Dit weekend werd bekend dat er een vergaande handelsovereenkomst is gesloten tussen China, Korea, Japan en tien ASEAN landen. Een deal van landen rond de pacific, zij het enkel aan de westkant daarvan. Geleid door China.

Hoe zat dat ook al weer? Was de VS niet bezig met een deal die landen rond de Pacific koppelde en China buitensloot? Jazeker, president Obama onderhandelde totdat het Trans-Pacific Trade Pact (TTP) binnen bereik was. Onder druk van anti-globalisten, protectionisten en opportunisten (respectievelijk Bernie Sanders, Donald Trump en Hillary Clinton) werd het TTP in de campagne van 2016 de nek omgedraaid, formeel bevestigd door Trump toen hij eenmaal president was. China keek lachend toe.

President Trump had een ander idee. Hij zou, als geniale dealsluiter, een bliateraal handelsakkoord met China tot stand brengen. Trump was geobsedeerd met het handelstekort tussen beide landen. Hij stuurde zijn hardline onderhandelaars naar China en liet ondertussen aan Xi Jing Ping weten dat hij het op prijs zou stellen als die hielp een mooi akkoord te sluiten dat hem herverkiezing op zou leveren.

In een ‘historische’ deal verklaarde Trump dat China 200 miljard dollar extra aan Amerikaanse goederen en diensten zou inkopen maar een alomvattende, serieuze deal met China kwam er niet. Uit frustratie legde Trump handelsbeperkingen, dat wil zeggen, importheffingen op aan China. Spullen uit het land die Amerikaanse consumenten graag kopen werden duurde. De Amerikaanse regering hief een extra paar procent aan de grens. In zijn onnozelheid, dezelfde onnozelheid die Mexico voor de muur liet betalen, dacht Trump dat dit kosten waren voor China. De Amerikaan die nu meer moest betalen voor zijn in China gemaakte waren wist wel beter.

China sloeg terug door de import van sojabonen te beperken. Dat was niet precies wat de Trump stemmende boeren in het Midden Westen en Westen van de VS hadden bedoeld. Ze vroegen en kregen miljarden steun om het verlies aan de Chinese markt te compenseren. De deals die Trump wilde afdwingen kwamen er niet. Hij zakte weg in gefrustreerd roepen over het China-virus en liet elke vorm van beleid op coronagebied varen. China kreeg het virus snel onder controle, in Amerika werkt het in overdrive. China keek lachend toe.

Dit zijn goede jaren voor China als wereldmacht. De VS blijkt vooral goed in het scoren van eigen doelpunten en het laten zien dat een democratie geleid door een idioot zo rommelig en ineffectief wordt dat het autoritaire beleid van de communistische partij er vanzelf goed uit gaat zien. De Chinese economie groeit dit jaar, de enige grote economie in de wereld die dat doet. Het IMF verwacht in 2021 weer groei van rond de 8 procent.

Volgens het Peterson Institute for International Economics is de Chinese import van Amerikaanse goederen 16 procent lager dan voor de handelsoorlog begon in 2017. De Chinese import van goederen uit de rest van de wereld steeg met 20 procent of meer. De 200 miljard deal van Trump is niet uitgevoerd.

De Financial Times schrijft, op basis van een rapport van de Brookings Institution dat de Chinese reactie op Trumps protectionisme de Amerikaanse export zware schade heeft toegebracht. De importheffingen dwongen Amerikaanse bedrijven die importeerden om lagere winstmarges te accepteren. Lonen daalden, prijzen stegen. Het bilaterale handelstekort met China is lager geworden maar het handelstekort in het algemeen niet. Het Amerikaanse optreden leidde tot andere handelsstromen die de Amerikaanse tekorten met Europa, Mexico, Japan, Zuid-Korea en Taiwan lieten oplopen.

Het geld van de importheffingen is gebruikt om boze boeren af te kopen. De paradox is, zegt de FT, dat in de financiële markten de frictie tussen China en de VS vrijwel afwezig is. Daar kunnen Amerikaanse bedrijven wel meer toegang tot China krijgen. En China zou steeds meer investeringsfondsen aantrekken.

De conclusie van de FT is dat de strategische competitie tussen de VS en China van president Biden vereist dat hij een stabiele en vredige financiële wederzijdse afhankelijkheid opzet. Dat begint met het verwijderen van de havikken die in de regering-Trump het beleid bepaalden (en natuurlijk Trump zelf met zijn beperkte begrip van de economie).

Helemaal los van de handelsoorlog en de dreigingen in de Chinese Zee, kijken de Chinese autoriteiten glunderend naar de manier waarop Amerika laat zien wat een rommeltje democratie kan zijn. Donald Trump is de beste promotor van het autoritaire regime van de verlichte communistische partij die die partij zich kan wensen. Het coronabeleid in de VS is daarin een element, de mokkende president die zijn verlies niet wil toegeven en in de hem resterende weken nog ergens een oorlog wil beginnen, de leidende partij die democratische normen overboord zet: de grote roerganger Xi ziet het allemaal minzaam aan.

Okay, het is weer tijd voor de vierjaarlijkse boetedoening. Waar had ik het fout met deze verkiezingen, waar goed, en, vooral, waarom. Voordat ik dat doe wijs ik graag op een artikel in The New Yorker van Jane Mayer dat analyseert wat Trump te wachten staat na zijn presidentschap. Fascinerend is hoe de auteur en degenen die ze interviewde tot op detail nauwkeurig voorspelden wat Trump en zijn bende zouden doen als ze verloren. Het is buitengewoon: Trump volgt het script tot op de letter.

