Alle gelamenteer over het einde van de 75 jaar durende benevolent heerschappij over de wereldorde ten spijt, is het tijd om de erfenis van die geschiedenis van de Amerikaanse supermacht ter discussie te stellen. Ik schreef bijna ‘te problematiseren’, een vervelend werkwoord voor het werkelijk bevragen van wat we algemeen aannemen als staande waarheid.

De directe aanleiding voor deze overpeinzingen is het einde van de oorlog in Afghanistan, althans, het einde van de Amerikaanse oorlog daar. Deze nederlaag van de VS, want dat is het, roept bredere vragen op over de werkelijke successen van Amerika als wereldleider. Zeker, de koude oorlog werd gewonnen, of, beter gezegd, door de Sovjet Unie verloren, maar op vele plaatsen in de wereld werd de werkelijke oorlog verloren of veroorzaakte ingrijpen structurele en langdurige problemen. Geen mooie herinneringen aan Amerikaanse betrokkenheid. Voeg Afghanistan daar maar aan toe.

Laten we beginnen met de betrokkenheid bij Afghanistan. Die begon begin jaren tachtig, een tijdperk met ook elders dramatische ontwikkelingen, met het investeren in islamitische opstandelingen die de Russen dwarszaten. Het creëerde het disfunctionele land waar Al Qaida kon onderduiken. In 2002 was het alleszins begrijpelijk dat de regering Bush de Taliban strafte voor het onderdak bieden aan Al Qaida, maar helaas, deze incompetente aanvoerders van de vrije wereld kenden geen maat en lieten zich in een vacuüm zuigen waar ze nu pas uit komen. Eerst en vooral: het is dramatisch dat een investering van zoveel levens en zoveel miljarden dollars niets meer oplevert dan een corrupt land dat niet in staat is geweest deze hulp om te zetten in een moderne natie. Dat zoveel vrouwen de belofte van hervorming zien wegslippen is niet minder dan een drama.

George W. Bush voerde in 2000 campagne tegen ‘nation building’, ruim twintig jaar later zien we een product van mislukt bouwen. Amerika doet er goed aan dit hoofdstuk af te sluiten, want, zoals The New York Times terecht vaststelt: de Taliban weet dat ze heeft gewonnen. Een nieuw ‘decent interval’, zoals het uitrekken van de oorlog in Vietnam door Nixon en Kissinger werd gezien, een tussenperiode om net te doen alsof het geen beschamende aftocht was, dient geen enkel doel. De Afghaanse elite heeft zijn kans gehad, ze hebben hem weggegooid, geholpen door een opeenvolging van zichzelf belazerende Amerikanen.

Voordat we de bredere context van wat overblijft van Amerikaanse betrokkenheid bij het Midden Oosten beschouwen, moeten we vaststellen dat de min of meer officiële oorlogen die Amerika sinds 1945 heeft gevoerd (oorlogsverklaringen bestaan niet meer) zelden succes opleverden. De oorlog in Korea werd niet gewonnen – en bezien vanuit de mogelijkheden – zelfs verloren. Vietnam werd verloren. Succes werd geclaimd toen Ronald Reagan op zijn borst trommelde met de bezetting van Grenada, een ministaatje in het Caribisch gebied, en toen de oude Bush een door Amerika gecreëerde dictator verdreef uit Koeweit. Laten we er geen doekjes om winden: de nederlagen in Afghanistan en in Irak, beide product van het desastreuze beleid van jonge Bush, passen in een trend van verliezen.

Terecht wordt gezegd dat de koude oorlog in de periferie wel degelijk warm werd. Talloze landen werden kapot gemaakt in de confrontatie tussen de supermachten. Het leverde landen op die gelittekend waren door desastreus beleid. Chili en Argentinië, opnieuw Nixon en Kissinger en de misleidende retoriek die de koude oorlog gaande hield, dringen zich op. De landen in Midden Amerika die onder de regering Reagan kapot werden gemaakt, Nicaragua, El Salvador en Guatamala, zijn nu gefaalde staten waaruit burgers vluchten naar de Amerikaanse grens. Idem Angola en Mozambique waar de koude oorlog werd uitgevochten. Zuid Afrika werd door de Amerikaanse regering langer in apartheid gehouden dan nodig was geweest. Zuid-Korea en Taiwan werden successen maar niet dan nadat Amerika onaantrekkelijke regimes in stand had gehouden. In Zuid-Korea moesten burgers zelf in opstand komen om democratie te verwerven.

Natuurlijk, dit plaatje is verre van volledig, maar de oogst van Amerika’s naoorlogse beleid is minder glorieus dan vaak wordt gedacht. Het is waar dat wij in Europa, althans het westen, hebben geprofiteerd van Amerikaanse bijstand – ik wil hier niet dat hele erfgoed overhoop halen, het is een boek waard. Laat ik deze gedachtenstroom hier afsluiten met de vaststelling dat er genoeg te problematiseren valt.

