De meest invloedrijke Speaker van het Huis van Afgevaardigden sinds mensenheugenis, Nancy Pelosi, nam deze week afscheid van haar Huis. Ze was een ongelooflijke operator die met een kleine meerderheid veel gedaan kreeg. Dat vereist intelligentie en de vaardigheid om eigengereide politici bij de lurven te pakken en te dwingen het goede te doen.

Pelosi’s vaardigheid zal pas echt gewaardeerd worden als Kevin McCarthy, de ruggegraatloze Trump suck up, de zaak gaat overnemen. Hij heeft een nog kleinere meerderheid en een deel van zijn achterban moet niets van hem hebben. Het radicale Tea Party en white supremacy, evangelisch nationalistisch deel van de Afgevaardigden zal dwarsliggen. Het wordt een fijn spektakel van Republikeinse onmacht.

Maar ter afscheid van Nancy Pelosi, van wie ik, eerlijk is eerlijk, indertijd vond dat ze veel eerder had moeten vertrekken – mijn fout – hier nog eens de bespreking van de biografie die aan haar was gewijd.

Macht en hoe je die gebruikt

Gepubliceerd in de NRC, 24 juni 2021

Madam Speaker. Nancy Pelosi and the Lessons of Power door Susan Page. New York, 2021. 29 Euro.

Vijf sterren

Het optreden staat gegrift in de geheugens, is volgens velen iconisch. Het is december 2018, een maand nadat de Democraten de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden hebben herwonnen. Nancy Pelosi wordt opnieuw Speaker van het Huis van Afgevaardigden en daarmee de op twee na hoogste official in Amerika. Pelosi staat zelfverzekerd voor het Witte Huis, in een baksteenrode jas, zonnebril op. Ze vertelt hoe president met slaande deuren is weggelopen uit een bijeenkomst. ‘Ik heb vijf kinderen grootgebracht, ik heb negen kleinkinderen’, zegt Pelosi. ‘Ik weet wanneer ik een driftbui zie’.

Onvermeld blijft die dag dat Pelosi opgroeit als jongste kind met vijf broers boven haar. Dat ze via haar vader, Thomas D’Allesandro, zelf afgevaardigde en later burgemeester van Baltimore, gepokt en gemazeld is in het politieke handwerk. Dat haar moeder, Big Nancy, haar altijd heeft aangespoord haar kansen te grijpen. Ook blijft onvermeld dat Pelosi als katholiek meisje de sociale leer van de katholieke kerk heeft opgezogen. Ze is niet zomaar een progressief.

Het levensverhaal van Nancy Pelosi is sleutel tot haar optreden. Ondanks Big Nancy stopt ze met studeren, trouwt relatief vroeg en krijgt in hoog tempo vijf kinderen. Met haar man Paul Pelosi, een succesvolle investeerder, verhuist ze naar San Francisco. Ze leidt een comfortabel leven, helpt haar kinderen door hun scholen en start op 47-jarige leeftijd, in 1987, een politieke carrière.

De persoon aan wie Pelosi in deze uitstekende journalistieke biografie doet denken is Lyndon Johnson in zijn tijd als leider van de senaat. Een politica tot in haar vezels, gericht op detail, keihard werkend en persoonlijk mede-afgevaardigden overhalend om te doen wat ze hen wil laten doen. Zoals Susan Page schrijft: ze was welgemanierd en petite, maar als ze tegenover een dwarse collega stond, leek ze aanzienlijk langer en ‘ontegenzeggelijk intimiderend’. ‘Ze kon fel zijn, een Lyndon Johnson op hakken van tien centimeter hoog’.

Nancy Pelosi liet zich niet door mannen vertellen wat te doen, ze wachtte niet tot ze werd uitgenodigd, maar schoof zichzelf vooruit. Pelosi trok haar eigen lijn, ze wist wat ze wilde en deed wat nodig was. Macht moet je pakken, je krijgt hem niet aangereikt, een motto van haar vader, is haar op het lijf geschreven. Als inwoner van San Francisco maakte Pelosi zich al vroeg sterk voor aanpak van de door de regering-Reagan genegeerde Aids-epidemie. Ze leidde de Democratische Partij in Noord Californië en was een geweldige fund raiser. 

Op voorspraak van Sala Burton, een populaire afgevaardigde, wierp ze zich op voor haar zetel. Burton overleed in februari 1987 en al was niemand erg onder de indruk van haar debat- of spreekvaardigheden, Pelosi won de Democratische voorverkiezingen. Ze kon wel organiseren. En ze sprak zich uit. Progressief op de Californische manier en scherp protesterend tegen de Chinese onderdrukking op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989.

Later in de jaren negentig had Pelosi het lef om zich op te werpen voor het leiderschap in het Huis van Afgevaardigden. Indachtig haar vaders advies, wachtte ze niet tot er een vacature was maar begon gewoon campagne te voeren voor die positie. Toen er een gat viel, was ze er klaar voor, en toen de Democraten in 2006 de meerderheid kregen werd ze de eerste vrouwelijke Speaker. Vanaf het begin was Pelosi een tegenstander van de oorlog in Irak, president George W. Bush kon haar bloed wel drinken. Maar toen de crisis van 2008 losbarstte, had Bush haar nodig om de reparatiewetgeving door het Huis te loodsen, waar vooral zijn eigen Republikeinen dwarslagen. Bush had geluk dat Pelosi Speaker was en niet een Republikein.

Dat Obamacare in 2010 door het Congres kwam was aan Pelosi te danken. Toen het erop aankwam wist ze samen met de senaatsleider Harry Reid de juiste procedure te vinden en daarna op heldhaftige wijze haar collega afgevaardigden op, inderdaad, Lyndon Johnson achtige manier, over te halen ervoor te stemmen. De prijs was hoog: het kostte de Democraten in 2010 de meerderheid en Pelosi haar Speakerschap. Ze was vastbesloten die meerderheid terug te winnen, al ontmoette ze ook verzet in eigen kring.

