Morgen in de Standaard:

Een regering van rijkaards, hielenlikkende bekeerlingen en trouwe loyalisten. En een paar provocateurs. Donald Trump laat er geen gras over groeien. De lawine aan voorgestelde benoemingen die de president-elect over Washington heeft uitgestort geeft een gemengd beeld. Ze passen bij zijn overwinning, maar variëren van indicatief voor beleid tot verrassend, van twijfelachtig tot gevaarlijk.

Het eerste geldt voor voorgestelde minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio. De senator is deskundig, een China-criticus van het eerste uur. Een hardliner maar niet iemand die, zoals sommige Trump-adepten, het communistische partijregime ten val wil brengen. Bij de NAVO halen ze opgelucht adem. Ook de rest van het buitenlands politieke team past bij een gematigd agressieve houding, kritisch over bondgenoten maar geen rauwdouwers. Noem het maar realistisch America First.

Dat anti-immigratie ideologen Trumps deportatieplannen mogen opzetten en uitvoeren, is natuurlijk geen verrassing. Ze zijn allen trouwe Trump-loyalisten en gegeven de wens van de kiezers, zullen ze behoorlijk wat beleidsruimte hebben.

Curieus en kwestieus is de voorgestelde minister van Defensie, Pete Hegseth, een Fox-nieuws opiniërende presentator. Hegseth is veteraan maar heeft geen ervaring in het leiden van een gigantische bureaucratie. Inhoudelijk brengt hij weinig meer mee dan een afkeer van vrouwen in het leger. Zonder eigen gezag moet Hegseth Trumps wens uitvoeren om een heel roedel hoogste militairen te ontslaan.

Op het eerste gezicht lijkt de voordracht van Tulsi Gabbard, voormalig Democrate en nu Trump-groupie, voor hoofd van het nationale inlichtingenapparaat bizar. En ook op het tweede gezicht. Ze heeft niet de ervaring en het gewicht voor de post en staat bekend als een fan van Poetin. De enige kwalificatie is dat Trump haar wil. De voordracht van Mike Huckabee, een evangelische hardliner en propagandist voor annexatie van de bezette gebieden, als ambassadeur in Israël ondermijnt Trumps kans om een serieuze rol in het Midden Oosten te spelen.

Ronduit ridicuul is de voordracht van afgevaardigde Matt Gaetz voor minister van Justitie. Gaetz is een politieke pyromaan, het voorwerp van ethische en strafrechtelijke onderzoeken. Hij heeft geen juridische ervaring. Maar hij voldoet aan Trumps eis dat de minister van Justitie, die de opdracht heeft zowel de rechtsstaat te beschermen als de president te adviseren, vooral naar zijn pijpen danst.

Trumps agenda van wraak op politieke opponenten had gemakkelijk opgeborgen kunnen worden, maar als een enthousiaste puppy springt Gaetz al op en neer om die uit te voeren. Wie er nog van overtuigd moet worden dat de veelbezongen ‘guard rails’ van het Amerikaanse politieke systeem niet meer werken, wordt op zijn wenken bediend als deze idioot (er is geen ander woord voor) ‘s lands hoogste gerechtelijke dienaar wordt.

In de categorie rijkaards valt de ceremoniële benoeming van Elon Musk en Vivek Ramaswamy tot saneerders van de federale overheid. Ze krijgen geen echte overheidspositie, want ze zijn bij voorbaat al gecompromitteerd door de contracten die hun bedrijven met de overheid hebben. Hoe serieus hun missie is, en hoe lang ze in Trumps omgeving kunnen blijven zonder diens kwetsbare ego te schenden, staat te bezien. Voor het ministerie van Financiën lopen Wall Street-rijkaards zich warm. Bankiers zien al uit naar minder regulering en lagere financiële vereisten, alsof 2008 nooit plaats had. Niet direct waar de kiezers om vroegen.

Al brengen sommige van de voorgedragen personen kennis, ervaring of gezond verstand mee, die kwaliteiten zijn geen vereisten voor een baan in de regering-Trump. Alles draait om loyaliteit. De geschiedenis toont dat de meest succesvolle presidenten verschillende visies binnen hun regering haalden met de opdracht hen dan maar te overtuigen. Washington deed het, FDR was er een meester in. Het klassieke voorbeeld is Abraham Lincoln die zijn politieke tegenstanders aan boord haalde en zich daarmee verzekerde van serieuze discussies – en steun voor genomen beslissingen. We kennen deze situatie als het ‘Team of Rivals’ en Lincoln als Amerika’s beste president. En Richard Nixon, omringd door loyalisten, was niet voor niets een van de slechtere. Joe Biden had beter advies verdient over zijn kandidatuur maar werd niet geholpen door zijn directe omgeving die zijn conditie verborg.

Je kunt je afvragen waarom Trump zoveel haast heeft. Hij handelt sneller dan nodig. Het lijkt me een voorwaartse strategie om iedereen in te peperen dat de regering-Biden exit is en, ook al is hij nog niet geïnaugureerd, Donald Trump nu de scepter zwaait. Vandaar zijn verlangen dat de Republikeinse Senaat zijn voorgedragen benoemingen maar vast goedkeurt, zonder de normale hoorzittingen die deel zijn van de checks and balances. Het is typische bullebakkerij, een political powerplay. Als het hem lukt, heeft hij de senatoren al meteen in hun hok geduwd. Lukt het niet dan heeft hij een probleem.

Deze voordrachten geven aan dat Trump vastbesloten is zijn verkiezingsretoriek om te zetten in daden. Vanzelfsprekend, zult u zeggen, maar regeren is ander koek dan campagne voeren. Trump had de keuze om over zijn grove en verdelende campagne heen te stappen door een competente, zij het ideologisch gekleurde regering samen te stellen en zijn obsessies terzijde te schuiven. Het lijkt erop dat hij liever doorgaat met provoceren en verdelen.

Daar komen ongelukken van. Ongelukken in de vorm van personele botsingen, misdragingen en simpelweg incompetentie. Ongelukken in de vorm van foute beleidsbeslissingen. Het is misschien wat gewaagd en wat vroeg om te zeggen, maar Trump lijkt de goodwill die hij dankt aan een onwaarschijnlijke overwinning, nu al de waagschaal te stellen. Hij gaat all in en hij kon wel eens van een koude kermis thuiskomen.