De teloorgang van Afghanistan zal de inleiding blijken tot een verdere terugtrekking van Amerika uit het Midden Oosten. Olie is niet meer de dominante factor. Irak valt steeds meer onder de invloed van Iran. Saoedi Arabië is een onfris land dat zichzelf voor het Amerika dat niet Trump heet buitenspel heeft gezet. Interessant genoeg geldt dat ook voor het Israël van Nethanyahu die door zich op te knopen aan de Republikeinen en door zijn weigering iets te doen aan de Palestijnse problematiek. Israël heeft aan belang ingeboet als strategische bondgenoot van de VS. Israël nam er vast een voorschotje op met die Abrahams akkoorden met Arabische landen. Saoudi Arabië en Israël zullen elkaar gaan vinden in de Amerikaanse aftocht.

Er zijn geen lichtpuntjes in deze regio. Egypte is een wrede dictatuur, Turkije is al afgegleden naar een autoritaire structuur waarin de president vijandig gezinde politici en journalisten gevangen zet. Syrië is hopeloos, net als Libië en Libanon. Ik vermoed dat er wel een Iran deal gaat komen, maar dat wordt dan ook het enige punt waarop Amerika nog iets gedaan krijgt. 

Ik heb het hier niet gehad over de orde die Amerika heeft aangebracht maar zelfs de internationaal rechtelijke delen van die orde. Een Saoedi Arabiër die het door Amerika genegeerde mensenrechtenforum voorzit. Ik beperk me hier tot een enkele vraag die bij me opkwam naar aanleiding van de nederlaag in Afghanistan: is het gerechtvaardigd te vragen wat de opbrengst is van het Amerikaanse beleid in de 75 jaar na de oorlog? Ik wil hier niet beginnen met een revisionistische geschiedenis, maar hoevelen miljoenen mensen hebben de dood gevonden of een belabberd leven door kortzichtigheid van de VS. Wel tijd om een dergelijke geschiedenis te schrijven. Dat is voor de toekomst.

Niet dat Omtzigt ter sprake kwam zal de val van Mark Rutte veroorzaken. Daar had hij zich inderdaad uit kunnen lullen met zijn Hoekstra verhaal. Nee, dat hij erover heeft gelogen, dat kost hem de kop. Het was in zekere zin leuk om Baudet hier aan het woord te horen. Baudet is een ervaringsdeskundige. Die heeft het er immers vaak last van dat hij ‘zich dat niet zo herinnert’. Uit Rutte’s mond klonk het net zo ongeloofwaardig als bij Baudet.

De geschiedenis leert dat politici vaker ten onder gaan aan de leugens over hun gedrag dan over dat gedrag zelf. Richard Nixon struikelde over Watergate maar was met zijn veelvoudig illegaal gedrag weggekomen als hij er niet over had gelogen en als er niet bandopnames van hadden bestaan (het equivalent van de verslagen van de gesprekken met de verkenners).

Billy Clinton loog het land zes maanden voor over zijn relatie met een stagiaire. De affaire was voldoende om zijn politiek moreel gezag fundamenteel te ondermijnen, wat hem uiteindelijk het meest schade deed was die lang volgehouden leugen. En hij kon liegen als de beste, en ook nog in commissie. Hillary was shocked, shocked, dat Billy zich weer eens had misdrijven en loog er ook over. En haar campagne, nee, laten we daar niet over beginnen.

Het komt mij als onvoorstelbaar voor dat er een Rutte IV komt. Wilders had gelijk. Rutte moet de eer aan zichzelf houden, had dat misschien al moeten doen. Hij is niet in zijn eerste geheugenfalen gestikt, zoals menig kamerlid duidelijk maakte. Dit was er een te veel, voortkomend uit de arrogantie van de macht. Hij kon het niet doorgeven aan Hugo.

Ik heb het vaak gezegd – vanochtend nog voordat ik wist dat de leugen bewezen was: politici blijven te lang. Ze denken allemaal onmisbaar te zijn, zijn machtswellustelingen of hebben niets beters te doen. Curieus ook dat Rutte en Asscher nu samen zijn afgerekend op de toeslagencrisis. Omtzigt is voor beide mannen een killer geweest.

Ik ben geen fan van al te vaak verkiezingen, maar zoals ik vorige week opmerkte: het ging allemaal over poppetjes en hun leiderschapskwaliteiten. Als de belangrijkste van die leiders wegvalt, valt de grond waarop mensen hebben gekozen weg. Nieuw verkiezingen zijn lastig, problematisch, maar ik heb het idee dat gewoon doorgaan met een nieuwe VVD’er veel ernstiger is.