Ze komen ook met een variant die ik de laatste paar dagen regelmatig tegenkwam: Trump neemt ontslag en maakt Pence president, in ruil voor een algemeen pardon voor wat hij ook maar fout gedaan mag hebben. Een variant op die variant is dat Trump het 25ste Amendement inroept (gegeven zijn psycho-aard zou dat ironisch zijn), Pence tijdelijk president maakt, de kwezel hem gratie verleent en Trump weer gewoon doorgaat. Het vereist de medewerking van Pence, maar ik durf niet meer te zeggen dat die onwaarschijnlijk zou zijn. Het zou Pence een wit voetje geven bij de Trump-fans die niets met democratie hebben. Een man zonder geweten kan het zomaar doen.

Okay, boete. Laat ik beginnen te zeggen dat ik niet had verwacht dat het Amerikaanse politieke systeem zo corrumpeerbaar zou zijn als het is gebleken. De slechte inborst van Republikeinen heb ik nooit onderschat, maar het heeft me toch verbaasd dat Trump vier jaar lang kon doen wat hij wilde. Geen kik van zijn partijgenoten. Er is veel gebabbeld over de mate waarin Amerika kwetsbaar zou zijn voor een machtsgreep, voor een autoritair bewind. Ik heb onderschat hoe realistisch dat beeld is.

Zoals ik onlang in de NRC schreef, je hebt geen staatsgreep nodig om richting autoritair regime te gaan. Je kunt in kleine stappen de democratie ondermijnen, de rechtsstaat corrumperen en de burger laten wennen aan gedrag dat ooit onacceptabel was. Je hoeft alleen de instellingen die de staat overeind houden, te politiseren. Dan verliezen rechters, openbare aanklagers, toezichthoudende wetgevers en agentschappen voor de rechtshandhaving hun neutraliteit en worden een middel in handen van would be autoritaire leiders. Het gebeurde terwijl we toekeken. Terwijl de partij van Lincoln toekeek. Ik beloof beterschap, ik zal nooit meer de democratische kracht van Amerika overschatten. Een sluwer man dan Trump (een Ted Cruz of een Tom Cotton, gouverneur DeSantis of een van Trumps broedsel) kan die democratie zomaar omverwerpen. Faustiaanse types als Lyndsey Graham en Mitch McConnell zouden het niet verhinderen.

Wat de Democraten betreft, ik had niet verwacht dat Joe Biden de nominatie zou winnen. Ik heb een paar keer geschreven dat ik hem met zijn rollator en al het ravijn in zag tuimelen. Ik blijf ervan overtuigd dat een 78-jarige niet geschikt is om president te worden maar het heeft de kiezers niet verhinderd hem daarvoor te nomineren. Amerika is veel progressiever dan het lijkt als je de politici hoort. Dat is deels door het belachelijk systeem (weten we inmiddels) van een senaat waarin 60 procent van de Amerikanen door maar 40 procent van de senators wordt vertegenwoordigd. Deels is het door de kracht van het negatieve campagnevoeren. Het label ‘socialist’, wat AOC of Sanders daar ook van mogelijk vinden, is nog steeds een manier om je tegenstander weg te zetten. Niet per se in de voorverkiezingen, hoewel je zou kunnen zeggen dat het ook daar gebeurde, maar in elk geval bij de algemene verkiezingen.

Biden zag ik dus niet goed, althans mijn twijfel aan zijn politieke overlevingskracht was onterecht. Ik was onder de indruk van Pete Buttigieg. Niet dat ik hem de nominatie zag verwerven maar hij voegde intellect en energie toe. Persoonlijk was ik het meest gecharmeerd van Elizabeth Warren, de senator van Massachusetts. Een progressief met een goed verhaal. Ze leek er goed voor te staan aan het einde van de zomer van 2019 maar maakte de fatale fout om de Sanders kiezers te lijmen met een medicare for all plan waarin meteen de nodige gaten werden geschoten. Ze kon zich niet meer herstellen en Sanders domineerde een groot deel van de aanhang die ze nodig had. Helaas bleken veel jongeren te vallen voor de verlokking van de oude man uit Vermont.

Ik zag wel goed dat Sanders niet de nominatie kon krijgen. De man is te extreem voor Amerika en te ongeschikt voor het presidentschap. Ik zag ook goed hoe hij in zijn eigen variant van narcisme maar door bleef gaan in een jaar waarin er talloze betere kandidaten waren – waarmee hij, fascinerend genoeg, Hillary Clintons fatale beslissing in 2016 imiteerde. Clinton is degene die Trump de kans gaf, ik zal het haar nooit vergeven.

Sanders was de pest voor links. Als hij niet had meegedaan was Warren de kandidaat geweest. Ik zag dat wel, schreef er ook over, maar Sanders buffelde door tot hem effectief de voet werd dwarsgezet door de kiezers in South Carolina – nou ja, door afgevaardigde Clyburn. Dat alle anderen zich daarna tegen Sanders keerden (want dat wás hun steun voor Biden) was zijn verdiende loon. Sanders was een ballon die enkel doorgeprikt hoefde te worden. Als links zich nu opwindt over het gebrek aan linksheid van de Democraten dan is dat, paradoxaal genoeg, de schuld van Sanders, die net zo egocentrisch is als Clinton en Trump.