Het lijkt me onwaarschijnlijk dat Hegseth, Gabbard en Gaetz alle drie door de Senaat zullen worden geaccepteerd. De benoeming van Gaetz lijkt kansloos, zelfs met deze groep ruggengraatloze senatoren. Wellicht is het een plot om Hegseth te helpen door de Senaat de kans te geven stoom af te blazen met het torpederen van Gaetz en Gabbard. Maar als dat de strategie is, wat is het nut? Waarom nodeloos de confrontatie opzoeken die een geheide nederlaag oplevert? Hoe je het ook wendt of keert, een afgewezen of teruggetrokken kandidaat levert schade op.

Trump heeft een buitengewone kans zijn stempel te drukken. De kwaliteiten die hem de overwinning opleverden, een strijdlustige, take no prisoners-houding, zijn echter niet de kwaliteiten waarmee je een succesvol president wordt. De eerste tekenen wijzen erop dat Trump de overgang niet heeft kunnen maken.

De altijd scherpe publicist H.L. Mencken (1880-1956) wordt weer veel aangehaald dezer dagen. Hij was altijd bijtend over de onkunde en domheid van de kiezers, over het resultaat van verkiezingen, over de meegaande zelfzucht van politici. In zijn dagen was het doelwit de arme Warren Harding, die inderdaad presideerde over een corrupte regering. Harding zat er beteuterd en later dood bij. De kiezers kregen wat ze wilden.

In de woorden van Mencken: ‘Democracy is the theory that the common people know what they want, and deserve to get it good and hard.’ Ik sta sympathieker tegenover democratie dan Mencken maar ik ben het met hem eens dat kiezers de verantwoordelijkheid moeten nemen en aangewreven krijgen voor waar ze voor gekozen hebben.

En dus krijgt Amerika een regering van rijkaards, in extremis verbeeld door twee samenzweringsenthousiasten, Elon Musk en Vivek Ramaswamy. Deze multimiljardairs mogen namens hun rijke baas de Amerikaanse overheid gaan uitkleden. Ervaring nul, ideologische gedrevenheid hoog. Msuk heeft zich simpelwe ingekocht bij Trump.

Maar vooral: twee mannen die zelf miljardenopdrachten bij de overheid hebben lopen gaan die overheid finetunen. Laat ik er wat op inzetten: ze gaan niet hun eigen tentjes stroomlijnen. 

Geleidelijk aan wordt duidelijk dat Project 2025 gewoon gaat worden uitgevoerd. Dat Trump ook daarover loog, zoals hij over vrijwel alles loog. Tienduizenden ambtenaren worden ontslagen, sociaal beleid wordt uitgekleed, Obamacare ondermijnd of afgeschaft, milieubeleid ingeruild voor douceurtjes voor de fossiele industrie. Bankiers kunnen weer gaan doen wat ze willen (dat deden ze al in belangrijke mate, de straf van 2008 was laag, hun bonussen gaan volgens de FT vandaag dit jaar met 35 procent omhoog). Deskundigen en wetenschappers weggepest. Gezondheidsbeleid uitgekleed door Robert Kennedy.

Hier gebeurt iets historisch. Bijna honderd jaar lang was de heilige graal van de Republikeinse Partij de ontmanteling van de New Deal-overheid. In 1948 dwarsboomde Harry Truman de eerste poging, vanaf 1953 deed Dwight Eisenhower dat, de laatste eerlijke Republikein die president was. Eisenhower zag wat Amerika nodig had en weigerde de Republikeinen de sociale voorzieningen die Franklin Roosevelt had ingevoerd, te laten afschaffen. Ze waren er tientallen jaren boos over, Reagan was er nog een reflectie van, maar nu krijgen ze de kans. Met dank aan de kiezer die die overheid nodig heeft.

Ja, natuurlijk is de Amerikaanse overheid, zoals vrijwel alle overheden en menig groot bedrijf, een log apparaat. Niet alles is even effectief en doordacht. Veel oud hout kan worden gesprokkeld, al heeft vicepresident Al Gore dat tussen 1993 en 2001 al met minder ideologische en zakkenvullende bevlogendheid al gedaan. 

Musk en Ramaswamy krijgen een Department of Goverment Efficiency. Geen officieel ministerie want dat zou zelfs de meelopers in het Congres te dol worden: miljardairs die zichzelf officieel gaan controleren. Nee, het wordt een bureau op een lager niveau waar de jongens fijn kunnen spelen.

Het is een gebaar, maar niet een leeg gebaar. Ik heb zo mijn twijfels of hier serieus een betere en zelfs een kleinere overheid van komt. Al heel snel komen bezuinigers aan de eigen winkeltjes van Republikeinse politici. Zo valt er in de VS op het terrein van landbouw een hoop te verdienen door subsidies te verminderen. In het algemeen subsidies en voordeelregelingen voor ondernemingen, inclusief belachelijke belastingregels. Je kunt er heel wat schrappen.

Ik denk niet dat dit gaat gebeuren. Het ministerie van Defensie (nu geleid gaat worden door een Fox-anti-woke type met nul bureaucratische ervaring) heeft in alle vijftig staten een afdelinkje, een basis of een vliegveld, een bureau of een fabriekje, zodat de steun van afgevaardigden is verzekerd. Als beide heren daar in gaan hakken – ik zou het toejuichen. 

Maar het zou niet lang duren. Ik voorspel dat ze voor laaghangend fruit gaan, kwetsbare doelgroepen en dat ze binnen een half jaar heibel hebben met andere Trump-benoemingen en als ze te veel willen schijnen, met de narcist zelf.

Niettemin, er is hier sprake van een historische ontwikkeling. De Amerikaanse regering wordt overgenomen door het grootkapitaal. Niet gewoon, zoals we gewend zijn, dat de regering naar de pijpen danst van het grootkapitaal. Hier is sprake van het grootkapitaal dat de uitvoerende macht naar zijn wens hervormt. Het einde van de New Deal overheid. Een Poetiniaanse oligarchenclub wacht ons.

Mencken heeft in elk geval dit goed gezien: de kiezers krijgen waar hij en zij voor gestemd hebben. En ze krijgen het hard. En zwaar.

Er gaat in Democratisch gezinde kringen een verhaal rond dat dit een krap verloren verkiezing was. Dat de swing staten allemaal marges vertoonden tussen de 190.000 (North Carolina) en 30.000 (Wisconsin) en dat met wat verschuivingen het even vrolijk de andere kant op had kunnen vallen. In 2016 dit, in 2020 dat, nu weer dit.