Madame Speaker biedt op een plezierige manier ook inzicht in hoe het Huis van Afgevaardigden werkt. En hoe frustrerend het is voor deze gekozen politici om wetgeving te zien vastlopen in de senaat – volgens de grondwet minder belangrijk dan het Huis, in de praktijk een gigantische sta in de weg. Dit boek is daarmee een mooie aanvulling, of uitbreiding, op de analyse van de senaat in Kill Switch, hier besproken op 1 april.

In de verwachting dat Hillary Clinton in 2016 het presidentschap zou winnen, dacht Pelosi over terugtreden. Toen het Trump werd, besloot ze dat niet te doen. Het zou een verstandige zet blijken want niets irriteerde de misogyne hork in het Witte Huis meer dan een vrouw die hem de les las. Bij hun allereerste ontmoeting ging Trump los over de gestolen stemmen die hem de popular vote hadden gekost. Pelosi vertelde hem dat je geen zaken kon doen als je feiten negeerde. ‘Ze is een moordenaar’, mompelde Steve Bannon, Trumps assistent. ‘Ze gaat ons te pakken nemen’.

In 2018 werd Pelosi de eerste in de geschiedenis die het Speakerschap terugwon. Dat ging niet probleemloos want een nieuwe generatie afgevaardigden, onder wie Alexandria Ocasio-Cortez, in wie Pelosi veel moet herkennen, vond het tijd voor een jongere leider. Pelosi hield vol, telde de stemmen, zette druk, en bleef Speaker, en daarmee de Democratische leider zolang de partij geen presidentskandidaat voor 2020 had gekozen. 

De scene voor het Witte Huis volgde. Dat iconische beeld blijft. Het beeld van een strenge moederkloek, warm, veeleisend en gedisciplineerd. In een rode jas. Met een zonnebril. Maar in zekere zin is het misleidend. Het doet Pelosi tekort om haar enkel te zien als een succesvolle vrouw. Ze slechtte barrières maar uiteindelijk is belangrijker dat Nancy Pelosi niet enkel de machtigste vrouw van Amerika was, maar simpelweg de machtigste Speaker in de moderne geschiedenis. En niet onbelangrijk: de enige politicus die Donald Trump aankon. Zoals de ondertitel van dit boek zegt: het gaat over macht en hoe je die gebruikt.

U heeft mij al enige tijd niet meer gehoord over onze publieke omroep, een achterhaald onzinnig systeem dat te veel bagger oplevert. Ik hoef er geen aandacht aan te besteden want dat doet iedereen nu. Om de verkeerde reden – het DWDD ‘schandaal’ –, maar er wordt nu tenminste serieus gepraat over het afschaffen van op leden en zuilen gebaseerde omroepen, al durf ik er vergif op in te nemen dat het nergens toe gaat leiden.

Nee, als u werkelijk wilt zien wat ons onzinnige systeem en de politieke koestering van ‘andere geluiden’ heeft opgeleverd – afgezien van de honingpot die PowNed is en de Telegraaf-omroep WNL – dan moet ik u aanraden toch eens naar Ongehoord Nederland te kijken. Niet het zogenaamde debat, waarin twee dames softballen aanreiken aan duiders zoals Baudet en jaren dertig ogende jongemannen die worden geduid als ‘opiniemaker’, met graag iemand met een niet westers uiterlijk om het geheel vorm te geven. Veel woke en cultuurmarxisme natuurlijk. Dat is van een onnozelheid en krukkigheid die zichzelf straft. Het is een Forum Youtube, door ons gefinancierd.

Het is vooral de ‘column’ van de omroepbaas zelve die interessant is. Knap dat Arnold Karskens die miljoenen voor zijn clubje heeft losgekregen, dat hij een minister zover kon krijgen om hem een platform te geven. Dat had nooit mogen gebeuren, zoals ook PowNed en WNL en Omroep Zwart onzinnig waren, maar dat is water under the bridge.

Karskens ‘de columnist’ is een kale man, strak Mussolini gezicht, in een blauw pak met rode das, het Trump-uniform, die met verpletterende saaiheid zinnen opleest en voorziet van plaatjes. Hij oreert over ‘de stille staatsgreep’. Hij ziet het allemaal gebeuren, wij, onnozelen, hebben er geen oog voor.

Karskens weet dat de wereld bestuurd wordt door Brussel en Davos. ‘Patriotten zoals u en ik moeten daartegen in opstand komen.’ Hij weet dat de vrijheid bedreigd wordt omdat antivaxers, boeren en pro-rusland provocateurs niet kunnen betogen. Volt en D66 die proberen Forum en PVV aan banden te leggen.

Hun stormtroepen zoals Kick Out Zwarte Piet ‘bestormen dorpen die willen vasthouden aan hun cultuur’. Plaatje: marcherende NSB’ers. Dat er helemaal geen vrijheid van meningsuiting bestaat, je mag tegenwoordig ook niets meer zeggen. ‘Jip en Janneke boeken worden uit de bibliotheek verwijderd’. Plaatje: Nazi’s die boeken verbranden.

Volgens Karskens steunen meelopers oorlogen als bliksemafleider van eigen falen. Plaatje van soldaat, onduidelijk waar. Paternotte en Dassen worden vergeleken met Stalin en Mao. De stille staatsgreep heeft al plaatsgevonden want de hele tweede kamer zit vol met meelopers en totalitaire luitjes. Nee, geen beeld van Rutte.

Het is een soort zelfmarteling om naar dit soort malle televisie te kijken, maar ik kan het toch aanbevelen om te zien wat hier gaande is. Een publieke omroep functioneert als publiciteitsbureau van een politieke partij. Ja, ik weet dat het hele verzuilde stelsel daarop gebaseerd is, maar er is nu nog maar één clubje dat er gebruik van maakt.

En ja, die Karskens. Het is tegelijk amusant en bedreigend om hem zoveel onzin te horen uitkramen en historische vergelijkingen te horen maken. Dit is een gevaarlijk mannetje, zoveel is wel duidelijk. Niet dat ik bang van hem ben. Baudet en zijn acolieten in de kamer, Karskens met zijn omroepje: ze zijn roependen die zichzelf isoleren en uiteindelijk onmogelijk maken, waarna ze luidkeels gaan klagen dat dit de schuld van anderen is.

