Het heeft een hoge mate van zinloosheid om te speculeren wat het betekent zou hebben als presidensverkiezingen anders waren uitgevallen, zeker als de uitslag krap was. Zou het verschil gemaakt hebben in 1888 als Cleveland had gewonnen in plaats van Harrisson? Ach welnee, presidenten waren toen nog niet machtig en dominant genoeg. Toch is het leuk te speculeren, zeker als je je realiseert dat we helemaal niet een tweede president Bush en alles wat daarbij hoort hadden hoeven te hebben.
Maar stel dat Wilson in 1916 inderdaad was verslagen door Charles Evan Hughes, zoals hij zelf dact toen hij op de verkiezingsavond naar bed ging? Onmogelijk om over te speculeren, maar het het hele Wilson spektakel rondom de Eerste Wereldoorlog was zo uniek, dat het wel verschil gemaakt moest hebben. De Hughes anecdote is nog steeds leuk. Alles draaide om Californië. Hughes was op verkiezingsavond gaan slapen met de gedachte dat hij had gewonnen. Een assistent van Wilson belde een assistent van Hughes de volgende ochtend dat die hem wilde spreken. De president elect slaapt nog, zei Hughes’ assistent. Vertel de president elect als hij wakker wordt, dat hij geen president elect meer is, riposteerde die van Wilson.
De volgende cliff-hanger was de verkiezing van 1948, toen Truman kon zwaaien met die beroemde krant die vertelde dat Dewey president was geworden. De belangrijkste elementen van Trumans erfenis, de Atlantische alliantie, het Marshall plan en andere aspecten van zijn lange termijn plannen, waren al op hun plaats. Dewey was een ervaren politicus met een bewonderenswaardig record als gouverneur van New York, die waarschijnlijk anders gehandeld zou hebben dan Truman. Beter? Wie weet. Trumans tweede termijn was minder florisant dan zijn eerste.
Stel dat Richard Nixon in 1960 wel was gekozen en niet op het nippertje had verloren van John F. Kennedy. Het land zou een (aantal) trauma(’s) bespaard zijn gebleven. Niet alleen zou de Cuba crisis nooit hebben plaatgevonden, want die werd mede veroorzaakt door de perceptie dat Kennedy zwak was, maar ook de moord zelf zou het politiek klimaat niet hebben vergiftigd. Had Nixon Amerika uit Vietnam weggehouden? Moeilijk te zeggen. Had het de wereld Watergate bespaard? Misschien; het is mogelijk dat Nixon in 1960 nog minder diep in de duistere krochten van zijn persoonlijkheid gevangen zat dan in 1968. Maar het kan ook best dat hij ergens anders de bocht uit was gevlogen.
Had Ford gewonnen in plaats van Jimmy Carter in 1976, het zou weinig fundamenteel hebben betekend. We hadden minder nationale parken gehad, misschien geen Camp David, zeker geen Panama Canal Treaty, maar evenveel inflatie en een stuiterende economie. In algehele krukkerigheid op essentiële punten deden Ford en Carter niet voor elkaar onder.
In 2000 hadden we natuurlijk de meest omstreden verkiezingen uit de geschiedenis. Wat als Al Gore gekozen zou zijn? De wereld zou er anders uit zien, zoveel kun je wel vaststellen. Niet alleen zouden de Democraten voor alle eeuwigheid zijn gekoppeld aan soft on terrorism (vooropgesteld dat Gore net zo lamlending met informatie om zou zijn gegaan als George W. Bush, wat onwaarschijnlijk is) maar ook zou de oorlog in Irak waarschijnlijk niet hebben plaatsgevonden. Maar evenmin zou Al Gore de milieugoeroe zijn geworden, laat staan dat hij de Nobelprijs had gewonnen.
In die context is het lastig de verkiezingen van 2004 te beoordelen, die even goed door John Kerry gewonnen hadden kunnen worden, als die tenminste een betere campagne had gevoerd. Had het een ander presidentschap opgeleverd? Zeker, maar de vraag is hoe Kerry omgegaan zou zijn met Irak en Afghanistan en of hij de economische crisis had weten te vermijden.
Er zijn heel eerbiedwaardige kandidaten voor het presidentschap geweest, die mogelijk het land interessante kanten op hadden kunnen leiden. Ik denk aan mensen als Wendell Wilkie, Tom Dewey, Adlai Stevenson en Hubert Humphrey in een nabij verleden, aan Henry Clay en Bryant in de negentiende eeuw. Maar if telt niet, al is het leuk om dit soort gedachtenexperimenten uit te voeren.