De schade was groot. Warren had aan geloofwaardigheid verloren. Kamala Harris, de andere progressief met een kans, had een slechte campagne gerund. Ze startte met enthousiasme en brede steun en wist die niet om te zetten in de lange adem die je nodig hebt om de nominatie te verwerven. Eerder was senator Gillibrand van New York ten onder gegaan. Zij had in 2016 kandidaat moeten zijn als die vreselijke Clinton niet alles had bevroren, maar nu kwam ze vast te zitten in haar eerdere uitspraken die conservatieve kiezers in het noorden van de staat New York moesten overhalen. De kleurloze maar competente senator Klobuchar van Minnesota kon geen kiezershart verwarmen en ging in buurstaat Iowa onderuit. Oh ja, en hoewel ik een fan was van Beto O’Rourke, die ik in 2018 in Texas volgde toen hij in de buurt van Cruz kwam voor de senaatszetel, had ik goed gezien dat zijn presidentskandidatuur een kostbare fout was. Geen kans. Goodwill vernietigd. Doodzonde.

De nominatie voor Biden was na Super Tuesday nooit meer in gevaar. De zorgen over zijn leeftijd en mentale scherpte verdwenen niet en Donald Trump, een genie in het herkennen van zwakke punten van anderen die hij genadeloos uitbuit, zette het effectief in. Ik had overigens goed gezien dat impeachment procedure hoewel die van uit democratische zelfreiniging nodig en onvermijdelijk was juist in het voordeel van Trump zou werken. Het was pijnlijk om het aan te zien.

De doodslag op George Floyd was niet goed voor de campagne (als ik dat zo mag formuleren – het was natuurlijk een misdaad dat hij gedood werd). Black Lives Matter is een legitieme en sterke beweging maar de rellen met het platbranden van winkels was geheel voorspelbaar en het bleek moeilijk er afstand van te nemen. De switch van politiegeweld naar structureel racisme was begrijpelijk maar niet verstandig.

Ik had voorzien dat de opbrengst naar het negatieve, naar Trump toe zou neigen. Het geleuter over ‘defunding’ van de politie was levensgevaarlijk. Het is tenenkrommend om te moeten zien hoe legitieme opwinding verkeert in een onderwerp voor de Trumpistani, law and order, dat racisme nieuwe kracht geeft. Ik zag het gebeuren en schatte dat goed in – helaas.

Helemaal fout zat ik bij de verwachting dat de Amerikanen op 3 november met kracht zouden laten horen dat ze Donald Trump als persoon verwerpen, dat ze hem niet nog eens vier jaar konden tolereren als president. Ik had ook, minder sterk, verwacht dat de Republikeinen een prijs zouden betalen voor hun stilte, de afgelopen vier jaar.

Wat een blunder. De blue wave was er niet, Trump slaagde er bijna in om zichzelf nog eens vier jaar te geven. De Republikeinen deden het beter dan Trump, ze ontnamen de Democraten de kans op behoorlijk bestuur in de komende vier jaar. 72 miljoen Amerikanen wilden wel verder met deze man.

Ik heb al eerder geschreven dat ik verkeerd heb ingeschat hoe Amerikanen naar het corona beleid – of gebrek daaraan – van Trump keken. Kort samengevat: ze vinden corona minder gevaarlijk voor hun dagelijks leven dan een economische crisis. In een land zonder sociaal vangnet, zonder voorzieningen, is het verlies van je baan of de ondergang van je bedrijf desastreus. Veel ‘stille Trump kiezers’ hebben de afweging gemaakt dat ze onder Trump meer kans hebben economisch te overleven. Ik zag dat niet.

De ‘sterke man’ routine die Trump opvoerde, met het niet dragen en later, na zijn ziekte, verwijderen van een mondkapje, had ook meer effect dan ik had kunnen denken. Ik had als correspondent een soort vuistregel: onderschat nooit de domheid van de Amerikanen. Die was ik vergeten. Misschien is het niet eerlijk een dergelijke afweging dom te noemen, maar Amerikanen hebben al decennia geen politicus meer gehad die effectief opriep tot enig communautair gevoel. Obama faalde in dat opzicht. Niet omdat hij het niet probeerde maar omdat het land ongelooflijk racistisch was en is.

Een inschatting die ik ook moet bijstellen is dat ik dacht dat Amerikanen iets gaven om het aanzien van het presidentschap. Dat ze de vulgaire man zonder moreel kompas die hun presidentschap bezoedelde daarvoor zouden straffen. Geen sprake van. Een flink deel van de kiezers, zoals mijn conservatieve vrienden in Amerika, vonden Trumps gedrag weerzinwekkend maar stemden op hem omdat hij lagere belastingen, minder regulering, de hele rimram gaf. Ze zijn utilitair ingesteld, helaas zonder zich te realiseren dat het ook nuttig zou zijn om een president van alle Amerikanen te hebben als de nood aan de man komt. Maar de nood kwam niet aan de man – Trump hield het land buiten buitenlandse conflicten en de Amerikanen geven er weinig om hoe de rest van de wereld tegen het land aankijkt – en het speelde geen rol.