Van mij mag Karskens menen wat hij wil en ratelen wat hij wil. Maar dat de publieke omroep nu fungeert als doorgeefluik van zijn privé obessies en een variant is op de zendtijd voor politieke partijen, is tegelijk griezelig en gevolg van een onzinnig systeem dat nodig op de schop moet.

PS. Voor de goede orde: ik ben tegen een partijverbod. Het geeft lui als Karskens alleen maar middelen om te ‘bewijzen’ hoe ondemocratisch onze democratie is.

U herinnert zich misschien dat Glenn Youngkin in 2021 tot gouverneur van Virginia werd gekozen met een campagne die zich vooral concentreerde op de culture wars. Meer specifiek, op de onzinnige stelling dat op openbare scholen in de staat CRT, Critical Race Theory, werd onderwezen. Fox News en rechtse praatpalen pakten dit onderwerp op en ineens was CRT, een redelijk onbekende academische theorie over de mate waarin in Amerika structureel racisme bestaat, door rechts omarmd. Ze doopten het ‘parental rights’.

Deze ontwikkeling, die economische en sociaal structurele onderwerpen probeert weg te moffelen onder vermeende culturele verschillen – de culture wars –, heeft school gemaakt (no pun intended). Niet alleen mag op scholen niet meer worden gepraat over onderwerpen die volgens de ouders hun kinderen zich ongemakkelijk zouden kunnen doen voelen, er wordt ook een opgeschoonde visie op de Amerikaanse geschiedenis gegeven. Als slavernij en segregatie de kinderen het gevoel geeft dat de Verenigde Staten niet het vermeende paradijs op aarde is, dan mag die geschiedenis niet gepresenteerd worden.

Hun tere kinderhartjes moeten afgeschermd worden voor alles wat ongemak zou kunnen veroorzaken. Als ik me niet vergis zien we hier een conservatieve woke beweging ontstaan die minstens even stupide is als het op universiteiten verhinderen dat onwelgevallige sprekers het woord mogen voeren. Mooi onderwerp voor activisten die van woke een inhoudsloos maar effectief aanvalswapen hebben gemaakt, denk Telegraaf columnisten, om zich met kracht te keren tegen deze ontwikkeling in het conservatieve kamp. Kan Leon de Winter zich keren tegen deze anti woke activisten die hun eigen wokeness scheppen?

In Florida heeft gouverneur DeSantis, voor even de lieveling van rechtse houwdegens die genoeg hebben van de psychopaat in Mar a Largo, die agenda uitgebreid tot sekse onderwerpen. In de ‘don’t say gay’ wet wordt op lagere scholen verboden om over onderwerpen te praten die iets te maken hebben met gay of seksuele voorkeuren. Kinderen van homo of lesbische ouders mogen in de klas niet praten over hoe normaal dat is. DeSantis maakte er goede sier mee. Hij plaatst zich naast Poetin, Kaczinsky en Orban in hun bs verhaal dat kinderen worden gegroomed, homo of lesbisch of wat anders worden gemaakt.

In veel staten worden boeken nu verboden, dat wil zeggen uit bibliotheken van scholen of openbare bibliotheken gehaald omdat activistische ouders ze onwelgevoeglijk vinden. Het liefst zouden ze die boeken verbranden.

Onderwijs, meer speciaal openbaar onderwijs, ligt onder vuur in de VS. Niet omdat allerlei ouders zich ineens opwinden maar omdat rechts een goed gefinancierde campagne voert om openbaar onderwijs kapot te maken. Dat is geen misselijke stelling maar hij wordt goed onderbouwd in een artikel in de New Yorker, dat de verkiezing van schoolboards in Tennessee volgde en de ontwikkeling daar breder trok naar het hele land. Ik voeg het toe als PDF. Lees en huiver. The Right-Wing Mothers Fuelling the School-Board Wars | The New Yorker

Kort samengevat: activisten, vaak niet uit het district of zonder kinderen in de scholen, trekken erop uit om iedereen die ze niet conservatief genoeg vinden onderuit te halen. Soms worden patente idioten voorgedragen voor het tamelijk onglamoureuze maar nuttige werk van de die schoolboards. Ze voeren campagne tegen lesmethodes die aantoonbaar goed hebben gewerkt. Ze chanteren uitgevers en politici. Ze proberen overheidsgeld naar prive en confessionel scholen te sturen en docenten in het openbaar onderwijs het leven onmogelijk te maken.

We mogen denken dat de eerste golf van anti-democratische en agressief conservatieve actie op 8 november werd weerstaan, maar onder de oppervlakte in de VS woeden desastreuze cultuur oorlogen waarbij het woke geneuzel op universiteiten klein bier is. Als de democratie in de VS teloor gaat dan is het niet omdat sociaal economische onderwerpen verdeeldheid zaaien en populisten macht verschaffen maar omdat mensen zich gek laten maken dat ‘hun’ cultuur onder vuur ligt. Zelf zijn ze intolerante, onnadenkende en bange lieden, alles in tegenspraak met wat Amerika groot gemaakt heeft.

Het is tijd voor een campagne om woke denken op rechts aan te klagen. Ik heb er nog geen goede term voor, maar die komt wel.

Tijd om wat tegengas te geven bij de DeSantis boom. Nee, de gouverneur van Florida is niet de vanzelfsprekende Republikein om de desastreuze Trump te vervangen. En nee, zijn overwinning in steeds roder Florida garandeert helemaal niets over de voorverkiezingen, laat staan over de uiteindelijke presidentsverkiezingen. Hij versloeg een buitengewoon zwakke Democraat in een staat die steeds roder is.

Ron DeSantis als persoon krijgt vaak de kwalificatie van ‘een denkende Trump’. Trump duiders (tja) vinden hem een Trumpist en als je hen dan vraagt waarom dan hoor je dat hij net zo bot en grof is als de grote leider en ‘erin gaat met gestrekt been’. Dat geeft natuurlijk niet veel bewijs voor het denkend deel van DeSantis en het doet hem onrecht. Er zijn geen denkende Trumps. Iemand die denkt kan geen Trump zijn, en een Trumpist kan niet denken.

