Geplaatst in de Standaard, 18 januari 2018.

U zult deze week overspoeld worden met analyses van president Trumps eerste jaar. De verhalen zullen niet positief zijn, schat ik zo, maar een ondertoon van verwachting hebben dat de Republikeinen in november de rekening krijgen gepresenteerd. Dat de Democraten flink wat zetels zullen winnen, misschien zelfs een meerderheid in Senaat of Huis.

Ik ben daar niet gerust op. Ik moet nog maar zien of 2018 een slecht jaar wordt voor Donald Trump. Hij heeft een jaar van absurde, gevaarlijke en schandelijke tweets overleefd. Een jaar van incompetentie, ontslag van naaste medewerkers, blunderend optreden met racistische ondertonen. Maar het was ook een jaar van de benoeming van veel conservatieve rechters, onder wie een in het Supreme Court, terwijl zijn partij er een door Republikeinen veelbezongen belastingverlaging doorjaste. Onderschat de man en zijn partij niet. Ze mogen historisch onpopulair zijn, ze hebben nog wel de macht.

Contrair denken is me aangeboren maar ik heb er ook argumenten voor. Trump roept onafgebroken dat hij succesvoller is dan wie dan ook, dat hij de economie ontketend heeft, de burger bevrijd, Amerika nieuw respect heeft gegeven in de wereld. De effectiviteit van dat roepen is haast niet te meten maar we moeten de kracht van herhaling niet onderschatten. Zoveel is al normaal geworden, zowel in de politieke conversatie als in het proces, dat we niet raar moeten opkijken als kiezers de woorden van Trump geloven. Veel Amerikanen accepteren inmiddels onwaarheden of politiek gekleurde nonsens, simpelweg omdat de president het zegt.

Ik kan een jaar voorzien waarin de Republikeinen voortdurend claimen dat de economie groeit dankzij hun belastingverlagingen, dat dankzij Trump de werkeloosheid laag is. Ze zullen geloofwaardig overkomen bij kiezers die een paar dollars meer op hun loonstrookje vinden. Dat ondertussen sociale voorzieningen worden uitgekleed en de overheidstekorten enorm oplopen, gaat deze kiezers niet aan. Ze zijn er Oostindisch doof voor. Zolang de economie niet crasht – een vooruitzicht dat zelfs pessimisten niet hebben voor 2018 – zal het lastig zijn Trump te dwarsbomen als hij roept dat Amerika weer great is en dat dit aan hem te danken is.

Ik kan een jaar voorzien waarin de Republikeinen in het Congres een infrastructuurprogramma voorstellen dat de Democraten moeilijk kunnen weigeren of zodanig is dat ze wel tegen moeten stemmen. Kop, ik win, munt, jij verliest. Idem dito voor immigratiewetgeving. Als de Republikeinen slim zijn, komen ze met een plan voor de Dreamers, de in Amerika opgegroeide illegalen, waarmee de Democraten wel akkoord moeten gaan. Ik kan een vacature voorzien in het Supreme Court waarvoor Trump een solide conservatief voordraagt, en als die vacature er een is van de progressieve kant dan is het feest compleet. Evangelische kiezers zullen zich naar de stembus haasten.

Een aantal aspecten van het hierboven geschetste scenario is moeilijk te pareren door de Democraten. Ze hebben vooralsnog weinig anders te bieden dan verzet tegen Trump en het destructieve beleid van de Republikeinen. Hun kans op succes hangt af van de mate waarin ze hun kiezers kunnen mobiliseren. Dat lukte prima in de eerste dagen na 20 januari 2017 en in december onder wel heel bijzondere omstandigheden in Alabama, ik weet zo net nog niet of ze dat elders ook kunnen. Tussentijdse verkiezingen vereisen behoorlijk wat woede om tot hoge opkomsten te leiden.