Ik had beter moeten weten. Richard Nixon bezoedelde het presidentschap en wist er in de geschiedenisboeken beter mee weg te komen dan ik ooit had verwacht. Reagan kwam weg met Iran Contra, een impeachable daad als er ooit een was (‘mistakes were made’). Billy Clintons gebrek aan discipline en vulgariteit op een andere niveau dan dat van Trump werd evenmin afgestraft. Kleine Bush won in 2000 omdat hij gezelliger zou zijn bij een pilsje dan Gore (never mind dat Bush niet meer dronk). Ik wil maar zeggen, we moeten niet te hoge verwachtingen hebben van het gedrag van een president, en al helemaal niet van de mate waarin met name Republikeinen wangedrag van Democraten gebruiken om politieke punten te scoren en wangedrag negeren als het in hun kraam te pas komt.

Ten slotte, hoe is het mogelijk dat ik de perfiditeit van Trump maar vooral van de Republikeinen heb onderschat in de naweeën van deze verkiezingen. Nee, ik had nooit gedacht dat de democratie zo zou worden ondermijnd door de Amerikaanse elite. Dat is dom van me, want de voorspelbaarheid van Trump en zijn bende is geweldig. Je kunt er de klok op gelijk zetten – zie het artikel van Jane Mayer dat ik hierboven aanhaalde.

Helaas denk ik dat ik de bedreigingen voor Amerika, de erosie van het land als samenleving, goed heb ingeschat. En helaas moet ik ook verwachten dat daar in de komende vier jaar niets aan gaat veranderen. Ons voorland is een stagnerend politiek bedrijf, een ruziënde Democratische Partij, een weinig effectieve president. En op de achtergrond meer sinistere types die de Trump erfenis voor zichzelf willen opeisen, racisten als Tom Cotton, opportunisten als Lyndsey Graham en Ted Cruz, de weerzinwekkende Trump kinderen en hun aanhang. Ze zullen proberen, in de termen van McConnell, om Bidens presidentschap een één termijn presidentschap te maken (ik verwacht dat Kamala Harris het overneemt, dat terzijde). Een land in de neergang, hopeloos verstrikt in zijn eigen contradicties.

Ik verwacht er weinig van maar ik hoop dat ik het net zo fout heb als ik het had bij andere gelegenheden, zoals die hierboven weergegeven.

We moeten de crisis van de democratie in Amerika, want dat is het, in zijn juiste proporties zien. Rampzalig in zijn effecten, veroorzaakt door een relatief kleine elite, de leiders van de partij, nota bene, van Abraham Lincoln, de Republikeinse Partij.

Rampzalig is een te klein woord voor wat zich afspeelt. Rampzalig is niet dat de kiezers onvoldoende bereid waren vier jaar Trump massaal te verwerpen. Dat is het recht van kiezers. Zo werkt democratie. Het was voldoende dat er meer mensen waren die hem wegstuurden.

Nee, echt rampzalig is wat er nu gebeurt, na de verkiezingen. Door de hakken in het zand te zetten versterkt Donald Trump de negatieve sentimenten over democratie, over het Amerikaanse politieke systeem, over de republiek die zichzelf ooit zag als voorbeeld voor de wereld. De Trump aanhang, de zich bedreigd voelende blanke burgers, van mensen met terechte afkeer van de leiders die hen al vijftig jaar in de steek hebben gelaten, voelen zich gesterkt in hun afkeer van het systeem. Trump stookt die sentimenten op. Dat is wat hij is, dat is waar hij voor stond en voor staat.

Ik verwijt hen dat niet. Niet de Trump aanhang maar de meelifters zijn het probleem. Zij weten beter. De Republikeinse leiders, 53 senatoren, de meerderheidsleider Moscow Mitch, de minister van Buitenlandse Zaken, de minister van Justitie, door Trump benoemde ambassadeurs, de hele coterie die Trump vier jaar lang onder de kin gekieteld heeft, zij zijn de werkelijke kwade geesten in dit spel. Zij weten wat ze doen. Zij ondermijnen bewust de democratie met als enige doel macht.

Het is geen verrassing, of in elk geval zou het dat niet moeten zijn. Dit is de partij die president Obama bekladde en hem zes jaar lang het regeren onmogelijk maakte. Dit is de partij die minstens één zetel van het Supreme Court stal, met de bedoeling het land te vormen op een manier die het land in overgrote meerderheid niet wil. Dit is de partij die vier jaar lang geen kik liet horen toen Donald Trump het presidentschap besmeurde en de reputatie van Amerika in de wereld te grabbel gooide.

Het is nu definitief. De Republikeinse Partij is niet een partij die democratie hoog in het vaandel heeft staan. Dat was al duidelijk door het gedrag van de Republikeinse meerderheid in de senaat, vertegenwoordigers van een minderheid van de bevolking, nu onderstrepen ze het door mee te gaan in Trumps fantasie dat hij gewonnen zou hebben en dat enkel fraude hem van de hoofdprijs afhoudt.

‘Alle legale stemmen moeten worden geteld’ is de mantra die deze lieden afdraaien. Ze weten dat de kans dat Trump alsnog een meerderheid in het kiescollege haalt, nul is.