Qua persoonlijkheid is DeSantis voor ons allen nog een gesloten boek. Laten we eerlijk zijn, we hebben hem nog niet bezig gezien of gehoord. Van diverse verslaggevers die hem wel hebben ervaren, kunnen we leren dat hij niet gemakkelijk spreekt. Houterig. Ook niet zo lekker met het op de rug kloppen, babies kussen en andere vereisten voor een kandidaat. Ik weet het niet, voor zover ik hem heb gezien lijkt het me een man zonder veel charisma.

Politiek gezien weten we meer. Vergeet Trump en Trumpisme maar. DeSantis is gewoon goed in het voeren van cultuur oorlogen. Hij verzette zich tegen maatregelen die de spreiding van corona moesten voorkomen, daarmee Trump aanhangers van het domste soort en andere wappies blij makend. Hij hield de scholen open, daarmee de ouders blij houdend. Hoeveel extra doden dat opleverde, is onduidelijk maar in het bejaadenparadijs dat Florida is moet dat aantal aardig zijn opgelopen.

Zijn ‘don’t say gay’ wet die het onmogelijk maakt in scholen over seksuele voorkeur te praten was spekkie voor het conservatieve bekkie. Kinderen van gay ouders (de wet die hen gelijk stelt gaat deze maand door het Huis, daarmee de moraalabsolutisten in het Supreme Court dwarsbomend) mogen van DeSantis in hun school niet praten over het simpele feit dat hun ouders gay zijn – ze mochten eens op ideeën komen. Alle gender crap past ook in DeSantis’ kraam.

DeSantis ontnam de Disney Corporation, goed voor veel werknemers en belasting, allerlei belastingvoordelen die het bedrijf ooit kreeg omdat Disney zich tegen de homofobie keerde. Wat mij betreft was dat een goede daad voor de verkeerde redenen. Disney heeft geen belastingvoordelen nodig maar het was goed dat het bedrijf de ‘don’t say gay’ onzin aan de kaak stelde.

Ook het opspelen van het al of niet onderwijzen van structural racism in Florida was een straw man, een argument dat je optuigt om het vervolgens omver te halen.  DeSantis deed mee met de opgefokte ‘parents rights’ flauwekul, waarbij mensen wordt wijsgemaakt dat hun kinderen de verkeerde geschiedenis onderwezen krijgen. Structural racism wordt helemaal niet onderwezen. Ook de boekverbanningen waar conservatieve zeloten dol op zijn, vondt DeSantis prima. Hij is gewoon een cultural warrior, of, beter gezegd, een opportunist die meedeint op deze golf. En woke geleuter is nu verkeerd in omgekeerde woke: conservatieven die cancelen en uitsluiten. Meer over DeSantis verbod op vrij onderwijs, zelfs aan de universiteit, klik hier.

DeSantis heeft er, met het Republikeinse congres van Florida, voor gezorgd dat de wens van de kiezers, uitgesproken in 2018 in een referendum, dat ex gevangenen na het uitzitten van hun straf weer mogen stemmen, via een omweg werd getorpedeerd. De wet bepaalde dat ze ook nog eerst hun uitstaande boetes moeten betalen. Hij toonde zich van zijn wrede en harteloze kant (hoezo, gestrekt been?) door een twintigtal van de mensen die per ongeluk dachten dat ze wel mochten stemmen en dat deden, op te pakken.

Harteloos, wreed en gratuit was dat hij twee vliegtuigen met immigranten naar Martha’s Vinyard stuurde om de progressieven een lesje te leren. Geen Cubanen natuurlijk want die stemmen op hem. De rekening voor deze publiciteitsstunt ging naar de bevolking. De arme immigranten hadden geen idee wat hen overkwam als speelbal van een stunter.

Als gouverneur is DeSantis goed opgetreden toen de orkaan Ian grote schade aanrichtte. Hij haastte zich naar Washington om extra geld los te krijgen. Oh ja, en toen hij in 2013 afgevaardigde was, had De Santis een grote mond toen New Jersey veel geld kreeg na een nog veel verwoestender storm. Nu zong hij een ander deuntje. Maar laten we zeggen dat geen politicus zonder hypocresie is.

Trump heeft niet ongelijk dat hij De Santis heeft gemaakt. Zijn steun in 2018 was nodig om te winnen, met een vrij kleine marge en tegen een niet florisante Democraat. Maar Trumps idee dat je daarom naar zijn wensen moet buigen is een zinsbegoocheling. De man die niemand loyaal behandelt en alleen aan zichzelf denkt, moet beter weten.

Dat brengt ons op de politiek strategische kanten van een DeSantis kandidatuur. Vergeet alle gekakel na zijn overwinning. Andere gouverneurs haalden grote overwinningen. Dat hij in Miami won, een stad vol vluchtelingen (vaak redelijk welgesteld) uit Cuba, Venezuela en andere Zuidamerikaanse en Carbisiche oorden, zegt me niet zoveel. Kortom: zijn electorale kracht buiten Florida en niet als gouverneur is volstrekt onduidelijk. En de overstap die Trump fans mogelijk achten naar DeSantis als fellow Trumpist zie ik nog niet zo gemakkelijk gaan.

De onmin tussen DeSantis en Trump is die tussen een opkomende en een wegzakkende leider. Gegeven de rücksichtlosheit en het egoïsme van Trump is de kans groot dat de psycho flinke schade gaat toebrengen aan DeSantis. En de Trumpies stappen niet zomaar over tenzij hun sekte leider dat vereist, en dat is precies de ratio van Trumps nieuwe kandidatuur. Houdt ze gevangen. Persoonlijk heb ik er niets op tegen dat Trump en DeSantis elkaar bekladden, maar ik verwacht dat DeSantis zich gedeisd houdt. Hij heeft er niets bij te winnen.