Als mensen daarvan rustiger kunnen slapen, dan zeg ik: welterusten. Het idee dat het close was deze verkiezingen is onzin. Trump haalde 75 miljoen stemmen, Harris 72 miljoen. In 2020 haalde Biden er 81 miljoen en Trump 73 miljoen. Niet alleen heeft Trump dus landelijk flink gewonnen, vooral heeft Harris veel verloren. Er is een groot opkomsttekort aan de Democratische kant en, blijkbaar, enthousiasme aan de Trump kant.

Over de redenen voor het verlies zal nog lang geredetwist worden. We noteerden eerder deze week al: het vertraagde opdonderen van Biden, de beperkte campagne kwaliteiten van Harris, de chaotisch lijkende maar buitengewoon effectieve campagne van Trump, de puh puh en foei foei reactie van Democraten op de excessen van Trump, het gebrek aan programmatische inhoud van de Democraten, de nadruk op abortus, lhbt en andere ‘kleine’ onderwerpen terwijl er maar drie onderwerpen waren die voor de kiezer telden: immigratie, inflatie en irritatie.

Nog een paar redenen erbij, een paar die meer in de ‘mag je dit wel zeggen?’ sfeer komen. Harris zou als vrouw van kleur historisch en baanbrekend zijn. Ongetwijfeld waar, maar iets waar de meeste kiezers niets om geven. Sterker, het versterkte hun idee dat hier een woke kandidaat rondliep, enkel en alleen vicepresident omdat ze vrouw en van kleur was. Ik denk dat het eigenlijk alleen maar in haar nadeel uitviel, dat historisch en baanbrekend. En ik denk, ik vrees, dat het voor 2028 onwaarschijnlijk maakt dat een vrouw de Democratische kandidaat zal zijn. Tough shit voor een prima kandidaat als Gretchen Whitmer, maar het gaat straks tegen haar werken.

Een andere reden voor het verlies is dat 2020 is overgeïnterpreteerd. Ik schreef dit al eerder: zonder corona was Trump in 2020 gewoon herkozen en waren we nu van hem af. Maar ook de Democratische winst van 2022 is enorm overgeïnterpreteerd. Die was het directe gevolg van Dobbs, de abortusuitspraak en het feit dat in tussentijdse verkiezingen gemotiveerde kiezers altijd meer opkomen dan de rest (waarbij werd genegeerd dat het Huis verloren ging in staten als New York en Californië).

Door die overwinning in 2022 kreeg de bejaarde man in het Witte Huis het gevoel dat hij nog wel een keer mee kon – de meest belangrijke foute beslissing van de afgelopen vier jaar. Democraten konden met hun verdeelde Congres niets doen, die twee jaar, dus uiteindelijk hadden ze ook nog weinig aan hun overwinning. Het weerhield de haatdragende Republikeinse afgevaardigden er ook niet van allerlei onderzoeken te starten. Had ik Hunter Biden al genoemd als een unieke distractie? De man was adviseur van de bejaarde, het afgelopen jaar. Hoe bestaat het? Biden zeulde een heel Witte Huis apparaat mee in het bedrog dat hij nog mentaal in orde was. Zouden kiezers zijn vergeten dat ze verneukt werden? Trump heeft ze er wel aan herinnerd.

De processen tegen Trump, belangrijk in het perspectief van de rechtsstaat, hebben alleen maar tegen de Democraten (en tegen de rechtsstaat) gewerkt. De veroordeling in New York was leuk maar voor niet heel belangrijke feiten. In Georgia verruïneerde een openbare aanklager die haar rits niet dicht kon houden haar eigen zaak. De federale zaken over verkiezingsfraude en het stelen van documenten waren belangrijk, en nodig, maar hielpen niet.

En voordat we nog hebben afgerekend (Nancy Pelosi’s analyse is schrikbarend mager) is er al weer ongegrond optimisme. In 2026 gaan de Democraten weer delen van het Congres terugwinnen. Echt? In de senaat is dat onwaarschijnlijk. Kijk vooral naar welke staten verkiezingen houden en waar er senaatszetels zijn op te pikken en de moed zinkt je in de schoenen. In het Huis is dat minder duidelijk, maar de trend is niet goed. Het zal minder gemakkelijk zijn dan sommigen denken.

Anders dan we (ik) dachten, is het niet de Republikeinse Partij, de sekte die braaf achter Trump aanhuppelt, die moet nadenken over zijn essentie, zijn inhoud, zijn rol, maar de Democratische Partij. En zoals ik eeder schreef dat de Republikeinen de facto al sinds 1969 de overheid in hun grip hebben, zo verkeren de Democraten sinds die tijd al in een identiteitscrisis. Jimmy Carter kon er na Watergate nog doorheen breken met evangelisch gedoe, maar Walter Mondale en Michael Dukakis gingen hopeloos ten onder. Billy Clinton won dankzij twaalf jaar Reagan/Bush en schuiven naar rechts (en met wat hulp van Ross Perot), Gore zakte weer weg in kleurloosheid. John Kerry in 2004: John Who? zal iedereen nu vragen over die winbare verkiezingen. Obama was een verhaal apart maar Hillary en Harris zijn gewoon zeperds. Gewoon, en te gewoon als verschijnsel.

Dat zou Joe Biden in 2020 ook geweest zijn zonder corona crisis.

Kortom, het is de Democratische Partij die in crisis verkeert. De VS is een conservatief land, maar niet zo reactionair als deze Trump-bende lijkt te bewijzen. Het kan zijn dat de wal het reactionaire schip gaat keren, evenzogoed kunnen de Democraten voor langere tijd in de wildernis dwalen. Er is geen reden voor optimisme.

Tientallen, zoal niet honderden Amerikanen die actief zijn of zijn geweest in het publieke domein, moeten vrezen dat de wraakzuchtige Donald Trump hen processen aan zal doen of dat commissies in het Huis, die na al die jaren nooit iets hebben gevonden om Biden te impeachen, hen zullen dagen.

Het zieke eraan is dat ook als de aanklachten ongegrond zullen blijken, ook als het allemaal flauwekul blijkt, zeker vergeleken met echte misdaden zoals Trumps staatsgreep en de diefstal van geheime documenten, de processen alleen al een drama zullen zijn voor de slachtoffers.

Juridische bijstand in de VS is prijzig. Trump weet er alles van. Hij liet conflicten met zijn aannemers en andere graag op rechtszaken aankomen omdat hij er alle baat bij had minder te hoeven betalen bij een settlement out of court, waartoe minder kapitaalkrachtige leveranciers gedwongen werden.