Waarom gaan ze mee in dit spel? De verklaring dat ze allemaal huiveren voor de macht van Trump kan niet voldoende zijn. Dit zijn geen beginners die net komen kijken en niet durven. Die verklaring zou overigens, als hij waar was, nog tot meer zorg moeten stemmen. Het zou betekenen dat Trump de totale macht al heeft overgenomen, dat zijn wil, zijn fantasie, zijn wensdroom, bepaalt wat er gebeurt in het land. Dat mensen als McConnell huiverend zich onderwerpen aan deze man.

Het is niet geloofwaardig.

Nee, de verklaring kan alleen maar zijn dat Republikeinen deze tragedie bewust opvoeren. Ze weten wat ze doen. Ze ondermijnen heel bewust de democratie, ze hebben er baat bij dat gewone kiezers die niet beter weten echt geloven dat Trump gelijk heeft en dat de verkiezingen worden gestolen. En ze doen het met een enkel doel: macht. De macht om de belangen die ze dienen, die van een rijke minderheid, te kunnen helpen hun greep op de samenleving te vergroten.

Het zou mooi zijn als een paar mensen met gezag – laten we het beperkt houden, slechts één enkele senator – naar voren zou stappen en zijn eigen partij de maat zou nemen. Eén enkele senator. Dat lijkt niet te veel gevraagd. In plaats daarvan geven ze hun gezag, dat enkel electoraal is en niet moreel, door aan de vulgaire proto-dictator die weigert te erkennen dat de kiezers hem hebben weggestuurd.

Laten we onszelf niet voor de gek houden. Ook als dit allemaal achter de rug is, als Joe Biden gewoon geïnstalleerd is als 46ste president, dan moeten we onderkennen dat de Verenigde Staten een land zijn waar slechts één partij democratie als bepalende waarde onderschrijft. Er is voldoende kritiek uit te oefenen op de Democratische Partij maar niet dat ze bereidt is alle normen, alle waarden, opzij te zetten ter wille van macht. Het voorbeeld van Al Gore en Hillary Clinton die ronduit erkenden dat de kiezers hen hadden afgewezen zou voldoende moeten zijn.

De Republikeinse Partij bestaat, blijft bestaan. Alle analyses dat vier jaar Trump de partij dodelijk zouden verwonden blijken fout. De partij won zetels in het Huis, behield een meerderheid in de senaat en wist bijna het presidentschap te behouden. De Republikeinse Partij is een machine die macht wil en bereid is daartoe alle middelen te gebruiken. We moeten dat niet vergeten, ook niet als president Biden en Mitch McConnell straks mooi weer spelen door iets samen te doen. We moeten niet vergeten dat toen het erop aan kwam niemand, letterlijk niemand, zijn stem verhief.

Deze verkiezingen waren in allerlei opzichten onduidelijk en zeker onbevredigend. Maar wat volkomen duidelijk is dat de Republikeinse Partij en alle politici die daarin actief zijn, jazeker, ook lui die nu duiken zoals Marco Rubio, niet vertrouwd kunnen worden.

Lincoln, de eerste Republikeinse president, heeft zich de afgelopen vier jaar al een paar keer in zijn graf omgedraaid. Ook andere Republikeinse helden, zoals Theodore Roosevelt en Dwight Eisenhower, en zelfs de Bush familie, kunnen zich niet herkennen in deze partij. Deze verkiezingen maken het kristalhelder: als Amerika zijn democratie ooit kwijtraakt dan is het omdat de Republikeinen dat mogelijk maakten.

Ik heb een aantal verzoeken gehad om mijn artikel in de NRC van 3 november 2020, aan de vooravond van de verkiezingen, in het Engels te vertalen.

Bij deze. Hoewel Engels mijn tweede taal is – thuis de eerste – verontschuldig ik me bij voorbaat voor minder dan elegante tournures of verkeerd taalgebruik.

Het is teveel gevraagd om van Trump enige beschaving te verwachten en van de Republikeinen enig gevoel voor democratische verhoudingen, maar hoe krachtig had de democratie ondersteund kunnen worden als Trump met gratie zijn nederlaag had erkend. Ik heb gisteren uitgelegd waarom de Republikeinen dit soort gezond verstand niet kunnen en willen opbrengen, maar toch, wat een gemiste kans. Wat zou het sterk geweest zijn als de Republikeinse senaat als groep had verklaart dat Biden de verkiezingen had gewonnen, wat Trump er ook van vond.

Nu schijnt 70 procent van Republikeinen te denken dat er ergens fraude is gepleegd. Zonder enig bewijs. Het geeft maar weer eens aan hoe sterk de stem van een president doorweegt, ook als hij onzin uitkraamt. Na een jaar Trump vond zo’n 60 procent van de Amerikanen Poetin best wel een goede vent. Over andere autoritaire leiders, laat staan de moordenaars in Saoedi Arabië, heb ik geen cijfers gezien, maar ik wed dat ze hetzelfde zijn.

Het oprekken van een proces dat een voorspelbare afloop heeft – het claimen van fraude als die er niet is – is een nieuwe deuk in de democratie. Het verandert formeel niets, maar ondermijnt verder het vertrouwen van de bevolking, vertrouwen dat toch al aan erosie onderhevig was.

Een beschaafd persoon, een Bush of een Gore, of Obama als het in 2012 anders had uitgepakt, was in staat geweest om de democratie te versterken door een vreedzame overdracht van de macht ronduit te erkennen.