Het is voor DeSantis ook helemaal geen voordeel om nu al omhoog gestoken te worden. Veel te vroeg. Ik herinner maar weer aan gouverneur Scott Walker van Wisconsin die in 2015 alom werd getipt als winnaar (ik herinner me een gesprek met toenmalig leider van het campagnebureau BKB, Erik van Bruggen, die dat heel zeker wist).  Walker haalde de voorverkiezingen niet eens. Ik voorspel dat DeSantis zich koest houdt, de kat uit de boom kijkt en pas vrij laat in het voorjaar van 2023 over het presidentschap begint. Terzijde: de man is 44, hij hoeft niet per se in deze cyclus.

Maar mocht DeSantis wel de hoed in de ring werpen, dan zal hij moeten opboksen tegen een aantal kandidaten die minder Trumpistische, cultuuroorlog achtige bagage hebben. Ik heb ze eerder op een rijtje gezet (klik hier). Tegen de tijd dat ze gaan debateren, pak weg over een jaar van nu, zal Trump een schaduw op de achtergrond zijn. Als hij wel nog meedoet, zal hij in debat afgemaakt worden door andere kandidaten die nu zijn maniertjes kennen. 

Het argument dat de Republikeinen een clean break nodig hebben met de psycho en zijn strapatsen werkt tegen DeSantis. Een aantal van de andere kandidaten kan een betere claim leggen op de denkende erfenis van traditioneel conservatisme, zonder de scheld- en dreigpraktijken. Die kandidaten lopen dan wel het risico dat ze de Trump kiezers moeten missen, maar dat geldt evenzeer voor DeSantis. In die zin heeft Trump, zoals ik gisteren schreef, de partij bij de kloten.

Kortom: alle gekakel van de afgelopen week ten spijt is DeSantis nog lang niet de leader in waiting voor de Republeinen.

Voor de liefhebbers: een twistgesprek met Trump fan en hartstortelijke verdediger Raymond Mens. Gelukkig denk ik dat zijn argumenten geen hout snijden.

Interessant specimen trouwens, iemand die Trump nog steeds verdedigt. Je krijgt er een plekje mee in de Telegraaf en als tegenspeler in het altijd en eeuwige er-zijn-twee-kanten spektakel op televisie. 

Klik hier voor de audio.

Geen fijner vermaak dan leedvermaak, zeker als het object daarvan de Republikeinse politici zijn. De Republikeinen verloren vorige week de tussentijdse verkiezingen omdat Amerikaanse kiezers de leugens en de ondermijning van hun democratie beu zijn. Voldoende kiezers in elk geval om duidelijk te maken dat de Republikeinen een gigantisch Trump-probleem hebben.

Het is hun eigen schuld. Na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 en Trumps poging het democratisch proces te laten ontsporen hadden de Republikeinen zich eenvoudig kunnen ontdoen van deze man. Op een presenteerblaadje kregen ze een impeachment aangeboden door het Huis van Afgevaardigden. Was hij daadwerkelijk ook veroordeeld in de Senaat, dan had hij nooit meer aan verkiezingen deel kunnen nemen. Maar senaatsleider Mitch McConnell hield de gelederen gesloten. De Republikeinen gaven Trump een tweede leven. Hij kreeg stank voor dank. Trump haat McConnell, maakt hem continue zwart en strooit met racistische uitspraken over McConnells Chinees-Amerikaanse echtgenote.

De tien afgevaardigden die voor Trumps impeachment stemden werden door de partij in de ban gedaan. Een van hen, Liz Cheney, is inmiddels de enige Republikein die nog breed vertrouwd wordt. De anderen verloren hun zetel. De leider van de Republikeinen in het Huis, Kevin McCarthy, haastte zich een week na de aanval op het Capitool naar Trumps paleis in Florida, zijn verontschuldigingen aanbiedend voor zijn kritiek op 6 januari. De man wil nu Speaker worden van het Huis, na de president en vicepresident de hoogste gekozen official.

Deze drieëenheid van Republikeins opportunisme krijgt nu zijn trekken thuis. McConnell kreeg niet zijn begeerde plek als meerderheidsleider in de machtige Senaat. Minderheidsleider is zijn lot en daarvoor wordt hij ook nog eens uitgedaagd (door een andere opportunist). De leider in het Huis, Kevin McCarthy, droomt ervan om Speaker te worden maar ondanks de Republikeinse meerderheid is zijn positie wankel. Er is een een gerede kans dat zijn eigen geradicaliseerde partijgenoten hem niet tot Speaker zullen kiezen. Ze vechten elkaar nu al de tent uit.

En als toetje op deze Republikeinse puinhopen hebben we nu de staatsgreeppleger zelve die zich formeel kandidaat heeft verklaard voor de Republikeinse nominatie voor het presidentschap in 2024. Allesbehalve uitgeschakeld na de aanval op het Capitool en de opeenstapeling van leugens, sleurt de man die enkel aan zijn eigenbelang denkt zijn partij mee op een traject dat alleen maar slecht kan aflopen. Trump, nu een driedubbele loser (2018, 2020 en 2022), heeft de Republikeinse partij bij de kloten (excusez le mot).

Het is eenvoudig vast te stellen dat Trump nooit en te nimmer nog president kan worden. De minderheid van 73 miljoen kiezers waarmee hij in 2020 verloor is nu aanzienlijk kleiner: na de staatsgreep zullen miljoenen kiezers nooit meer op hem stemmen. De tussentijdse verkiezingen toonden dat aan. Dat wil niet zeggen dat hij niet Republikeinse presidentskandidaat kan worden. Zijn hondstrouwe achterban, die hij alles kan wijsmaken, is groot genoeg om andere kandidaten de pas af te snijden. Zo kan hij de Republikeinen naar een volgende nederlaag loodsen.

Zo ver gaat het niet komen, denk ik, want Trump zal in vlammen ten onder gaan, nog voordat de voorverkiezingen beginnen (we praten dan over januari 2024, over veertien maanden). Zelfs de meebewegende McConnell en McCarthy zullen afstand nemen.