De wraak van Trump is dat hij de aangeklaagde mensen op kosten gaat jagen. Reken op weinig veroordelingen maar veel persoonlijk leed.

Het is een bedroevend spektakel om te zien hoe de overtrokken en soms bewust opjuinende reacties op de geweldsexplosie in Amsterdam juist gaan leiden tot meer antisemitisme. 

‘Reddingsvliegtuigen’, een minister die gehaast naar Amsterdam komt, Nethanyahu die zijn kans schoon ziet om alle kritiek op zijn desastreus beleid als anti-semitisch neer te zetten. 

De Nederlandse reacties, Oudkerk en anderen, de foute krant van Nederland, die schrik aanjagen die helemaal niet nodig is. Er is geen pogrom gaande, er worden niet van staatswege mensen opgepakt. De vergelijking met de jaren dertig, met de kristalnacht: buiten proportie, ahistorisch en enkel bedoeld om angst aan te jagen.

Er wordt een oorlog uitgevochten en die verplaatste zich even naar Amsterdam, geholpen door het even bedroevende als voorspelbare geweld van hooligans.

De neiging om anti-Israël of zelfs gewoon, kritisch op Israël, te benoemen als antisemitisch gaat zichzelf in de staart bijten. Ja, hoe langer deze slachtpartij duurt en hoe langer Israël probeert alle Palestijnen te lozen, hoe meer kritiek het land zal krijgen. En dat kun je niet antisemitisch blijven noemen zonder dat de verschillende behandeling van de partijen leidt tot, juist ja, antisemitisme naast anti-Israëlisme. 

Al deze roeptoeters die onmiddellijk in de bekende oorlogskramp schoten (die andere oorlog), inclusief de door mij bewonderde burgemeester Halsema (die misschien niet anders kan): het zijn mensen die antisemitisme alleen maar aanjagen. 

Musk gaat all out Trump, zie NYT vandaag. Elon Musk Is Positioning X Behind the New Trump Presidency

Mooi artikel van Timothy Noah in de New Republic: als u Twitter/X/Musk niet dumpt, bent u medeplichtig. https://newrepublic.com/article/188156/liberals-dump-musk-leave-twitter

Dit is de tekst van een keynote die ik vanmiddag uitspreek op het congres van Volt.

Het uitspreken van een keynote betekent dat je de toon gaat zetten voor wat gaat komen. Mijn claim om hier te staan is dat ik ‘deskundig’ ben, iets weet van Amerika. Dat doe ik ook, meer dan veertig jaar ervaring, maar ik kan niet ontkennen dat de uitslag van afgelopen dinsdag me verraste. Dat was naïef en duidelijk een geval van wishful thinking, waarin hoop de overhand kreeg op beter weten. Zoals ik het tegen mijn Amerikaanse echtgenote zei bij het ruw ontwaken: dit is niet ons Amerika. En dat is precies the point.

In deze keynote wil ik de toon zetten voor de discussie die we hierna gaan hebben, over wat precies de gevolgen zijn van een nieuw, ongebonden presidentschap van Donald Trump. Want voordat we ook maar iets zinnigs over de gevolgen kunnen zeggen, moeten we analyseren wat er hier precies gebeurd is. Met de benefit of hindsight kan wel weer deskundige zijn, socioloog en journalist, minder betrokkene. Aan de hand van een aantal stellingnames wil ik dat proberen.

Zo zou ik zeggen dat terwijl de gevolgen van deze verkiezing van revolutionaire aard zijn, dit minder een revolutie was dan een opstand. Een opstand, als het zo cru mag uitdrukken, van het klootjesvolk tegen de weldenkende betweters die hen negeren of, erger nog, op hen neerkijken.

Dit verkiezingsresultaat was vooral reactionair. Reactionair in twee opzichten. Ideologisch en inhoudelijk reactionair van de kant van de extreem rechtse beweging achter project 2025, de racisten en xenofoben, de onverdraagzame nationalistische evangelische burgers – pak weg de helft van de Republikeinse Partij, minder dan de helft van zijn kiezers. Maar het was ook een reactie in de meer letterlijke zin. Deze uitslag was het oordeel over de afgelopen vier jaar, en ik zou zeggen, misschien wel over de afgelopen decennia.

In het Amerikaanse systeem kun je maar een keer per vier jaar duidelijk aangeven hoe je vindt dat de vlag erbij staat. Dat kan ongelukkig uitpakken als de economie het net niet goed doet, of er oorlogen zijn uitgebroken of anderszins de zaken niet lopen zoals de zittende president het had bedoeld of had gewenst.

En laten we eerlijk zijn: zonder corona en Trumps chaotische en soms dramatische stupide beleid op dat terrein was hij in 2020 gewoon herkozen. Een zittende president krijgt meestal wel wat krediet en je moet met goede argumenten komen hem of haar eruit te gooien. Maar die ene keer in de vier jaar dat je als kiezer wat mag laten horen dan moet je dat luid en duidelijk doen, vooral als je vindt dat het niet goed gaat. Zeker in retrospect is het overweldigende gevoel van Amerikanen dat het land niet de goede richting ingaat, zo’n 65 procent, de beste indicator dat de opdracht van Harris onbegonnen werk was.

Ik wil poneren dat deze verkiezingsuitslag, luidkeels verwelkomd door autoritaire types overal elders in de wereld en zelfs dicht bij huis, geen omarming was van rechts, laat staan radicaal rechts. Het was evenmin een omarming van conservatisme in de klassieke betekenis. De Trumpies moeten hun mandaat niet overschatten. Afgepeld tot de kern is er niet vòòr iets gekozen. Er is tegen iets gekozen.

Er is tegen de regering-Biden gekozen. Tegen de inflatie, de immigratie, tegen de oorlogen waarbij Amerika meer dan zijdelings is betrokken. Tegen de zichtbaar aftakelende man die zichzelf onmisbaar achtte.