Het geeft maar aan dat met Trump niet het gebrek aan beschaving dat Nixon, Gingrich en McConnell in het systeem hebben gestopt, gaat verdwijnen. Democratie gaat over instituties maar ook over intenties. De Republikeinse partij is geen democratische partij, geen partij die de democratie een warm hart toedracht. Het is een kille machtspartij, waarin de plutocraten witte gefrustreerde arbeiders, evangelische zeloten, populistische nonsenskiezers bij elkaar sprokkelen om, een maal aan de macht, die macht onverdund uit te voeren.

Dat is de betekenis van het Supreme Court. Om de overheid te ontmantelen, regulering moeilijk te maken en sociale onderwerpen voorwerp van culturele oorlogsvoering te maken, hebben deze Republikeinen het Supreme Court nodig. En je moet toegeven, McConnell heeft op dat terrein een spectaculair succes geboekt.

Dat gaat niet veranderen als Trump weg is. Biden is een schmoezer, een eenheidszoeker. Hij zal genaaid worden door de Republikeinen. Harris, zijn opvolger ergens gedurende deze termijn, zal er harder ingaan, zal minder bevangen zijn met de illusie dat er bruggen te bouwen zijn.

De hoop moet zijn dat het dwarsbomen van Biden of Harris zo duidelijk tot stagnatie en puinhopen leidt, dat in 2020 de Democraten flink winnen. Dat is ongebruikelijk in de eerste tussentijdse verkiezing en we hebben onszelf ook in 2020 voor de gek gehouden dat het kon gebeuren, maar dan ziet de senaatskalender er beter uit.

Een waarschijnlijker scenario is, helaas, vier jaar van stagnatie en wederzijds gescheld. Meer onrust in steden, ontevredenheid bij progressieve Democraten, de senaat die benoemingen dwarsboomt. En dan in 2024 de verkiezing van een populistische Republikeinse zeloot, een racist die meer beschaving heeft, zoals senator Cotton van Arkansas, of een opportunistische Trumpist als Ted Cruz.

Amerika is over, finito, vorbei, ausgescheitert. Over democratie in de breedst mogelijke zin kun je alleen maar heel pessimistisch zijn.

Wat gebeurt er in de VS? Moscow Mitch weigert te erkennen dat Trump de verkiezingen heeft verloren (zonder mee te gaan in diens stelling dat hij heeft gewonnen). Slechts een paar Republikeinse senatoren hebben Biden gefeliciteerd. De door Trump gecorrumpeerde minister van Justitie beveelt onderzoek door zijn openbare aanklagers.

Er is geen enkel bewijs van fraude, voor zover er iets bij de rechters is geweest, is het weggewuifd als flauwekul.

Het is tegelijkertijd fascinerend en beangstigend om te zien hoezeer de Republikeinen gevangen zitten in hun Trump syndroom. Ze durven eenvoudigweg niet tegen hem in te gaan. Niet zozeer omdat ze Trump zelf vrezen, denk ik. Die man kan weinig kwaad meer doen.

De belangrijkste reden is het grote aantal stemmen dat de psycho heeft gehaald. De opportunistische Republikeinen – okay, dat is dubbelop – proberen niet zozeer bij Trump in het gevlei te komen als wel hun kiezers te verzekeren dat ze hen waarderen en begrijpen waarom ze Trump gesteund hebben.

Anders gezegd, er zit geen politiek voordeel in het afvallen van Trump. Laat hem maar een paar weken zwabberen. De kiezers zullen het een afvallige eerder kwalijk nemen dan dat ze een gelovige volgeling, zo’n Lyndsey Graham zullen straffen voor zijn domheid.

Dit is de belangrijkste reden voor deze labbekakkerigheid. Een andere reden is meer psychotherapeutisch en deels onbewust. Laat Trump maar modderen dan raakt hij meer en meer aan het idee gewend dat hij echt heeft verloren. Het is een manier om te voorkomen dat hij echt wild om zich heen gaat slaan.

Het is moeilijk Republikeinen dat motief toe te dichten en ze lopen een serieus risico dat Trump juist aan hun steun motivatie ontleent om door te gaan. Dat zou passen in het patroon van de afgelopen vier jaar.

In alle gevallen vertelt het ons dat de Republikeinen van deze verkiezingen geleerd hebben dat de Trump partij voor het oprapen ligt. Of Trumpisme daarvan deel uitmaakt is een vraag voor een ander artikel. Maar de gedachte, vaak uitgesproken voor de verkiezingen, dat de Republikeinen geen toekomst zouden hebben is totaal fout gebleken.

Hoe langer Trump blijft dwarsliggen, zijn nederlaag blijft ontkennen, hoe beter voor Joe Biden. Dit lijkt counter intuitive maar mij lijkt dat ontkenning op de zwakke gronden die de psycho nu heeft, steeds ongeloofwaardiger lijkt. Het maakt van Trump een zwakke zielige man die niet tegen tegenslag kan. Dat is hij natuurlijk ook, maar hij benadrukt het nog maar eens.

Traditioneel wordt de periode tussen verkiezingen en inauguratie, 2,5 maand, gebruikt om de nieuwe president niet enkel die van de kiezers voor de winnaar te maken maar de president van alle Amerikanen. De lame duck verdwijnt naar de achtergrond, alle aandacht gaat naar de president elect. Soms was het zelfs zo dat meer Amerikanen dachten op de winnaar gestemd te hebben dan daadwerkelijk het geval was, een acuut geval van het wegwerken van cognitieve dissonantie.