Woede is ook niet genoeg. Een alternatief zou helpen. Helaas heb ik tot nog toe weinig interessante ideeën gehoord van de Democraten. De mogelijke kandidaten, mogelijke leiders, zijn te gevarieerd (en te onbekend) om mensen in staat te stellen zich achter iemand te scharen. Het zou helpen als de bejaarden het veld ruimden (ik vermoed dat Joe Biden alsnog grote schade heeft geleden voor zijn beschamende Anita Hill hearings in 1990 – een onverwacht slachtoffer van #metoo en wat mij betreft zou zijn pensioen welkom zijn). Laat die nieuwkomers zo snel mogelijk hun visitekaartje afgeven anders wordt het straks een veld van twintig kandidaten.

So far, so bad. Er is maar één politicus die kan functioneren als bindende kracht in een verbrokkelde partij, maar één man die een verbindende boodschap voor Amerika kan verkondigen en dat is Barack Obama. Het is ongebruikelijk dat oud-presidenten zich direct met politiek bemoeien, maar waarom niet? De huidige president heeft alle tradities en gewoonten aan zijn laars gelapt. Ik zou wel van hem willen horen in 2018.

De grootste bondgenoot voor de Democraten en het grootste gevaar voor de Republikeinen is de persoon Trump. Nog meer narcisme, nog meer tekenen van psychologische onevenwichtigheid (dementia?), eindeloos getweet, misschien een ongeplande persconferentie waarin opnieuw zijn onfrisse ideeën en gebrek aan inzicht duidelijk worden – wellicht juist opzichtig afschermen door zijn staf. Trump heeft van het presidentschap een permanente reality show gemaakt die een niet gering aantal Amerikanen wel aanspreekt. Zij maken zich niet druk over het verlies aan waardigheid, over de uitholling van een ambt dat in het verleden bindende functies had.

Buitenlands zijn Noord-Korea en Iran kandidaten voor een crisis, met in geen van beide gevallen voorstelbaar positieve uitkomsten. En er is altijd wat onverwachts. Venezuela misschien? Rusland? Cuba? Een handelsoorlog met China kan onvermoede gevolgen hebben voor die flonkerende aandelenmarkt – net als elke crisis die de overspannen markt doorprikt. Dat zouden ook verdere ontwikkelingen in het Rusland-onderzoek kunnen zijn, en mogelijk een grenzen overschrijdende aanval van Trump op de FBI. Speciale onderzoeker Mueller obsedeert Trump en geeft de Democraten onrealistische verwachtingen, maar de oogst van zijn onderzoek konden wel eens tegenvallen.

Over de economie hadden analisten bij de aanvang van 2018 niets dan positiefs te melden. Er waren weinig mensen die verwachten dat hij binnen nu en negen maanden tegen zijn grenzen aan zou kunnen lopen. Maar je weet het nooit, een bitcoin crisis? Iets onverwachts? Een nieuwe hypothekencrisis? Andere kredietproblemen?

Wat echt de Democratische hoop zou kunnen ruïneren is als Trump zich ineens verantwoord en verantwoordelijk gaat gedragen. Als hij ophoudt iedere vermeende belediging voor zijn kleine handen ego met een berg tweets te beantwoorden, Hillary met rust laat, stopt met liegen en overdrijven. Het zou een verandering in karakter vergen die moeilijk voorstelbaar is, maar ik sluit het niet uit hoewel Trump 2018 in stijl is begonnen. De hoop voor Democraten moet zijn dat Trump zichzelf blijft.
Al met al is het reden genoeg om er niet gerust op te zijn dat de aberratie die Donald Trumps heet in 2018 zijn grenzen vindt. Zonder echte crisis, zonder echt wanpresteren zijn er nogal wat factoren die de overwinning van de Democraten in november kunnen beperken. Ze doen er sowieso goed aan de verwachtingen te temperen en vandaaruit als underdog te werken. Anders kan het alleen maar tegenvallen en moeten we ons voorbereiden op een victorie kraaiende president als we dit jaar afsluiten.