Vandaag in de Standaard

Als de geschiedenis van de regering-Trump geschreven wordt, zullen deze weken een kantelpunt blijken. De combinatie van Trumps verkiezingsnederlaag afgelopen november, zijn boze reacties daarop, culminerend in de shutdown en de presidentiële machtsgreep door middel van de noodtoestand, plus de getuigenis van zijn voormalig klusjesman, de juridische fixer Michael Cohen, het aanstaande rapport van speciale onderzoeker Mueller en het spectaculair falen van Trumps Korea-beleid, zullen even zovele nagels in zijn politieke doodskist blijken.

Michael Cohen, zelf veroordeeld voor strafbare feiten die op één na niet met Trump te maken hadden, legde in de hoorzittingen voor het Huis genadeloos bloot hoe Trump werkt, hoe hij denkt en praat, en welke mogelijk strafbare feiten hij heeft gepleegd. Voor wie verwachtte, of hoopte, dat er een ‘smoking gun’ op zou duiken, à la Watergate, was Cohens getuigenis misschien teleurstellend. Maar dat zat er nooit in. Bij Donald Trump is het de opeenstapeling van juridische en politieke problemen en verdere onthullingen over zijn kwalijke karakter die doet vermoeden dat een omslag in de dynamiek van zijn presidentschap eraan zit te komen.

Cohen is een van de vele mensen die het slachtoffer zijn geworden van de president en hij waarschuwde de Republikeinen dat ze een gerede kans liepen net als hij in een positie van spijt terecht te komen zich verbonden te hebben met deze ‘racist, con man en bedrieger’, de woorden waarmee hij Trump beschreef. Het meest onthullende was misschien wel dat alles wat Cohen te berde bracht breed is bevestigd door het gedrag van een instabiele president die het ambt besmeurt en niet in staat is zichzelf te verheffen tot de waardigheid en gravitas die je van iemand in die positie mag verwachten.

In Vietnam – zijdelings aan de orde toen Cohen beschreef hoe Trump indertijd zijn dienstplicht had ontlopen – ging de president onderuit in zijn wensdroom om een Nobelprijs te winnen. De dans tussen de moorddadige dictator en de naar autoritair bewind neigende president vloog gierend de bocht uit. ‘Wederzijds respect’ en zelfs Trumps naïeve (of kwaadwillige) geloof dat Kim niets wist van de martelingen die de Amerikaanse staatsburger Otto Warmbier het leven kostte, konden niet verhullen dat er niets te onderhandelen viel. Als je bovendien je hand weggeeft door te voorspellen dat je een historische deal gaat sluiten dan is het niet verrassend dat de andere kant zíjn sterkste kaart speelt: mislukking van de top. Opnieuw zakte de grote dealmaker door het ijs. Onder een normale president worden onderhandelingen vooraf gevoerd door ervaren diplomaten. Zit er niets in dan komt er geen top want mislukte topontmoetingen zijn pijnlijk. De opluchting in Washington en elders dat er geen ‘slechte deal’ werd gesloten nadat Trump zichzelf bij voorbaat klem had gezet, was voelbaar.

Het is waar dat de hoorzitting waarin Cohen getuigde politiek theater was, maar dat is de aard van politiek in een democratisch bestel (Trump is een expert). Republikeinen klaagden daarover, maar juist zij waren degenen die geen vragen stelden over de substantie maar enkel de geloofwaardigheid van Cohen probeerden te ondermijnen. Hun boodschap was duidelijk: ze nemen eventuele strafbaar gedrag van hun president niet serieus, sterker, ze weigeren hun taak als controleur van de uitvoerende macht uit te voeren. Een enkele Democraat kon zich ook niet inhouden, maar de meesten van hen stelden relevante vragen. Daarbij sprong afgevaardigde Alexandria Octavio-Cortez, het jonge talent van de Democraten, eruit met functionele vragen die ook nog nuttige antwoorden opleverden.

Cohen bood vooral een beeld van hoe het werkt binnen de Trump-club, met ondertonen van de mob, de georganiseerde misdaad. Het concrete strafbare feit dat hij met bewijs illustreerde (cheques) was dat Trump inderdaad Cohen terugbetaalde voor diens voorgeschoten 130.000 dollar zwijggeld voor pornoster Stormy Daniels. Daarmee overtrad Trump de regels voor campagnefinanciering, zoals hij ook regels overtrad door zijn schuld aan Cohen te verzwijgen bij het invullen van zijn financiële gegevens, beide zaken toen hij al president was

Meerdere malen verwees Cohen naar lopend onderzoek van de federale aanklagers in New York en naar speciale onderzoeker Robert Mueller. Er waren hints naar meer problemen voor Trump, zoals zijn voorkennis van de inmiddels beruchte afspraak in Trump-Tower met de Rus die schadelijke informatie over Hillary Clinton zou hebben. Een telefoontje van Roger Stone over de Wiki-leaks-hack van de Democraten. Beide zaken, en de Rusland-samenwerking waarover Trump (en Cohen eerder) duidelijk heeft gelogen, zullen ongetwijfeld in het Mueller onderzoek aan de orde komen dat in de afrondende fase zou verkeren.

Laten we helder zijn: tot nu toe is er geen impeachment-waardig gedrag aan de orde gekomen en het blijft verstandig voor Democraten om die verleiding te weerstaan. Verstandiger is het om Trump met zachte hand naar de rand van de afgrond te begeleiden. Dit is de eerste hoorzitting, hij zal leiden tot meerdere getuigenissen van mensen die hier genoemd werden. Death by a thousand cuts, zoals Amerikanen dat noemen, is beter dan een publieke lynching.

Wat we deze week zagen was een ontluisterende illustratie van het karakter en de werkwijze van de Amerikaanse president. Wie van Trump concrete successen verwacht, leeft in een droom. Hier is de link met het diplomatieke debacle in Vietnam relevant. En de kostbare en destructieve shut down. En de verklaring van de noodtoestand aan de grens, een machtsgreep die Republikeinen moeilijk kunnen verteren . En de geleidelijke realisering dat het gezag van Amerika tanende is, zoals vicepresident Pence in München ervoer toen hij de groeten overbracht van de president en een ijzige stilte ontmoette.

De meest pregnante les van een dagje Michael Cohen was zijn waarschuwing dat hij inderdaad tien jaar lang een verwerpelijk individu had gediend. Dat hij zijn eigen normen en waarden opzij had gezet om Donald Trump te beschermen en uit de wind te houden. Als er een probleem was, dan was Cohen de fixer. Het corrumpeerde hem. Eerst geleidelijk en toen totaal. Zijn waarschuwing was dat de Republikeinen hetzelfde zal overkomen.

Is er een punt waarop de dam breekt, waarop ondermijnd vertrouwen leidt tot een diepe val? Niet als we op Trumps trouwe aanhang moeten wachten. Die staan niet meer open voor rede. De echte vraag blijft of er een punt komt waarop de Republikeinen in het congres ontdekken dat ze in de positie van Michael Cohen terecht gekomen zijn. Dat ze hun ziel hebben verkocht aan de duivel.