Trumps aankondiging is een vlucht vooruit, in de hoop andere af te schrikken. Dat zal niet lukken. Er zullen sterke kandidaten opkomen – veel meer dan enkel Ron DeSantis, de gouverneur van Florida die nu overdreven veel aandacht krijgt. Het is ook helemaal niet slim om zo vroeg al te kandideren. Wie officieel meedoet, moet dat opgeven bij de Federal Election Commission en dan gelden er allerlei regels voor financiële steun die anders niet gelden.

Waarom kondigde Trump dan toch zijn kandidatuur aan? Het is lastig in het hoofd van een narcist te kijken, maar een van de redenen is dat hij alle aandacht wil blijven opzuigen. Hij kan niet meer zonder de juichende achterban, de opzichtig vleiende politici die zichzelf daarmee besmeuren (let op hoe snel senatoren als Ted Cruz en Lyndsey Graham afstand gaan nemen). Hij zoekt naar een rol.

Een rol die hij probeert te ontlopen is die van beschuldigde in een veelheid aan processen, deels rondom de verkiezingsleugen, deels rondom zijn rol in de aanval op het Capitool, deels rondom zijn zakelijk imperium. Het is maar zeer de vraag of de kandidatuur daar iets aan verandert. Een president mag zo goed als onschendbaar zijn (tot na zijn ambtstermijn in elk geval), een kandidaat is dat niet. Reken erop dat Trump steeds zal roepen dat hij slachtoffer is, dat ze om politieke redenen achter hem aanzitten.

De komenden weken zal er aandacht genoeg zijn voor de Republikeinen. In het Huis en de Senaat ligt de leiding onder vuur. In het Huis zal de extreem rechtse vleugel het leven moeilijk maken van wie er ook maar Speaker wordt. In Georgia, waar de laatste senaatszetel moet worden beslist op 6 december, zullen ze een smadelijke nederlaag lijden.

Het is niet de vraag of de Republikeinen definitief afscheid gaan nemen van Donald Trump, daar zijn ze al mee bezig sinds de teleurstellende uitslag. Nu durven ze ineens. De vraag is enkel wanneer dat proces voltooid is, wanneer we definitief de deur dicht kunnen trekken achter de slechtste president die Amerika ooit had.

Amerikanen hebben een uitdrukking voor een probleem dat alleen maar groter wordt als je je ervan losmaakt. Ze noemen het een tar baby, volgens de Oxford Dictionary ‘een problematische situatie die enkel erger wordt door verdere betrokkenheid’, anders gezegd: je zit ergens vast en elke beweging die je maakt om los te komen trekt je verder vast. Tot vorige week was de Republikeinse Partij de Trump-partij. En ja het is buitengewoon vermakelijk en tot tevredenheid stemmend om de partij te zien worstelen om zich los te maken van deze tar baby.

Het was wat je noemt een close call, maar vorige week voorkwam een kleine meerderheid van de Amerikaanse kiezers dat de democratie in hun land aan zijn eind kwam. De positieve noot is natuurlijk dát ze het deden. Een enkele verkiezingsontkenner slipte erdoor, maar de grootste gevaren voor de democratie beten in het stof (J.D. Vance was de uitzondering). 

En ja, daar ben ik blij mee. Als een 21ste eeuwse Cassandra waarschuw ik al jaren voor het uiteenvallen van de de Amerikaanse samenleving, over de hypocresie en het opportunisme van de Republikeinse politici en de corruptie van het politieke systeem. Ik ben blij dat de 2022 aanval op de democratie is gekeerd en de reactie van de kiezers op de dreiging was verfrissend duidelijk, maar het is allemaal niet voldoende om te zeggen dat Amerika zichzelf al gered heeft of optimisme gerechtvaardigd zou zijn.

Ga maar na. Zoals bij veel verkiezingen sinds 2008 was de overwinning van de good guys flinterdun. Zoals in 2016 een verschuiving van enkele tienduizenden kiezers het land gespaard had voor Trump, zo waren enkele tienduizenden kiezers, dit keer de andere kant op, nodig om Trump van een desastreuze termijn af te houden. Het was echt kantje boord.

Om nu na deze overwinning van de Democraten, of beter gezegd, nederlaag van de Republikeinen, te zeggen dat alles koek en ei is, lijkt me overdreven. Met Trumps aanhang op het oorlogspad, white supremacy en capitool bestormers, kunnen we nog wel wat aanvaringen verwachten. Het is niet zo dat democratie nu ineens niet meer bedreigd is, zoals sommige optimistische op ed schrijvers denken.

Het regent analyses van Trumps traject naar vergetelheid. Ik blijf bij mijn stellingname van lang geleden dat hij nooit een tweede termijn zou kunnen winnen. Ik betoogde ook dat hij zelfs geen kandidaat zou zijn, wetend dat die kans nul was. Mijn verwachting was dat hij aandacht zou blijven zoeken door boven de markt te blijven hangen.

Gaat hij straks aankondigen? Of gaat hij aankondigen dat hij in januari gaat aankondigen? Het lijkt erop dat zijn daverende nederlaag vorige week hem juist opgejaagd heeft, verleid heeft tot een vliegende start. En ja, zodra Trump zich in het veld begeeft, beïnvloed dat veel andere kandidaten (om maar een voorbeeld te noemen, sluwe Trumpie Nikki Haley heeft altijd gezegd dat ze niet tegen Trump zou kandideren. Bye bye.

De Republikeinen zijn ook nog niet uit de zorgen, nog afgezien van wat belooft een gezellige afrekenpartij binnenshuis te worden. McCarthy is nog geen Speaker. Een grotere zorg voor 2024 is dat terwijl iedereen weet dat Trump geen presidentsverkiezingen kan winnen, zijn aanhang er wel voor kan zorgen dat hij voorverkiezingen wint. Zo gemakkelijk zijn ze niet van hem af, al doet hij zijn best om het nu gemakkelijker te maken. Maar gaan deze lafaards doen wat ze op 7 januari nalieten en Trump kalt stellen? Ik betwijfel het.

Oh ja, schietpartijen op universiteiten in Virginia en Idaho, met drie respectievelijk vier doden. Sommige dingen veranderen niet.