Ik denk dat dat deze keer wat minder zal gebeuren maar juist een recalcitrante, kleuterachtige Trump zal Biden de gelegenheid geven zich te profileren als alles wat Trump niet is, maar met name de president van alle Amerikanen.

Met andere woorden, laat Trump nog maar even doorrazen. Steeds minder van de opportunisten in zijn partij zullen hem blijven steunen tot aan het einde enkel Lyndsey Graham over is. En Wladimir Poetin, Trumps trouwe vriend. Zelfs die kwezel van een Mike Pence die nooit een kans op het presidentschap had zonder Trumps omvallen, zal ergens afhaken om nooit meer wat van te horen. Hij kan met mother op de veranda zitten, de bijbel op schoot. Niet te veel opwinding dus, svp, laat Trump maar schuiven.

Zo maar een overpeinzing, de week na de Amerikaanse verkiezingen, na lezing van een artikel in The Economist over China en Xi en de manier waarop hij iedere discussie over opvolging ontloopt nadat hij al de regels heeft veranderd die hem een eindige termijn gaven. Dat laatste gebeurt vaak in Afrika, en in Rusland natuurlijk. En dan zijn er landen zonder regels, zoals het moordenaarsregime in Saoedi Arabië.

Van de drie grootmachten in de wereld (nou ja, twee grootmachten en een keffertje), China, Amerika en Rusland, is Amerika wel mooi het enige land dat een regeling heeft voor opvolging en ook nog eens het enige land dat keurig iedere vier jaar een verkiezing houdt. De psychopaat in het Witte Huis mag zijn nederlaag niet kunnen toegeven – daarmee overigens de overgang naar Biden gemakkelijker makend – hij is van de drie leiders wel de enige die straks in een dwangbuis zal worden afgevoerd. Het is en was ook altijd duidelijk wat er zou gebeuren als hij het loodje zou leggen.

In Rusland hebben we geen idee wie Poetin zou opvolgen als hij morgenochtend dood wordt aangetroffen. In China evenmin als Xi omvalt. Het kan haast niet anders of dat gaat leiden tot onrust, tot interne machtsstrijd met mogelijk vervelende gevolgen voor hun landen en misschien voor de rest van de wereld.

Bananenrepublieken is misschien niet de juiste terminologie voor dit soort landen maar het woord dringt zich op. Ik heb het ook voor Amerika gebruikt en onder Trump had het er alle schijn van dat de term ook voor ’s werelds belangrijkste democratie begon te gelden. We zijn ook maar net ontsnapt. Ik moet nog een post-verkiezing analyse maken, maar de man haalde toch weer verrassend veel stemmen. Ik heb geen twijfel dat hij, bij winst, de kwalificatie bananenrepubliek toepasselijk zou maken voor de VS.

We zijn er maar net aan ontkomen en het is moeilijk om optimistisch te zijn over Amerika (zie mijn artikel in de NRC en op de site). Maar vergeleken met die twee andere autoritaire regimes is de VS toch een baken van democratische kracht. Quod erat demonstrandum.

Nu Joe Biden definitief is gekozen als de 46ste Amerikaanse president kunnen we proberen te bekijken wat hij, eenmaal geïnaugureerd, zal kunnen doen, zal moeten doen. Om te beginnen, en misschien het allerbelangrijkste, Biden gaat zich gedragen als een president. Iemand die niet meer tien leugens per dag uit, geen tweets verstuurt, geen vulgaire of racistische praat uitslaat, maar iemand die beschaafd is, integer, manieren heeft en waardeert dat het ambt een zekere waardigheid vereist die onder zijn voorganger ver te zoeken was. Biden zal zich in woord en daad opstellen als president van alle Amerikanen. Zoals hij deze week zei in woorden die heel bewust herinnerden aan de eerste inaugurele rede van Lincoln: ‘We mogen tegenstanders zijn, ze zijn geen vijanden’.

Vervolgens moet Biden mensen benoemen op cruciale posities in de overheid, als ministers, onderministers en hoofden van bureaus die de publieke zaak zijn toegedaan. Mensen die niet alleen competent zijn maar ook toegewijd aan de missie van hun overheidsinstelling. Geen lobbyisten of ideologen maar deskundigen. Een gevarieerd stel dat de diversiteit in Amerika weerspiegelt, het zal ongetwijfeld een record aantal vrouwen bevatten. De senaat moet hun voordracht goedkeuren maar het is een goede traditie dat een president de gelegenheid krijgt om te werken met de mensen die hij wenst. Republikeinen kunnen voordrachten dwarsbomen maar niet zonder gegronde reden en niet eindeloos. Een Republikein op een serieuze positie kan geen kwaad om draagvlak te vergroten.

Met de juiste mensen op zijn plaats moet Biden beleid aankondigen voor alle Amerikanen, niet enkel voor Democraten. De voor de hand liggende onderwerpen zijn allereerst corona en de economie, maar daarna infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg en klimaat, dit laatste vooral als onderdeel van investeringen elders in de overheid. Beleid voor alle Amerikanen omdat iedereen belang heeft bij goede wegen, sterke bruggen, goed openbaar onderwijs, goede gezondheidszorg en betrokkenheid bij de klimaatcrisis. Hij zal dat moeten verkopen en duidelijk maken dát iedereen daarbij gebaat is. Het zal enorme inzet vergen om de verkoop te bezegelen.