Maar vooral is er gekozen tegen de beperkte visie – letterlijk visie: kijken naar wat er om je heen gebeurt – van de hoog opgeleide elite. Betweters die eindeloos babbelen over abortus, lhbt-voorzieningen, racisme en activisme op campussen van universiteiten die te duur zijn voor gewone mensen. Het is patroniserend. Ik ben ietwat verbaasd het me zelf te horen zeggen, maar Barack Obama, laat in de Harris-campagne nadrukkelijk aanwezig, beantwoordde geheel aan dat beeld. Obama’s oproep aan zwarte mannen om hun manhood niet bedreigd te zien door een zwarte vrouw als presidentskandidaat was goed bedoeld maar helaas typerend. Een serieus economische argumentatie was nuttiger geweest. Michelle Obama’s ferme standpunt richting vrouwen idem dito. Ik vermoed zelfs, als het erop aankomt, dat al die celebrities, de Taylor Swifts, Oprah Winfreys en anderen, wel eens averechts gewerkt kunnen hebben. Ze irriteerden. Ongeveer zoals de hulk en heavy metal types in het Trump kamp ons, de weldenkende elite, irriteerden.

Het delen van vijanden is een onderschatte factor in de politiek. Er zijn heel veel Amerikanen die Trump niet hoog waarderen of misschien zelfs wantrouwen, maar in het benoemen van zijn vijanden, schept hij een band. Het zijn precies de mensen waar jij als kiezer ook een hekel aan hebt. Omdat ze altijd alles beter weten. Omdat ze iedereen die wat anders vindt in de hoek zetten als dom, onkundig of met slechte bedoelingen.

Trump wordt gewaardeerd om zijn vijanden. Om die mensen die puh-puh en ach-en-weeën als hij weer wat schofferends, grof of vulgair uitkraamt. Die puh-puhend mensen realiseren zich niet dat ze worden uitgedaagd precies om die reden. ‘Owning the Democrats’ noemen de Trumpies dit. Een soort permanente Geen Stijl fuck you stijl. Kort samengevat: het is niet Trump die een middelvinger opsteekt naar de progressieve elite. Het is de kiezer die dat doet.

Dat dwingt tot reflectie. De Democraten verliezen keer op keer winbare verkiezingen door de weg kwijt te raken in doolhoven van eigen makelij. Grote opwinding over onderwerpen die Democraten aan het hart gaan, of in elk geval een deel van hen, maar die juist kiezers die ze nodig hebben om te kunnen regeren, wegjagen. Ja, ik weet dat rechts ‘woke’ heeft omarmd als scheldwoord voor alles wat ook maar enigszins progressief oogt of klinkt. Ik weet dat dit vaak onterecht is, maar ik weet ook dat we het zelf over ons hebben afgeroepen door eindeloos met de morele maatlat klaar te staan. Door discussies aan te gaan over randonderwerpen zonder de echte issues ter tafel te brengen.

We hebben ook nog steeds weinig inzicht in het nieuwe normaal. Trump en mensen van zijn soort, ook in Europa, ook in Nederland, hebben met hun taalgebruik en hun provocaties het publieke debat verruwd – een softe term die de realiteit van Trumps Neurenberg-stijl bijeenkomst in Madison Garden niet goed weergeeft. Het nieuwe normaal is dat social media omgangsvormen het politieke debat beïnvloeden. Dat een superrijkaard een door miljoenen gebruikt verslavend meningenplatform vormt naar zijn wens en dat dit door menigeen wordt verdedigd of toegejuicht als een goede zaak. ‘Absolute vrijheid van meningsuiting’ moet er zijn, vond een Nederlands parlementariër desgevraagd.

Ik moet bekennen dat ik niet weet wat eraan te doen. Ik kan alleen maar de traditionele media verdedigen die eigen onderzoek doen, check en double check, die feiten als feiten presenteren. Het was teleurstellend dat grote Amerikaanse kranten het gezag van hun medium weggooiden door geen opinie te hebben over wie president zou moeten worden.

Deze verkiezingen gingen behalve over persoonlijkheid – en misschien enkel daarover – over inflatie, immigratie en, in mindere mate, over de oorlogen in de wereld. En dus, het is niet anders, over de oogst van de regering-Biden. Dat is alleszins redelijk. Dat het volk, althans het volk dat ertoe doet, de kiezers die bereid zijn te wisselen van partij, heeft gekozen voor Trump wil niet zeggen dat ze zijn agenda omarmd hebben. Wel zijn sleutelkreten: de drie ‘i’’s: immigratie, inflatie en irritatie.

De keuze voor een narcist, een wheeler dealer die vooral zijn eigen belang vooropzet, belooft weinig goeds voor die opstandige kiezer. En laten we eerlijk zijn, democratie of dreigingen voor de democratische normen en omgangsvormen hebben niet de hoogste prioriteit voor de kiezers. Dat 6 januari, Trumps schending van de grondwet en andere bedreigingen van de democratie niet serieus genomen worden, of in elk geval, de kiezers niet bezorgen, is beangstigend. Het is niet dat radicaal rechts wordt omarmd, het is dat hun anti-democratische positionering geen problemen oplevert.

De socioloog Samuel Huntington, die u kent van de botsing der beschavingen maar die veel interessanter dingen heeft geschreven, heeft met kracht van argumenten betoogd dat een groeiende middenklasse leidt tot meer democratie, simpelweg omdat mensen met veilige inkomens meer invloed op de rest van hun leven, op hun samenleving willen hebben. Je kunt in China zien of Huntingtons stelling nog steeds opgaat – het is te vroeg om daarover te beslissen. Mij heeft een variant beziggehouden die niet door Huntington werd beschreven. Zou het kunnen dat in een land waar de middenklasse steeds kleiner wordt, waar de afstand tussen rijk en arm niet alleen onoverbrugbaar wordt, maar ook de samenhang van de samenleving fundamenteel wordt ondermijnd democratisch blijven?

Mijn stelling is dat de Democraten opnieuw een verkiezing verkloot hebben. En ja, er zijn zondebokken. We kunnen nu vaststellen dat Kamala Harris, als persoonlijkheid een aardige vrouw, als politica te wensen overliet. Zij was een opgedrongen kandidaat. Laten we er geen doekjes om winden, in 2020 werd zij door Joe Biden als vice-presidentskandidaat gekozen omdat ze vrouw was en van kleur. Biden had beloofd een vrouw te kiezen, wat dom was want net zo gedachteloos gekwalificeerde kandidaten uitsluitend als wat feministen altijd als verwijt hanteerden. Hij koos Harris, de eerste Democraat die in de voorverkiezingen over de kop was geslagen, nog voor er gestemd was, uit, ik zeg het met pijn, woke-overwegingen.