Morgen verschijnt mijn nieuwe boek: 1923. Het jaar van de omslag

Het boek biedt een analyse van de ontwikkelingen in een belangrijk jaar, voor veel landen een crisisjaar. Het begint en eindigt met Duitsland, van de bezetting van het Ruhrgebied tot de Bierkellerputsch van Hitler. Er tussenin raakt president Harding in de problemen en overlijdt uiteindelijk. In Nederland wordt de eerste tegen het fascisme aanschurkende partij opgericht. In Spanje grijpt een dictator de macht, een voorloper van Franco. In Turkije pakt Ataturk het land bij de lurven. Sterke mannen zijn in de mode, Mussolini maakt school. Een aardbeving in Japan kost 140.000 doden. Links Nederland haalt een pyrrusoverwinning door de Vlootwet te torpederen, maar brengt Nederlands sterke man Hendrik Colijn grote schade toe. Maar vooral ook een jaar dat onaangenaam lijkt op het huidige tijdsvak. Honderd jaar terugkijken levert veel herkenbare observaties op.

Vanavond (maandag) praten we erover in Het Oog op Morgen.

De inhoudsopgave:

• Voorwoord 7
• De wereld die de oorlog maakte 11
• Het verdrag van Versailles 29
• Nieuwjaarsdag 41
• Onthulling van het Teapot Dome-schandaal 47
• Bezetting van het Ruhrgebied 57
• Oprichting van het Verbond van Actualisten 69
• Opening grafkamer Toetanchamon 79
• Publicatie eerste nummer van time 89
• Confrontatie in München 103
• Inwijding van het Hollywood Sign 109
• Ondertekening Verdrag van Lausanne 117
• President Warren Harding overlijdt 131
• Aardbeving in Japan 143
• Staatsgreep in Spanje 155
• Einde passief verzet in het Ruhrgebied 171
• Opening Katholieke Universiteit Nijmegen 183
• Nobelprijs voor geneeskunde voor de ontdekking van insuline 195
• De Vlootwet wordt weggestemd 211
• Turkije wordt een republiek 225
• Hitlers Bierkellerputsch mislukt 231
• Duitse kroonprins Wilhelm vertrekt uit ballingschap op Wieringen 253

Uit het voorwoord

“Het enkele verloop van honderd jaar lijkt een willekeurige, zelfs een triviale aanleiding om terug te kijken naar wat er zich een eeuw geleden afspeelde. Maar 1923 bleek niet zomaar een jaar. In het vijfde jaar na het einde van de Grote Oorlog namen ontwikkelingen in veel landen een nieuwe keer. Er was sprake van een omslag en die had grote gevolgen voor de langere termijn. Je zou het een stemmingsomslag kunnen noemen, een punt waarop de sfeer van direct na de oorlog kantelde.

De eerste jaren na 1918 waren de elites in vrijwel alle westelijke landen als de dood dat de Russische Revolutie ook in hun land navolging zou krijgen of in elk geval zou inspireren tot revolutionaire oprispingen. In Duitsland was dit aan de orde van dag. In Nederland beging de sociaaldemocraat Pieter Jelles Troelstra een kolossale blunder door het heersende klimaat verkeerd in te schatten. Overal heerste arbeidsonrust. Tot echte revoluties kwam het niet, maar de angst ervoor stelde de arbeiders en hun vakbonden in staat doelen te realiseren die lang buiten bereik leken.

Het kiesrecht werd uitgebreid, ook voor vrouwen. In veel landen werd de achturige werkdag ingevoerd evenals wetgeving om arbeiders en hun werkplekken te beschermen. Een rudimentair stelsel van sociale zekerheidswetten kwam tot stand. De regerende elite had geen andere keuze dan mee te buigen met de geest van de tijd. Bijna overal slaagde ze erin compromissen te sluiten die nodig waren om de angel uit potentieel revolutionaire ontwikkelingen te halen.

Toen de economie begin jaren twintig in recessie raakte, kreeg en greep de elite de kans om zich te herpakken. Ze gebruikte haar politieke en economische macht om de beginnende doos van Pandorra te sluiten. De reactie die volgde, verhardde snel, met toenemende kritiek op de democratie en het parlementaire systeem. Het voorbeeld van Benito Mussolini die in 1922 in Italië aan de macht was gekomen, gaf inspiratie. In 1923 waren ook in andere landen autoritaire tendensen te zien, soms leidend tot een regelrechte dictatuur zoals in Spanje, soms op de valreep afgewend zoals in Duitsland. Hier kreeg de Weimarrepubliek een tweede leven dat in 1929 door de Grote Depressie werd afgebroken.”

Uit de epiloog

“Doordat we het vervolg kennen heeft wat we zien gebeuren in 1923 onaangenaam herkenbare ondertonen. Ook in onze tijd, honderd jaar later, ligt de democratie onder vuur, is ‘de politiek’ een vijand geworden en claimen autoritaire regimes het volk beter te vertegenwoordigen en betere resultaten te boeken. Opnieuw zoeken mensen die zich in de steek gelaten voelen een groep om bij te horen of een leider om kritiekloos te dienen, ook nu worden feiten ontkend of gepareerd met ‘alternatieve feiten’. We zien dat landen die een baken van stabiliteit en democratische kracht leken plotseling breekbaar en kwetsbaar ogen, dat burgers in wanhoop of onnozelheid hun democratie afbouwen en dat elites hun verantwoordelijkheid niet nemen maar kortzichtige belangenafwegingen maken en meespelen met de populisten, denkend dat ze de tijger die ze berijden wel onder controle kunnen houden.

Dat de geschiedenis zich nooit herhaalt, is een cliché van de armoedigste soort. Maar dat moet ons niet weerhouden luid afgaande alarmbellen als zodanig te herkennen. Als we iets willen opsteken van de geschiedenis, dan is 1923 een buitengewoon leerzaam jaar. We weten immers hoe het verder ging.”

Vraag ernaar in uw boekhandel!

Wat zou ik graag de teleurstelling zien op het gezicht van Mitch McConnell, de leider van de Republikeinen in de Senaat. Nu duidelijk is dat de Democraten hun meerderheid behouden, blijft er weinig te doen voor de 83-jarige. De sluwe vos heeft zijn laatste spelletje verloren.

