Misschien was de terreur van Trump nodig om Amerikanen te doen realiseren dat ze met een kortzichtig op de hen financierende belangen leunende Republikeinen een verkruimelende samenleving verkregen. Het investeringsproject van president Biden, goed voor minstens 2000 miljard dollar, in andere versies 3000 miljard, is een fundamentele wijziging van koers. De overheid investeert diep in de samenleving en legt de rekening bij degenen die ervan profiteren, ondernemingen, en degenen die al veertig jaar buiten schot zijn gebleven, de puissant rijken.
De vergelijking met de New Deal wordt vaak gemaakt, maar zoals alle historische vergelijkingen levert die aan inzicht weinig op. Bekijk Biden gewoon op de merites van zijn beleid. Het is een ommekeer, eindelijk, van het anti-overheidsbeleid dat met Ronald Reagan voet aan de grond kreeg in Amerika. Het daagt de partij van de minderheid die op alle mogelijke manieren probeert de meerderheid te dwarsbomen, uit op een manier die in de naweeën van het Trump-tijdperk meer kans heeft om succes te hebben dan tevoren.
Laten we wel wezen, de voorstellen van Biden hadden ook van Clinton, Obama en Hillary Clinton kunnen komen, althans in hun beginjaren. Zij zagen echter geen mogelijkheden om de tegenstand van de Republikeinen en de geldende dogmatiek van de jaren tachtig en negentig te overwinnen. Zoals de dood van Kennedy de Great Society van Lyndon Johnson mogelijk maakte (en medicare, medicaid, head start en burgerrechten) zo heeft het wanbeleid van de Republikeinen (want laten we Trump maar gewoon als exces beschouwen van wat hun natuurlijke modus is) nu Biden mogelijk gemaakt.
Investeringen in infrastructuur zijn niet omstreden. In elk geval niet het deel, ongeveer 1400 van 2000 miljard dat gaat naar wegen, bruggen, openbaar vervoer en internet toegankelijkheid. De investeringen in onderwijs en andere publieke voorzieningen zijn wat minder vanzelfsprekend maar misschien Biden ze meenemen in de slipstream van wat populair is. De volgende 1000 miljard zal meer omstreden worden en daar zullen de compromissen gemaakt worden.
Dat de belasting voor ondernemingen, onder Trump verlaagd van 35 naar 21 procent, nu naar 28 procent gaat, lijkt onontkoombaar. Alle gereutel uit ondernemingskringen dat het tot banenverlies leidt, is onzin. Het geld dat ze kregen toegestopt door de McConnell Republikeinen hebben ze niet geïnvesteerd maar gebruikt om aandelen in te kopen en zo de koers te verhogen. Evenmin zal een hogere schijf voor inkomens boven de 400.000 dollar leiden tot verlies aan productiviteit of investeringen. Dit zijn consumptie impulsen. De mensen die hiervan profiteren besteden hun geld meer dan evenredig aan dagelijkse behoeften.
Er moet een langere termijn financiering gevonden worden voor de wegen. De opcenten op benzine, altijd al te laag in de VS, worden minder relevant met elektrische auto’s. Een kilometerheffing is de voor de hand liggende oplossing, misschien kan de Telegraaf en de autolobby in Nederland er wat van leren als hij wordt ingevoerd.
Biden wordt wat je noemt een ’transformative president’, iemand die de samenleving op een andere koers zet. Dat werd ook tijd. De Amerikaanse samenleving draait op cycli. De New Deal progressiviteit duurde tot 1980, toen dat verhaal uitgewerkt was en de economie niet meer werkte als tevoren. Reagan kwam met een ander verhaal, deels onzin, deels correctie, en dat is nu echt uitgewerkt. Ik had het al eerder verwacht, maar je had Trump nodig en corona om de geesten rijp te maken.
Het is een van de theorieën rondom het presidentschap dat de laatste president van een voorbije tijd vaak een een termijn president is. Taft ruimde het veld in 1913, Hoover in 1933, Carter in 1981 en nu Trump. Ik denk dat Biden goed in de gaten heeft dat zijn verhaal in staat is de verdwaasde Trumpies terug te halen naar normaal denken over de samenleving. De 74 miljoen Amerikanen die op hem stemden in november geven een vertekend beeld. Dat zouden vele tientallen miljoenen van hen nu niet meer doen. De Republikeinen zitten aan de kant, zich afvragend of ze niet op het verkeerde paard wedden met hun negativisme en belangenbehartiging.
Behalve een totale dishing van Bill Clinton merk ik de afgelopen weken ook een aanmerkelijk kritischer houding van media en analisten (en wellicht ook historici) tegenover Barack Obama. Zijn presidentschap was niet zo wereldschokkend als de keuze voor een zwarte man leek te beloven. De 78 jarige politicus van de tweede garnituur die naast hem stond, deze Joe Biden, keek en leerde. Ik heb vaak gesteld dat Hillary Clinton geen leervermogen had, nu kan ik vaststellen dat Joe Biden dat aanzienlijk meer had dan we hadden mogen verwachten.
Of het voldoende is om de vrije val van de Amerikaanse samenleving te voorkomen, blijft de vraag. Maar zeker is dat als die gestopt wordt, dit precies was wat daarvoor vereist was. Het was een laatste kans om lui als Cruz, Hawley, Cotton en Pompeo af te stoppen en buitenspel te zetten. Amerika redt zichzelf, of maakt in elk geval daar een begin mee. Het is nodig, maar we moeten afwachten of het voldoende is. So far, so good.