Door zijn arrogante, eigenwijze, koppige en diskwalificerende vasthouden aan het ambt ook toen duidelijk was dat hij er te oud voor was, heeft Biden die eerdere fout verdubbeld, verdriedubbeld door te lang de werkelijkheid te ontkennen. In het befaamde debat sloeg hij zichzelf knock out maar veel belangrijker: liet hij Donald Trump ongemoeid. En dus kon Harris, ongetest en niet uitgedaagd de mantel overnemen. Op dat moment kon dat niet anders meer, maar ik stel vast dat de Democraten voor de zoveelste keer een winbare verkiezing hebben verkwanseld door een opgedrongen kandidaat te moeten accepteren. In 2000 Al Gore, in 2016 Hillary Clinton en in 2024 Kamala Harris. Nog een gelukje dat de opgedrongen kandidaat in 2020, Joe Biden, enkele tienduizenden stemmen in swing states wist binnen te halen. En, by the way, stop met zeuren over dat systeem van kiesmannen. Het gaat niet veranderen. Werk ermee. De Democraten zijn daar niet goed genoeg in.

Veel Amerikanen, zowel op rechts als op links, hebben het gevoel dat het land in een crisis zit. Daarin hebben ze niet ongelijk. Het land valt uiteen, de sociale lijm die een samenleving bijeenhoudt lijkt opgedroogd. Voor zover polarisatie en extreme partijdigheid directe consequenties heeft dan is dat de ervaring dat het land verdeeld is. Dat is meer dan een ervaring. Als ik Amerika zie, met meer dan veertig jaar intieme ervaring, dan zie ik een land dat uiteenvalt. Niet enkel in partijdigheid, maar ook in inkomens, geloof, cultuur en sociale bubbels. Er is simpelweg geen contact meer tussen burgers. Eind vorige eeuw vatte de socioloog Robert Putnam dat mooi samen in zijn boek Bowling Alone, een metafoor voor de teloorgang van de vele sociale organisaties die ooit Amerikanen met elkaar in contact brachten. Er is een soort terugtrekken op eigen gezin, eigen buurt, eigen sociaal economische groep, versterkt door de eenvormigheid van Amerikaanse wijken.

Uiteindelijk gaat het in Amerikaanse verkiezingen over wie je vertrouwt. Met wie je je comfortabel voelt. In 2000 werd gezegd dat kiezers liever een biertje dronken met George W. Bush dan dat ze een lezing kregen van Al Gore. Doet het ertoe, zult u vragen? Ja, natuurlijk. Gore kwam erachter en nu zien we hetzelfde met Donald Trump. Ook als kiezers hem niet als persoon omarmden was hij in elk geval good entertainment. Een lijst van mensen op wie je wraak wilt nemen als je de kans krijgt, omdat ze je dwarsgezeten hebben. Foei, foei en nog eens foei, maar voor veel mensen die zelf ook overlopen van grieven, heel begrijpelijk.

De to-do-list van Harris – in plaats van de vijandenlijst van Trump – was een goede late vondst, maar gaf tegelijkertijd ook meteen het probleem weer: een gedisciplineerde politica die een lijstje afwerkte. Inspiratie nul. Bovendien liet ze het lijstje nogal leeg. Zeker in een tweepartijenstrijd loont het om er hard in te gaan, in elk geval net zo hard als je tegenstander. Hoe kan het dat belastingverlagingen voor de rijken en voor ondernemingen, dezelfde ondernemingen die de prijzen hoog houden en superwinsten draaien, hoe kan het dat gewone kiezers zonder uitzicht op een hoog inkomen daarin meegaan? Het is niet de Amerikaanse droom, dat ze dit soort beleid ondersteunen omdat ze zelf rijk hopen te worden. Daar geloof ik niets van, zo dom zijn ze nou ook weer niet.

Maar ze krijgen geen alternatief beleid aangeboden. Democraten zijn altijd bang dat ze als te links worden weggezet. Maar waarom niet gewoon belastingverhogingen voor de rijken aankondigen, het vrijwel ontbreken van successierechten veranderen, winsten via investeringsvehikels belasten. Waarom niet de klasseoorlog voeren die de andere kant voert met daden, weggepraat door gebabbel over vrije markten, stimuleren van ondernemerschap en het niet belonen van afgunst? De roep zal nu zijn om het midden op te zoeken, opeens mis ik Bernie Sanders.

Progressieven in Amerika, maar ook hier, zijn schrijnend in gebreke gebleven om een serieuze agenda op te zetten die echt confrontatie aangaat en niet enkel wat marginale veranderingen van wat de ander voorstelt. Een stelling die ik hier niet kan uitwerken maar u toch niet wil onthouden: sinds 1968, sinds het einde van de regering-Johnson is het beleid in Amerika door Republikeinen gedomineerd. óf ze voerden het zelf uit, zoals Reagan en kleine Bush, of ze ketenden de andere partij door het Congres lam te leggen. Obamacare is het enige beleid dat er echt is doorgeslipt, veel vaker waren het belastingverlagingen die de uitgaven van de overheid onder druk zetten. Knap werk.

Ondertussen moet de aandacht voor de persoon niet afleiden van wie er werkelijk met de macht vandoor gaan. Dat is niet dat klootjesvolk, goed om Trump gekozen te krijgen, maar nauwelijks relevant voor zijn agenda. Het transition team van Trump zit vol met rijkaards, vooral mensen met een achtergrond op Wall Street. Elon Musk en andere miljardairs die zaken doen met de overheid of te maken hebben met regulering, zullen kunnen oogsten. De lobbygroep die zo succesvol was in het plaatsen van conservatieve rechters dat het Supreme Court in geen enkel opzicht het land of de mening van het land weerspiegelt, kan weer vier jaar zijn gang gaan. De fossiele industrie, grootinvesteerders in de Trump-campagne, zullen daar iets voor terugvragen. Vergeet klimaatbeleid. Ik geloof niet in samenzweringen maar wel in georganiseerde campagnes om macht te verwerven. Het gewone volk heeft de rijkaards meer macht dan ooit gegeven, om zichzelf verder te verrijken. Een goede investering van die rijkaards, dat wel.

Trump en zijn bende zijn een gevaar voor de democratie. Ze hebben het laten zien door de verkiezingen van 2020 omstreden te maken en door de aanval op het Capitool te bagataliseren. Maar het was een kardinale fout van Biden om de opnieuw door de Republikeinen omarmde Trump enkel aan te vallen als een gevaar voor de democratie. De meeste mensen geloofden niet dat dit zo was (noem het cognitieve dissonantie, maar het is niet anders) en het valt te betwijfelen of zoveel mensen zo loyaal zijn aan het democratisch bestel – kleine d. En laten we onszelf niets wijsmaken, ook in diverse landen in Europa ligt de democratie onder vuur.