In de analyses van de teloorgang van het CDA, deze week ook weer in de Groene, mis ik vaak het element van de katholieke kiezer. Ontkerkelijking is allemaal leuk en aardig, maar ook niet gelovigen die opgroeiden in een katholieke omgeving weten wat het is om te zijn wat ik cultureel katholiek noem. Ik ben zo iemand. Wij herkennen andere katholieken, zoals, denk ik, mannenbroeders de protestanten in de politiek herkennen.

Lui als Maxime Verhagen, de vleesgeworden onbetrouwbare katholiek. Limburgse politici, gezellig met een pint de centen verdelend en de kluit belazerend. De moreel flexibele Hans Hillen die onder Rutte/Wilders defensie uitkleedde. Premiers als Van Agt en Lubbers. Ik zeg niet dat ze altijd gewaardeerd werden door deze cultureel katholieken, maar ze werden wel herkend.

Het is mijn stelling dat het CDA die link met de katholieke achterban is kwijtgeraakt en ook nooit meer terug zal krijgen. Balkenende was zo iemand die bij cultureel katholieken niet lekker lag. Bij de afkeer van Balkenende na zijn vierde verkiezingen (zo’n politicus die te lang bleef, zoals Rutte dat nu ook gaat overkomen) spinde de Limburger Geert Wilders garen. Ik heb de cijfers niet voorradig, maar het is geen toeval dat de PVV in Limburg en Brabant zo sterk was (daar hoef ik de keuze van katholieken voor de NSB in 1935 niet bij te halen, al wil ik het wel even noemen).

Kiezers kun je één verkiezingen verliezen, maar als je ze vaker kwijt raakt is dat voorgoed. Het CDA kan dan ook nooit meer terugkomen op het niveau van vroeger. Een club van protestanten, bijbellezers en aanvoerders als Buma zal die afgedwaalde cultureel katholieke schapen niet meer terughalen. Mona Keizer is noordelijk, Volendam geloof ik. Zij gaat het niet doen. Toen babypoliticus Camiel (Us Camieleke) de weg kwijt raakte, verloor het CDA de laatste herkenbare katholiek.

Ik zit er niet mee, vanzelfsprekend. Maar het is belangrijk om te zien wat er is gebeurd. Ik kan het niet genoeg benadrukken: kiezers die je kwijt raakt ben je voorgoed kwijt als je ze niet snel terughaalt. Vandaar dat ik het somber inzie voor de PvdA. En ook wel voor Groen Links en SP. Vandaar dat een fusie onder een nieuwe naam, met nieuw elan, noodzakelijk is. Maar dat is weer een ander verhaal.

PS. Ik lees in de NRC een column van Lodewijk Asschers laatste dag in de kamer. Hij lijkt er spijt van te hebben dat hij in januari afhaakte. Fijn. Daar hebben we wat aan. Hij had moeten doorzetten, de dertig procent in zijn eigen partij moeten negeren, en met Rutte de strijd aangaan. Misschien was de toeslagenaffaire dan aan de orde gekomen, had Rutte een goede debater als tegenstander gehad. Ik neem het Asscher kwalijk. Eerst Samsom wegwerken, dan jezelf.

PS.2 Ik hoor net dat Rutte heeft gelogen over Omtzigt. Einde verhaal. Te lang gebleven zoals ik hierboven meldde. Of Klaas Dijkhoff of Sigrid Kaag wordt premier. Of gewoon, nieuwe verkiezingen.

Misschien was de terreur van Trump nodig om Amerikanen te doen realiseren dat ze met een kortzichtig op de hen financierende belangen leunende Republikeinen een verkruimelende samenleving verkregen. Het investeringsproject van president Biden, goed voor minstens 2000 miljard dollar, in andere versies 3000 miljard, is een fundamentele wijziging van koers. De overheid investeert diep in de samenleving en legt de rekening bij degenen die ervan profiteren, ondernemingen, en degenen die al veertig jaar buiten schot zijn gebleven, de puissant rijken.

De vergelijking met de New Deal wordt vaak gemaakt, maar zoals alle historische vergelijkingen levert die aan inzicht weinig op. Bekijk Biden gewoon op de merites van zijn beleid. Het is een ommekeer, eindelijk, van het anti-overheidsbeleid dat met Ronald Reagan voet aan de grond kreeg in Amerika. Het daagt de partij van de minderheid die op alle mogelijke manieren probeert de meerderheid te dwarsbomen, uit op een manier die in de naweeën van het Trump-tijdperk meer kans heeft om succes te hebben dan tevoren.

Laten we wel wezen, de voorstellen van Biden hadden ook van Clinton, Obama en Hillary Clinton kunnen komen, althans in hun beginjaren. Zij zagen echter geen mogelijkheden om de tegenstand van de Republikeinen en de geldende dogmatiek van de jaren tachtig en negentig te overwinnen. Zoals de dood van Kennedy de Great Society van Lyndon Johnson mogelijk maakte (en medicare, medicaid, head start en burgerrechten) zo heeft het wanbeleid van de Republikeinen (want laten we Trump maar gewoon als exces beschouwen van wat hun natuurlijke modus is) nu Biden mogelijk gemaakt.

