. Hij liet zich door zijn omgeving praten naar een oorlog in Irak waardoor Afghanistan ineens op het zijtoneel belandde – waar het nooit meer vanaf kwam. Amerikaanse militairen gedroegen zich, opmerkelijk genoeg, zoals ze zich in Vietnam gedroegen. Ze waren veel te optimistisch over wat militaire macht vermag. Ze logen over bereikte resultaten, over mislukkingen. Ze legden liefst de schuld ergens anders neer.

Je hoor het de surge generaal Petreus weer roepen: was nog maar vijf jaar doorgegaan, had maar meer soldaten gestuurd. De echo van Westmoreland. Iemand moest er een eind aan maken. Biden viel die eer te beurt.

De onderliggende vraag of je een land als Afghanistan van buitenuit kunt hervormen blijft onbeantwoord. Of nee, dat klopt niet. Hij is beantwoord. Je kunt dat niet. Een stammensamenleving met geloofsfanaten omzetten in een westerse democratie? Het idee alleen al is absurd. Ja, vrouwen konden ineens naar school, mochten meedoen, maar dat was niet omdat die Afghaanse mannen dat wilden maar omdat de Amerikanen en de Navo-landen dat nodig hadden om te laten zien dat hun verspilling geen verspilling was.

De fouten van kleine Bush zetten het traject uit waarop ook Barack Obama struikelde. Obama was opgekomen als Irak criticus – in tegenstelling tot Hillary Clinton – en mekkerde in de campagne van 2008 over Afghanistan als de echte oorlog waarin Amerika verwikkeld was. Dat was helemaal niet nodig geweest. Het zette hem klem en toen hij vervolgens door de militairen werd overgehaald om 100.000 soldaten te sturen en er in zijn cerebrale besluitvorming meteen achteraan zei wanneer die weer weg zouden gaan, wist je dat het niets ging worden. Biden, toen vice-president, had het goed gezien.

Dat kun je tot op zekere hoogte ook zeggen van Trump. Diens ‘wat doen we daar eigenlijk?’ vraag was de juiste. Zijn isolationistische America-first benadering leidde tot enig realisme over Afghanistan en zette uiteindelijk het scenario op dat zich de laatste weken en dagen ontrolde.

Wie is er schuldig? Zoals een van de Amerikaanse kranten opmerkten: het complex van denktanks en militair superioriteitsdenken in het congres, gecombineerd met het achter elkaar aan lopen als het op Amerikaans spierballenvertoon aankomt. Met als rechtvaardiging steeds die Koude Oorlogs stoplap: geloofwaardigheid. Het militair industrieel politiek complex, met andere woorden.

Ik mag daar nog aan toevoegen dat de never ending wars grote aantallen veteranen hebben opgeleverd (en een enorm aantal gewonden omdat de overlevingskans zoveel groter was dan in Vietnam). Een niet gering deel van deze veteranen is gevoelig voor de praatjes van volksmenner Donald Trump. Ze waren nadrukkelijk aanwezig op 6 januari, en de veiligheidsdiensten waarschuwen voor radicalisering van deze mensen. Het bijeffect van de oorlogen zal nog lang doordreunen in de Amerikaanse samenleving.

Gaat de VS een toontje lager zingen? Ja, maar dat doet het land al een paar jaar. Zijn we in het westen nu meer kwetsbaar voor terrorisme vanaf Afghaans grondgebied? Schei toch uit, de terroristen zitten op allerlei andere plekken en als het westen zijn informatievoorziening op orde heeft, sturen ze er een drone op af. Een wederopstanding van Al Quida is bangmakerij.

Ik ben geen Afghanistan deskundige. Maar ik kan tellen. Die 65.000 Taliban soldaten zijn een minieme factie van het totale aantal Afghanen. De Taliban kan pas verdwijnen als de Afghanen dat voldoende willen. Begrijpelijk dat ze niet een nieuwe, of beter, voortgezette oorlog willen, maar het is toch echt iets dat ze zelf moeten doen.

Gaat Afghanistan een toekomst tegemoet vergelijkbaar met Vietnam, dat zich na tien jaar terreur bekende tot een westers, kapitalistisch economisch systeem onder leiding van marxistische autocraten? Kan Afghanistan een land worden waar Taliban leiders tolereren dat het land zich losmaakt van hun greep? Ik betwijfel het. De energie en de natuurlijke omstandigheden lenen zich niet voor een dergelijke zelf-resurrectie.