Hoewel ik denk dat een rechtsstaat niet anders kon dan het deed, moet ik vaststellen dat de rechtszaken tegen Trump averrechts werkten. Gegeven het politieke klimaat was het gemakkelijk voor Trump, en zijn partij, om zich in te graven in een vervolgingsverhaal. Dat het zo zou gaan, hadden de Republikeinen al duidelijk gemaakt door in 2021 tegen Trumps impeachment te stemmen. Het was een daad van lafheid, van politieke malpractice, maar het gaf al aan dat te veel mensen zich hadden gecommitteerd aan een vervolgingsvrije aftocht.

Sta me toe om nog een paar campagnefouten van Kamala Harris aan de orde te stellen. Ze houden misschien ook wat lessen voor ons in. Het was dom van Harris om mee te gaan in de beschrijving van Trump als een fascist. Namecalling was niet nodig. Anderen deden het al, en je kon weten dat het voor de kiezer betekenisloos was, aangezien Trump Harris een communist, een marxist én een fascist noemde. Maar het was over the top en harkte ook terug naar Bidens enige campagne-item: Trump als gevaar voor de democratie. Het volk zag dat niet zo en het was al lang duidelijk dat eventuele gewaarwording van dat gevaar niet zou belissen.

Ook het opspelen van abortus, of beter gezegd, het hopen dat abortus de doorslag zou geven, was een foute beslissing. Iedereen wist dat dit belangrijk was. Je hoefde het niet te onderstrepen en het leidde af van waar het werkelijk over had moeten gaan, de economie en immigratie.

Harris pleegde zowat politieke zelfmoord door op de vraag of ze iets anders had gedaan in vier jaar Biden, enthousiast te verklaren dat ze niets kon bedenken. Het was een terugkerende fout bij Harris: niet gebruikmaken van openingen die een vraag bood. Ja, ze was tegen fracking in 2019. Ze had kunnen zeggen dat vier jaar ervaring als vice-president haar had geleerd dat ze haar standpunt moest veranderen. In plaats daarvan kwam ze met het lamme ik ben van mening veranderd maar mijn waarden zijn dezelfde gebleven. Duh?

En ondanks orkaanschade in Florida en North Carolina was klimaat helemaal geen onderwerp. Inkomensongelijkheid als onderwerp werd opgeofferd aan de stabiliteit van middeninkomens – steeds met het levensverhaal van Harris erbij. Persoonlijk was ik blij dat Biden vertrok en vond ik het verstandig om niet een open auditie voor de opvolging te houden, maar het was natuurlijk van een beangstigende knullingheid.

Laat ik dit vaststellen: de verkiezing van Donald Trump is een uitdaging. En een kans. Minder voor Amerika, waar een regering-Trump binnenlands de tegenstellingen, sociaal, cultureel en economisch alleen maar zal vergroten, dan voor ons, in Europa. Nou ja, kans. We kunnen niet anders dan ons realiseren dat de traditionele verhoudingen tussen Amerika en de EU voorgoed anders zijn geworden. Trump is daar minder de motor van als de resultante. Zie het als een opdracht.

U vroeg mij om de toon te zetten. Gegeven de uitslag van deze verkiezingen, niet enkel Trump maar in zijn hele omvang, kan die toonzetting alleen in mineur zijn. Maar ter afsluiting wil ik mijn openingsargument herhalen: ga deze uitslag niet overinterpreteren. Er was sprake van een opstand tegen de gevestigde machten, niet van een revolutie die een nieuw regime brengt. De kiezer heeft een duidelijke keuze gemaakt en dat doet die kiezer ook elders in Europa en dicht bij huis. Onderken echter dat die kiezer dat niet doet omdat hij het aanbod van de andere partij zo aantrekkelijk vindt, maar omdat hij genoeg heeft van de bestaande orde.

We moeten ons blijven realiseren dat die kiezer kan worden overgehaald tot een andere keuze. Maar dan moeten we wel iets te bieden hebben. Dat te doen, op zo’n manier dat nieuwe coalities gevormd kunnen worden, dat is de uitdaging voor iedereen die dinsdag de overwinning van Trump en zijn sekte bezorgd en zelfs een beetje bang gadesloeg. We moeten ons niet laten ontmoedigen.

Kunnen we een beetje perspectief houden? Gisteren  maakte Amsterdam een staaltje straatgeweld mee. Zoals zo vaak had het met voetbal te maken. En met Marokaanse jongeren. En met tot geweld geneigde demonstranten. 

Ik kan niet zeggen dat ik het hele verhaal op een rijtje heb maar de betrouwbare bronnen melden idiote hard core supporters van beide clubs. Het weghalen van vlaggen van zowel Palestijnen als Israëli’s. Een fase waarin de Tel Aviv supporters het aan de stok kregen met taxichauffeurs.

Een complete chaos, met misselijk makend geweld. Welk deel gewoon knokken was en welk deel anti-semitisme en welk deel woede over Israël kan ik niet uitmaken.

Maar dit was geen Kristalnacht, geen jaren dertig orgie van geweld tegen joden. Laat staan dat die van overheidshand werd georganiseerd. Dit was geen pogrom, het woord dat stennismakers van de andere kant in de mond bestorven ligt.

Wel van overheidshand georganiseerd waren de aangekondigde ‘reddingsvliegtuigen’ en de buitenkans om hier een publicitair nummertje van te maken. Ministers uit een uiterst rechtse regering die hun kans schoon zien Gaza en de Westbank bij ons uit te vechten.

Ik zat gisteren in een uitzending van Radio 1 waarin Rob Oudkerk daarover werd gevraagd. Na een paar minuten oproepen van de sfeer van de jaren dertig, eindigde hij met de conclusie dat het ook gewoon een bende onruststokers geweest kon zijn, misschien zijn kutmarokken van weleer.

Ik vond dat een bizar gesprek, maar het is typerend voor de overtrokken reactie, lijkt me. Een dreiging oproepen en uitkomen op de conclusie dat je het eigenlijk niet weet. Ja, ik kan me voorstellen dat joodse Amsterdammers zich bang voelen, en boos. Als Amsterdammer schaam ik me dat dit tuig en het voetbaltuig zowat elk weekend onze stadsnaam bezoedeld.