Investeringen in infrastructuur zijn niet omstreden. In elk geval niet het deel, ongeveer 1400 van 2000 miljard dat gaat naar wegen, bruggen, openbaar vervoer en internet toegankelijkheid. De investeringen in onderwijs en andere publieke voorzieningen zijn wat minder vanzelfsprekend maar misschien Biden ze meenemen in de slipstream van wat populair is. De volgende 1000 miljard zal meer omstreden worden en daar zullen de compromissen gemaakt worden.

Dat de belasting voor ondernemingen, onder Trump verlaagd van 35 naar 21 procent, nu naar 28 procent gaat, lijkt onontkoombaar. Alle gereutel uit ondernemingskringen dat het tot banenverlies leidt, is onzin. Het geld dat ze kregen toegestopt door de McConnell Republikeinen hebben ze niet geïnvesteerd maar gebruikt om aandelen in te kopen en zo de koers te verhogen. Evenmin zal een hogere schijf voor inkomens boven de 400.000 dollar leiden tot verlies aan productiviteit of investeringen. Dit zijn consumptie impulsen. De mensen die hiervan profiteren besteden hun geld meer dan evenredig aan dagelijkse behoeften.

Er moet een langere termijn financiering gevonden worden voor de wegen. De opcenten op benzine, altijd al te laag in de VS, worden minder relevant met elektrische auto’s. Een kilometerheffing is de voor de hand liggende oplossing, misschien kan de Telegraaf en de autolobby in Nederland er wat van leren als hij wordt ingevoerd.

Biden wordt wat je noemt een ’transformative president’, iemand die de samenleving op een andere koers zet. Dat werd ook tijd. De Amerikaanse samenleving draait op cycli. De New Deal progressiviteit duurde tot 1980, toen dat verhaal uitgewerkt was en de economie niet meer werkte als tevoren. Reagan kwam met een ander verhaal, deels onzin, deels correctie, en dat is nu echt uitgewerkt. Ik had het al eerder verwacht, maar je had Trump nodig en corona om de geesten rijp te maken.

Het is een van de theorieën rondom het presidentschap dat de laatste president van een voorbije tijd vaak een een termijn president is. Taft ruimde het veld in 1913, Hoover in 1933, Carter in 1981 en nu Trump. Ik denk dat Biden goed in de gaten heeft dat zijn verhaal in staat is de verdwaasde Trumpies terug te halen naar normaal denken over de samenleving. De 74 miljoen Amerikanen die op hem stemden in november geven een vertekend beeld. Dat zouden vele tientallen miljoenen van hen nu niet meer doen. De Republikeinen zitten aan de kant, zich afvragend of ze niet op het verkeerde paard wedden met hun negativisme en belangenbehartiging.

Behalve een totale dishing van Bill Clinton merk ik de afgelopen weken ook een aanmerkelijk kritischer houding van media en analisten (en wellicht ook historici) tegenover Barack Obama. Zijn presidentschap was niet zo wereldschokkend als de keuze voor een zwarte man leek te beloven. De 78 jarige politicus van de tweede garnituur die naast hem stond, deze Joe Biden, keek en leerde. Ik heb vaak gesteld dat Hillary Clinton geen leervermogen had, nu kan ik vaststellen dat Joe Biden dat aanzienlijk meer had dan we hadden mogen verwachten.

Of het voldoende is om de vrije val van de Amerikaanse samenleving te voorkomen, blijft de vraag. Maar zeker is dat als die gestopt wordt, dit precies was wat daarvoor vereist was. Het was een laatste kans om lui als Cruz, Hawley, Cotton en Pompeo af te stoppen en buitenspel te zetten. Amerika redt zichzelf, of maakt in elk geval daar een begin mee. Het is nodig, maar we moeten afwachten of het voldoende is. So far, so good.

Na de confrontatie ontmoeting in Alaska tussen Amerika en China wordt er veel geschreven over de relatie tussen beide landen. Vooral over confrontatie. Wat er in Alaska gebeurde zou ik niet overinterpreteren. Het was deels voor de bühne. Even laten zien waar we staan, dan kunnen we daarna kijken wat er mogelijk is (en wat niet).

In die context gaat het vaak over Taiwan en de dreiging van een invasie door China en militaire machtsovername, a la Hong Kong. Een Amerikaanse generaal voorzag dat dit binnen zes jaar zou gebeuren, met als implicatie dat de VS daar niets aan zou kunnen doen. 