Tegen de tijd dat Biden wordt geïnaugureerd zal het aantal doden in Amerika zijn opgelopen naar 300.000. De economie zal zich wat verbeterd hebben, maar coronabestrijding en de economie zijn lastig te combineren. Het is nu duidelijk dat de kiezers die Trump steunden de economie, hun economische kwetsbaarheid, belangrijker vinden dan het risico van corona. Een overbrugging tot een virus beschikbaar is, zal op dat terrein het hoogste haalbare zijn. Promotie van mondkapjes, serieus nemen van corona, niet een lockdown.

Om wat voor beleid dan ook mogelijk te maken zullen de overheidsfinanciën hersteld moeten worden. Dat betekent, simpelweg, hogere belastingen voor de rijken, de hogere middenklasse en voor ondernemingen. Serieus te nemen belastingen op erfenissen. Republikeinen hebben daar altijd moeite mee, maar als ze overheidstekorten serieus nemen en dat zullen ze zeker meteen aankondigen, dan kunnen ze zich niet tegen hogere belastingen voor deze groepen verzetten. Ook hier, een lastige verkoop. Een alternatief kan zijn om de staatsschuld te vergroten met overheidsleningen die nu maar 1 procent rente kosten.

Het blijft mogelijk dat de Democraten een meerderheid in de senaat verwerven. Over de twee zetels in Georgia, waar Biden de verkiezing won, wordt in januari gestemd. Maar voorlopig moet Biden, ervaren senator, samenwerken met iemand die hij goed kent: Republikeins leider Mitch McConnell. Een andere optie is een Republikeinse senator in een Democratisch geleide staat een ministerspost geven, zodat de gouverneur een Democraat kan benoemen. Susan Collins, de net herkozen Republikeinse senator in Maine, zou daarvoor in aanmerking komen. Het is een onwaarschijnlijk scenario, maar het overwegen waard.

Amerika is in zijn hart isolationistisch, een sentiment waarop Donald Trump kundig inspeelde. Ook met een leider die dat niet is, zal die houding het beleid beïnvloeden. Dat gezegd zijnde zullen we zien dat Biden onder het motto ‘America is back’, moeite zal doen om bondgenoten te verzekeren dat hij hun belangen onderkent. Een snel bezoek aan Brussel. Herondertekening van de Parijse klimaatakkoorden. Mogelijk herstel van de Iran kerndeal, een wens van de bondgenoten maar ook verstandig beleid. Mogelijk herstel van de Transpacific Trade Deal met veertien landen rond de Stille Oceaan, altijd bedoeld als een slimme manier om China dwars te zitten. Een einde aan de handelsoorlog met China die niets heeft opgeleverd. De diplomatieke dienst en de ambtenaren in het State Department zullen een zucht van opluchting slaken. Wie er ook minister van Buitenlandse Zaken wordt, slechter dan onder Tillerson en Pompeo kan het niet zijn.

Joe Biden was vicepresident onder Barack Obama. Hij was loyaal, invloedrijk en effectief. Er zijn een aantal redenen om te verwachten dat Kamala Harris, de vicepresident elect, een grote rol gaat spelen. Om te beginnen is Harris de eerste vrouw die ooit in een uitvoerende rol is gekozen en meteen ook de eerste vrouw ‘of color’, Indiaas-Zwart. Bovendien is de goede man 78 jaar oud. Het is een zware baan, Biden zal veel moeten delegeren. Daar is hij waarschijnlijk goed in, maar hij moet ook wel.

In dat proces zal Kamala Harris een belangrijke rol krijgen, misschien niet in het coronabeleid omdat dat een onmogelijk verhaal is, maar mogelijk de persoon die het kabinet, de regering-Biden, moet begeleiden in het herstel van de ambtenarij. En altijd zal er op de achtergrond de gedachte zijn dat Harris klaar staat om Biden op te volgen mocht hij de lasten van het ambt niet kunnen dragen, of overlijden.

Het lijdt geen twijfel dat het een zware taak zal zijn om Amerika weer min of meer ‘normaal’ te maken. En president Biden zal niet mogen vergeten dat er zeventig miljoen mensen op Donald Trump hebben stemd. Het goede nieuws is dat we democratie zagen zoals het hoort te werken: je beoordeelt de zittende regering, beoordeelt de uitdager, en je kiest. Amerika heeft gekozen, Biden moet aan het werk en je hoeft geen partijdige voorkeuren te hebben om te hopen dat hij succes heeft.

Joe Biden heeft definitief gewonnen. Niet zomaar met een beetje maar met evenveel kiesmannen als Trump in 2020 en veel meer kiesmannen dan kleine Bush in 2000. De eerste vrouw in de rol van vicepresident.

Het thema van Biden is wat hij afgelopen zei in woorden die bijna letterlijk herinneren aan de eerste inaugurele rede van Abraham Lincoln: ‘We mogen tegenstanders zijn, we zijn geen vijanden’.

Voorlopig genoeg gezegd. Even het glas heffen en het einde van een afgrijselijke, vulgaire, egocentrische, egoïstische en incompetente president te zien vallen. Trump is een loser.