Het is geen leedvermaak dat ik hem graag zie lijden. Het is terechte straf voor zijn onprincipieel, laf optreden. Trump krijgt alle blaam voor de belazerde resultaten bij deze verkiezingen, maar ik zou een flink deel van de schuld leggen bij McConnell, en zijn tegenpool in het Huis van Afgevaardigden, de ruggegraatloze Kevin McCarthy. 

Ze hadden Trump kunnen dumpen in februari 2021 bij diens tweede impeachment. Tegen die tijd had McCarthy al het kasteel van de psycho bezocht om zijn integriteit in te leveren. McConnell maakte een afweging. Trump dumpen zou definitief zijn (hij zou niet meer kandidaat kunnen zijn) maar zou hem de vijandigheid opleveren van de Trumpies. Als Trump zou blijven stoken, zou het in 2022 kunnen leiden tot een verkiezingsboycot door zijn aanhang. Hij accepteerde zelfs dat de psycho hem uitschold en zijn echtgenote racistisch bejegende.

McConnell koos voor Trump houden en met zijn hulp de Senaat heroveren. Na het debacle in Georgia, waar Trump op 5 januari 2021 maar liefst twee zetels verspeelde had McConnell beter moeten weten. 

Enfin, foute gok.

En dan is er abortus. Heerlijk om te zien hoe de rechters die McConnell stal en erdoor jaste (hij stal de open zetel waarvoor Obama Merrick Garland had vergedragen en duwde met onbetamelijke haast Amy Coney Barrett erdoor, een paar dagen voor de verkiezingen van 2020), hoe die rechters met hun onzalig abortus uitspraak de kiezers hebben opgepord om de Republikeinen te dumpen.

Heerlijk. McConnells schildpaddengezicht met de permanent omlaag getrokken mondhoeken, de teleurstelling verbijtend. Ik zie het voor me en geniet.

Nu kunnen de Democraten in elk geval nog twee jaar rechters benoemen en met enige geluk ook een dode Supreme Court Justice vervangen – Thomas komt daarvoor in aanmerking.

Ook McCarthy krijgt een koekje van eigen deeg. Zijn meerderheid (het zou te veel leedvermaak opleveren als de Dems ook het Huis veroverden) is zo klein dat hij voortdurende last zal hebben van het idiotensmaldeel. Afgevaardigde Boebert, die dame die een brandende liefde heeft voor alles waarmee je kunt schieten, haalde het maar net in Colorado, maar ze zal in het Huis een lastpak blijken. Good for you, Kevin!

Het kan niet op, dezer dagen. Trump slaat wild om zich heen. Melania krijgt zelfs de schuld voor zijn steun voor dokter Oz die Pennsylvania aan de Democraten gaf. Zoals het een goed narcist betaamt, is hij niet in staat te kijken waar hij zelf fout is gegaan. Mijn inschatting is dat hij voorgoed uitgerangeerd is (u zult zich herinneren dat ik al eerder voorspelde dat hij in 2024 geen kandidaat zal zijn – dat werd door redacties als te speculatief ervaren, terwijl jan en allemaal voorspelden dat hij wél kandidaat zou worden). 

Trump heeft nog de macht over om te vernietigen. Hij heeft, dankzij de lafheid van McConnell en anderen, de Republikeinse Partij kunnen overnemen. Nu heeft hij de macht om die partij te vernietigen door op het toneel te blijven, serieuze kandidaten dwars te zitten. Een derde partij waarvoor sommige ex-aanbidders bang voor zijn, lijkt me niet mogelijk. Te veel werk.

Waar komt de winst nu vandaan? Gelukkig hebben veel kiezers ervoor gekozen om de verkiezingsontkenners een kopje kleiner te maken. Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar niet op had gerekend. Ik was te pessimistisch. Nog steeds is de democratie in gevaar, maar het lijkt erop dat Amerikanen op het laatste moment zichzelf voor een potentiële ramp hebben behoed. Behalve in Arizona hebben de meeste verkiezingsontkenners die secretary of state wilden worden, verloren.

De tweede factor is abortus. Vrijwel overal leidde de stupide Supreme Court uitspraak en zijn wrede gevolgen tot hoge opkomst van Democraten (knap werk, nu drie verkiezingen achter elkaar). Het leek erop dat abortus het in de afweging af zou leggen tegen inflatie, misdaad en immigratie. Dat was niet zo. Petje af voor de kiezer, voor de democratie.

In mijn analyse na de verkiezingen, onder meer in het FD, verweet ik de Democraten een slechte campagne omdat ze hun successen niet hadden opgespeeld. Een partij die het leven beter maakt voor de laag opgeleide en middenklasse Amerikanen en die vervolgens op de Republikeinen ziet stemmen, doet iets niet goed. Ik blijf bij die kritiek, maar ik moet erkennen dat Bidens ‘de democratie staat op het stembiljet’ oproep vlak voor de verkiezingen behoorlijk succesvol was.

Nog een woord over de polls. Ik zag donderdag een sessie van The Economist met een deel van hun staf in Amerika. Terecht was er lof voor hun voorspelling. Het Economist model zat dicht bij de uiteindelijke uitslag. Knap werk. Voor de overige peilingen blijft gelden dat het moeilijk is opkomst te voorspellen. Dit keer waren het niet de Trumpies die zich verborgen maar de kiezers die boos waren over abortus.

Mijn bespreking van een nieuwe biografie van Ted Kennedy door John Farrell staat nu on line in het biografieportaal. Het dramatische leven van de enig overlevende Kennedy zoon die als senator meer tot stand bracht dan zijn twee vermoorde broers. Helaas ook een getormenteerd en gehavend persoon, die na Chappaquiddick waar een vrouw in zijn auto omkwam, had moeten weten dat hij nooit meer president zou kunnen worden. En toch zijn zittende partijgenoot Jimmy Carter onderuit haalde. Het leven van een eenzaam man, een lijder.

Klik hier.