Volgens het artikel van Garrie van Pinxteren in de NRC van gisteren, zou China daarvoor 300.000 militairen aan land moeten zetten, het dubbele van wat er op 6 juni 1944 voor Europa was voorzien. Of Taiwan zelf in staat is zich militair te verzetten wordt betwijfeld en, eerlijk gezegd, daar gaat het ook niet om. Als er een kladderatsj komt dan is die tussen de VS en China, met voor beide landen als inzet de geloofwaardigheid als superpower. China zou niet mogen mislukken en weet dat het elke pretentie van moreel wereldleider kan laten varen ook als het wel slaagt, en de VS mag het niet laten lukken om precies dezelfde redenen. 

Ik heb zowel China als Taiwan een paar keer bezocht, ben geen deskundige, al is het gemakkelijk te zien in Taipei dat de vrijheid daar niet zou overleven als Xi en zijn maten de macht zouden overnemen. Maar vanuit geopolitiek perspectief lijkt me een invasie niet aanstaande. Precies om bovenstaande redenen. Er staat te veel op het spel voor zowel China als voor de VS om de confrontatie die nu in war games wordt uitgespeeld ook daadwerkelijk uit te voeren. Het kan zijn dat de VS nog zwakker wordt dan het land nu al is en Xi zijn kans schoon ziet, maar tot nu toe is China voorzichtig geweest en vooral geduldig. Het komt vanzelf wel, als het komt. Ik denk dat de laatste zin in Van Pinxterens artikel het mooi samenvat als ze een deskundige citeert: ‘China zoekt niet naar een kans om Taiwan aan te vallen, het wil uiteindelijk juist dat de situatie blijft zoals die nu is. China wil zijn opkomst doorzetten zonder dat het tot een oorlog komt’.

In de tussentijd hebben zowel de VS als China er belang bij hun kring van ondersteuners (soms enablers) uit te breiden. Vandaar dat China aanhaakt bij Rusland en vol zelfvertrouwen (en niet zonder recht) Amerika verwijt dat ze de wereld een democratisch model opdringt dat niet iedereen wil hebben. De crisis van 2008 en de ondermijning van die democratie door Trump en de Republikeinen versterken dat verhaal. Dat zal niet snel veranderen. De VS zou er doorheen kunnen breken, onder andere door haast te maken met een Iran-deal waar Amerika zichzelf buitenspel heeft gezet.

Maar ook met een ander middel, altijd al mijn favoriet, het Trans Pacific Trade Pact (TPP). Dat verdrag tussen veertien landen rond de Pacific (exclusief China) werd uitonderhandeld door de regering Obama. Het voorzag in interessante verplichtingen voor de deelnemers in arbeidsvoorwaarden (het zou het aantrekkelijk moeten maken voor vakbondsfans) en, inderdaad, een vrijhandelsassociatie tussen die veertien landen. Globalisering riepen de Sandinistas, de kortzichtige aanhangers van Bernie Sanders, die globalisering als grootste en soms enige probleem zien.

Hillary Clinton, die oorspronkelijk voorstander was van het mede onder haar leiding onderhandelde verdrag, paste haar campagne aan en verklaarde zich in 2016 tegenstander in plaats van serieus uit te leggen wat er hier aan de hand was. Het redde haar niet, maar de Sandinsta (in dit opzicht) Donald Trump trok Amerika meteen terug uit het verdrag. Dertien landen waren zo verstandig een eigen akkoord te sluiten, maar China wreef zich in de handen. TPP was duidelijk bedoeld om China tegemoet te treden op handelsterrein en de bazen in Beijing moeten met vreugde gezien hebben hoe de Amerikanen zichzelf buitenspel zetten. De Chinezen begonnen snel eigen groepjes handelspartners op te zetten en zouden zelfs graag de TPP in zijn huidige vorm overnemen en zo de VS de pas afsnijden. Het zou desastreus zijn.

Kan de TPP worden hersteld, met Amerika voorop? Het zou mijn voorkeur hebben maar ik kan met voorstellen dat Biden niet direct die confrontatie met het congres aan wil gaan voor 2022. De sluwe commentator van de FT, Edward Luce, ziet dat ook niet gebeuren. Hij gaat wat mij betreft te ver in het afschrijven van Amerika’s mogelijkheden op dit terrein. Biden zou er goed aan doen om met de dertien partners alvast te gaan praten over mogelijkheden in de nabije toekomst – ik kan me ook niet voorstellen dat hij dat niet doet.

Ondertussen heeft Biden zijn groepering van ‘democratische landen’ vooruit geschoven, ik weet niet tot wanneer. Na 6 januari is dat misschien wel verstandig, nog afgezien van de problemen om zo’n bijeenkomst te organiseren waarbij opzichtig Hongarije en Polen moeten worden uitgesloten. China vindt ook dat prima. Het heeft het zelfvertrouwen dat het ontleent aan eigen prestaties maar vooral aan de eigen doelpunten van de Amerikanen. Dat is niet alleen de schuld van Trump – zie Hillary. Ik geen Trump niet zo heel veel krediet voor het onderkennen van de China dreiging. Dat was al lang bezig, zie de ‘pivot to Asia’ onder Obama. En Trumps verzoek aan Xi om een lekker handelsakkoord te organiseren voor zijn herverkiezing ondermijnt Trumps goede bedoelingen.

Nog los daarvan droeg Trump bij aan Amerikaanse verslechtering door de boeren die als represaille door de Chinezen werden geboycot zo’n tien miljard dollar te geven om hun verlies aan sojabonen export te compenseren. Trumps beleid was helemaal niet zo helder als het in het laatste jaar leek. En het was dom.

Biden heeft een kans om het beter te doen. Dat betekent dat de VS duidelijk zal maken – waarschijnlijk niet te luidruchtig – dat het Taiwan zal steunen en geen militaire operaties van China tegen dat land zal tolereren. Op de achtergrond zou hij het TPP nieuw leven in moeten blazen. En bovenal zal hij verdere erosie van de Amerikaanse democratie moeten voorkomen en het krakkemikkige voorbeeld dat het land nu uitstraalt moet verbeteren. Gegeven de slechte inborst van de Republikeinen, op alle terreinen, is dat misschien nog wel de moeilijkste taak.

Ik ben vast niet de enige die ziet hoe het vertrouwen in Mark Rutte nu niet meer langzaam wegebt maar tsunami gewijs wegspoelt. Om me heen hoor ik geklaag, columnisten roepen dat ze geen vertrouwen meer hebben. Wat mij betreft was dat al lang aan de gang. Ik begreep niet goed waar dat vertrouwen in Rutte op gebaseerd was. Waarom die mensen hem terug wilden.

Rutte had geluk dat de verkiezingen al geweest zijn, net voordat het echt begon te schuiven. Ik geloof echter niet dat het veel verschil had gemaakt, voor meer conservatief ingestelde lieden viel er aan de rechterkant van Rutte alleen maar haatzaaierij en corporaal gebral te halen. Voor die mensen is zelfs Kaag te progressief. Het is mager aan de rechterkant.

Het gebrek aan vertrouwen gaat echter kabinetsdiep. De Telegraaf had weer een mooie dag om Ollongren te fileren in hun dagelijkse actie tegen D66. Het maakt niet veel uit, wie de Telegraaf serieus neemt, is geen kiezer die voor weldenkende mensen te bereiken valt. Ze hebben hun eigen agenda, eigen actie en eigen media vertegenwoordigers in het zogenaamd linkse omroepbestel.

Geen vertrouwen in de VVD, geen vertrouwen in het kabinet, inclusief D66 en CDA van de Omtzigt onzin. De enige politicus die wel vertrouwd wordt is overspannen. Tja. Geen vertrouwen in de eenvoudige logistiek van vaccinatie. Noem het intelligent en de Nederlander trapt erin en denkt dat het voor hem/haar op maat gemaakt is.

Ik heb lang geaarzeld om de voor de hand liggende vergelijking te maken, maar: het lijkt het Nederlands elftal wel. Ik luisterde per ongeluk tijdens het koken naar het eerste half uur op de radio van de wedstrijd tegen Turkije. De arrogantie, de zelfverzekerdheid, de eigendunk. We gingen dat varkentje wel even wassen. Niet nuchterheid is typisch Nederlands, overdreven vertrouwen in eigen intelligentie en kunde is dat. Het is onze valstrik. We zijn er blind voor.

Zoals we ook blind zijn voor de intolerantie en godsdienstwaanzin in onze eigen Hollandse protestantse kerken. Afgelopen weken de gedwongen ‘coming out’ op gereformeerde scholen, dit weekend schop- en trappartijen bij kerken die de corona regels negeren. Misschien kan onze grootste vechter tegen geloofswaanzin en waanzinnig geloof, de PVV baas, daar eens zijn aandacht op richten.

En mag ik als een moderne Cato elk stuk over binnenland beëindigen met een oproep om het ondemocratische, de politiek vervuilende instituut van de Eerste Kamer af te schaffen?

Thoughts and prayers zijn weer overal te vinden nadat iemand in Boulder, Colorado, een college town, tien mensen heeft doodgeschoten. Amerika is weer open, de massamoorden kunnen weer doorgang vinden.

Het is misschien goed, of wellicht overbodig, om te wijzen op de afgevaardigde van Colorado die in november werd gekozen. Lauren Boebert is wat ze een ‘gun rights activist’ noemen in deze regio. Ze heeft een restaurant dat zich kenschetst als ‘gun themed’, wapens all over the place. Ze deed van zich spreken zodra ze in Washington opdook door haar wapens mee in het capitool te willen nemen en er mee rond te paraderen in DC, waar de regels vrij strikt zijn en de ervaring met wapengeweld enorm.

Het is harteloos de bewoners van Colorado geluk te wensen met een dergelijke afgevaardigde, net zo harteloos als te doen alsof de dood van deze tien mensen in Boulder uit de lucht komt vallen. Afgevaardigde Boebert zei dat ze bad voor “the police, first responders, and those affected by this tragedy”. Niet de slachtoffers van wapengeweld, let wel, enkel ’those affected’. Er was een politieman onder de doden, anders had Boebert alleen in privé gebeden.

Vorige week was het Atlanta, waar de moordenaar ’s ochtends een heavy duty wapen kon kopen en later op de dag acht mensen dood kon schieten. Thoughts and prayers, bla, bla, bla.

Het kwartetten is begonnen. Niets leuker dan kabinetten in elkaar zetten.

Maar laten we eerst even vaststellen dat ons parlementair systeem absurd is zo lang we een Eerste Kamer hebben. We hebben vorige week massaal gestemd, direct om mensen ons te laten vertegenwoordigen. En dan worden de mogelijkheden beperkt door een indirect orgaan, gekozen in tussentijdse verkiezingen voor provincies waar niemand wat om geeft. Belachelijk. Ik zou zeggen: vergeet die Eerste Kamer. De kiezer heeft gesproken.

Het spelletje om VVD en D66 te combineren met CDA en JA21 is duidelijk niet meer dan dat. D66 zou wel gek zijn om daarin mee te gaan. Het zou Rutte het rechtse overwicht geven dat hij ook al zocht in 2009, toen hij ook de optie had met de PvdA te regeren maar de verhouding niet lekker vond. U weet waar dat toe leidde. Eerdmans zou wel willen, reken maar.

Een groepering over links, VVD, D66, PvdA en GL, zou Rutte in de minderheid zetten. Hij moet er dan het CDA bij hebben om getalsmatig te kunnen domineren. Als het CDA dat niet wil levert Volt erbij 78 zetels, maar dat is niet nodig. Volt zal liever ad hoc steunen, en dat geldt ook voor de CU, die zich heeft vastgezet op levens onderwerpen.

Ben ik de enige die Rutte niet vertrouwt? Zijn afwijzing van de PVV was altijd mager. Als Wilders zijn ‘minder, minder’ woorden zou inslikken, zou Rutte wel willen praten. Ondanks het programma van de PVV. De NRC biedt vier opties voor een regering. Ik heb een vijfde. VVD, CDA, JA21 en de PVV, samen 70. De CU staat in de coulissen en anders de SGP wel. Forums club van freaks zou zo ook een belangrijke rol krijgen.

D66 zit hier in de moeilijkste positie, ondanks de verkiezingswinst. De partij zou het liefst over links gaan en Rutte in de minderheid zetten. Doorgaan met huidige coalitie is een goede tweede. Alle andere opties zijn losers. Mijn voorspelling VVD, D66, CDA, PvdA en GL. Rechts 50, mager links 39. Precies wat Rutte zou willen.

En over twee jaar nieuwe verkiezingen. En laten we ze dan meteen combineren met de PS verkiezingen, kunnen we de fictie dat daar werkelijk voor provinciale onderwerpen wordt gestemd meteen bij het oud vuil zetten.

De moordpartij in Atlanta is een staalkaart aan wat er mis is in de Amerikaanse samenleving. Een man koopt ‘s ochtends een wapen en schiet later op de dag acht mensen dood. Hij vermoordt Aziatische vrouwen, voor veel Amerikanen symbool van zowel vrouwelijke verleiding als nu, dankzij het racisme van Donald Trump, van corona problemen. De 21-jarige moordenaar blijkt een product van de vergiftige nonsens die evangelische kerken hem aanpraatten. Seks is slecht, vrouwen zijn verleidsters, Aziatische vrouwen het symbool daarvoor. Dit is het deel van de samenleving dat de gefrustreerde mensen oplevert die het Capitool bestormen, samenzweringsonzin geloven en, in niet eens zo heel extreme gevallen, hun mysogenie en racisme botvieren door te moorden.

De meeste moordpartijen vinden hun wortels in de zieke krochten van de Amerikaanse geest. We vinden ze pijnlijk normaal, dat wil zeggen, een vast onderdeel van de dagelijkse onveiligheid in Amerika. Ze verdwijnen weer snel uit beeld. De meer dan vijftig doden in Las Vegas? De vermoorde keuters in Connecticut? Voer voor samenzwerings idioten. De scholieren in Florida? Gebagatelliseerd door een fris gekozen Republikeinse afgevaardigde. Beloftes om wat te doen aan al die wapens? Liever thoughts and prayers en op naar de volgende massamoord.

Het racisme tegen Aziaten krijgt in het algemeen te weinig aandacht in het dagelijkse racisme tegen zwarte Amerikanen. Maar het heeft een lange geschiedenis, teruggaand tot de goudkoorts in 1849. Al in 1882 werden de grenzen gesloten voor Chinezen, vooral voor Chinese vrouwen die natuurlijk allemaal prostituees waren. De rellen in Californië, jaren 1870, 1880, waren dodelijk. Mijn Chinees Amerikaanse schoonouders vertelden over de moeite die ze hadden in de jaren vijftig om een huis te kopen. De witte eigenaren hadden een pact om niet aan yellow people te verkopen.

Amerikaanse mannen hebben een bepaald idee over Aziatische vrouwen. Ik kan dat aspect moeilijk inschatten omdat ik er niet mee behept ben, maar voor een ervaring van binnenuit kan ik u verwijzen naar de column die mijn echtgenote erover schreef.

Ten slotte, niet om volledig te zijn, maar om een niet onbelangrijke component erbij te houden: die kerken, dat perfide geloof, die onzin die mensen wijsgemaakt krijgen. Een haatzaaier als Wilders loopt voortdurend te roepen over de islam, hij zou eens dichter bij huis moeten kijken naar deze evangelische psychologische terroristen die mensenlevens kapot maken. Ook in Nederland geen ongekend fenomeen, sommige van onze schrijvers boeken succes met hun verhaal over een bekrompen samenleving. Sommige predikanten en hun hulptroepen verklaren dat normale menselijke gevoelens een seksverslaving zijn, zoals de moordenaar in Atlanta kreeg wijsgemaakt.

Haat is altijd pervers, zowel als hij komt van Wilders als van een doorgeslagen jongere met, zoals de politiechef het meende te moeten kwalificeren, ‘a bad day’. Haat kost levens.

Niet partijen maar aanvoerders beslisten deze verkiezingen. Rutte, Kaag, Baudet en aan andere kant van de balans Hoekstra, Klaver en Marijnissen. Ik laat Ploumen even buiten beschouwing want Asscher had zijn partij leiderloos achtergelaten. Ik weet nog niet of ik hem dat moet verwijten, het was uiteindelijk zijn eigen achterban die hem kwijt wilde – waarbij nog mag aangetekend dat Asscher zelf in 2107 Diederik Samsom onderuit had gehaald. Werden hier nog rekeningen vereffend? Het doodvonnis was misschien onvermijdelijk voor een ouderwetse partij. Asscher had het wel mogen uitzitten, wat mij betreft.

Terug naar die leiders. Ik klaag al langer over de veelheid aan loopjongens en loopmeisjes die op die lijsten opduiken. Fractiemedewerker is het beste opstapje naar kamerlid. Relatief weinig kamerleden zijn echt volksvertegenwoordigers. Nummer 3 op de VVD lijst, de persoonlijk adviseur van Rutte, wordt nu fractieleider. Pechtold had zich al omringd met deskundigen in plaats van politici en die stroomden dan ook gemakkelijk door naar uitvoerend werk.

Leiders. Waar staan die partijen voor? De NRC breekt zich het hoofd over twee liberale partijen die nu het midden vormen van de Nederlandse politiek (in het artikel ernaast legt Tommy Wieringa het hard rechtse contingent in ons parlement op de pijnbank – nou ja, de nazi verheerlijkend en haatzaaiers, de zevende partij klanten, de chauffeur van Pim: zij lachen erom). Maar liberalisme is niet waarop de VVD of D66 campagne voerden. Het ging om leiderschap, zowel bij Rutte als bij Kaag, en ze wonden er in hun posters en campagne uitingen geen doekjes om.

Ik ben zo langzamerhand hopeloos ouderwets in mijn verlangen naar beginselpartijen, moet ik vaststellen. Beginselen zijn plezierig als je besluiten moet nemen en ze geven de kiezer of het partijlid een idee van richting. Je hoeft niet elke keer weer pragmatisch te overwegen welke kant je op wil, beginselen wijzen die kant aan. En je hoeft niet iedere verkiezing van partij te wisselen. Maar ja, inderdaad, hopeloos ouderwets.

Veel mensen waren blij met de winst van D66, de Telegraaf was blij met de ineenstorting van links, wat dat woord ook nog mag betekenen. Zelf vond ik de winst van Baudet, niet onverwacht na een campagne gericht op corona ongenoegen, het meest verontrustend. Corona ongenoegen kan ik me voorstellen, maar het negeren van de kletspraat in FVD gelederen niet. De kiezer maalt er niet om. Die kiezer geeft er evenmin iets om dat Wilders haat zaait tegen een flink deel van de Nederlanders (Leo Lucassen is de enige die daarover stevig aan de bel trok, zonder veel effect, helaas). De kiezer geeft niets om het opportunisme van Eerdmans en zijn bende.

Je kunt nauwelijks optimistisch zijn over dit resultaat. 28 rechts radicale kamerleden kunnen niet meeregeren. 25 linkse kamerleden likken hun wonden. Het midden is het enige dat overblijft. Niets te kiezen daar. Een schamel resultaat, helaas.