Maar die oorlog, die oorlog. We kunnen er niet van loskomen. Het maakt het blijkbaar onmogelijk om een gebeurtenis als deze, in de tijd van hongersnood in Gaza, in een tijd van voortdurend voetbalgeweld, in de context van deze tijd te zien. Meteen duiken de oorlogsaasgieren er weer op.

Dat burgemeester Halsema er weer van langs kreeg, lag voor de hand. De foute krant van Nederland voert permanent campagne. Oudkerk ging nog maar even terug in de tijd en vond dat Halsema om de haverklap de noodtoestand moest afkondigen en vrijheid van meningsuiting moest beperken en, in retrospect, toen al in gebreke was gebleven.

Als Amsterdammer schaamde ik me, voor die relschoppers, voor Oudkerk. Maar ik ben trots op onze burgemeester. 

Veel Amerikanen, zowel op rechts als op links, hebben het gevoel dat het land in een crisis zit. Daarin hebben ze niet ongelijk. Het land valt uiteen, de sociale lijm die een samenleving bijeenhoudt lijkt opgedroogd. Voor zover en inzover als polarisatie en extreme partijdigheid directe consequenties heeft dan is dat de ervaring dat het land verdeeld is. Dat is meer dan een ervaring. De buitenstaander die Amerika aanschouwt ziet een land dat uiteenvalt. Niet enkel in partijdigheid, maar ook in inkomens, geloof, cultuur en sociale bubbels. Er is simpelweg geen contact meer tussen burgers. Eind vorige eeuw vatte de socioloog Robert Putnam dat mooi samen in de zijn Bowling Alone, een metafoor voor de teloorgang van de vele sociale organisaties die ooit Amerikanen met elkaar in contact brachten. Er is een soort terugtrekken op eigen gezin, eigen buurt, eigen sociaal economische groep, versterkt door de eenvormingheid van Amerikaanse wijken.

Dat heeft directe gevolgen voor de buitenlandse politiek. Als je eigen land je een gevoel van crisis geeft, sta je minder open voor de problemen van andere landen, en heb je minder oog voor de belangen van de VS ver van je bed. Maar de partijverhoudingen hebben zich omgekeerd. Traditioneel was de Republikeinse Partij de partij van robuuste buitenlandse politiek, de partij van Nixon, Reagan, de Bushes. De Democraten kregen altijd het verwijt dat ze te slap waren, tegen communisme, tegen terrorisme.

Het is niet zozeer dat de Democraten in de loop de jaren veel veranderd zijn, het is veeleer dat de Republikeinen van Trump – met een andere achterban dan tevoren – isolationisme hebben herontdekt. Want we moeten niet vergeten dat isolationisme en naar binnen gerichtheid een Republikeinse eigenschap waren. Meteen na de Eerste Wereldoorlog en ook na de Tweede Wereldoorlog was dat de eerste aanvechting. Juist de Democraten, onder Franklin Roosevelt en Harry Truman waren de internationalisten. De wereld drong zich op, de Koude Oorlog stond het niet toe keuzes te maken die neerkwamen op niet-betrokkenheid.

Wat we vaak vergeten is dat de concentratie van de VS op Europa, trans-Atlantisch, historisch gezien niet vanzelf sprak of spreekt. Wij vergeten het graag maar Amerika heeft ook een Stille Oceaankant, een Pacific-kant. Het had er sinds 1896 een kolonie, de Filipijnen, en een eilandenrijk dat deel gemaakt werd van de VS, Hawaii. De interesse van de Amerikanen was op zijn minst evenveel naar de Pacific als naar de Atlantische Oceaan gekeerd, waarschijnlijk meer. De drang naar het westen was precies dat. Het oosten werd achtergelaten, het westen was waar de toekomst lag.

Die voorkeur werkte door. Theodore Roosevelt was de mediator in de vrede tussen Rusland en Japan na de oorlog van 1905. De Filipijnen waren altijd aanwezig. Franklin Roosevelt had de grootst mogelijke moeite om Amerika na de aanval op Pearl Harbor over te halen eerst de oorlog in Europa te voeren. De meeste Amerikanen zouden liever in de Pacific aan de gang gegaan zijn, zeker na de vernedering van Pearl Harbor. We hadden geluk met FDR.

Bij de recente eeuwwisseling stond Amerika al klaar om zich weer meer op het westen, op de Pacific, te concentreren. 9/11 onderbrak dat proces en zoog het land weer het Midden Oosten in. De pivot to Asia van Barack Obama lag voor de hand, het was een terugkeer naar traditioneel Amerikaans beleid. En de opkomst van China. De conclusie dat Europa niet langer op een staat, is wat laat maar daarom niet minder juist. Toen de muur viel, in 1989, gebeurde dat.

Europa zal moeten beslissen wat haar positie is op een wereldtoneel waar de VS zich concentreert op China en de Pacific in het algemeen. In het Aukus pact maakte de VS afspraken met Australië en Groot-Brittannië over kerngedreven onderzeeërs. De bedoeling is dat Japan deel wordt van een Pillar II. De voorspelbare weg is om via de NAVO relaties uit te breiden met Zuid-Korea, Japan, Nieuw-Zeeland en Australië, waarbij de vraag is of de NAVO wel de juiste weg is.

Nu is de VS opnieuw het Midden Oosten in gezogen, iets wat Trump met al zijn steun voor Nethanyahu, niet plezierig vindt. Hij kan vast een deal maken met Saoedi Arabië dat toch al niets geeft om de Palestijnen maar heel graag een defensieverdrag met de VS wil. Ik zie Trump daar nog wel wat uitonderhandelen. Vergeet de tweestaten optie als u nog dacht dat die bestond. Israël zal de Palestijnen uitmergelen en zoveel mogelijk het land uit jagen, opgedreven door orthodoxe zeloten. Maar die deal die komt er wel.

Oekraïne hoeft niet veel meer te verwachten, al zal Trump graag krediet claimen voor een wapenstilstand op de huidige bezettingsgrens. Dan kunnen Moldavië en Belarus in de invloedsfeer getrokken, zoals dat ook met Geogia is gebeurd. En dan heeft Amerika de handen vrij voor de competitie met China. In de Pacific, dat deed het altijd al liever.

Bijna 250 jaar geleden zetten de Amerikanen een koning overboord, besloten dat ze zich niet meer lieten koeioneren door iemand met absolute macht. Vrijheid in een republiek met democratische instellingen was wat ze werkelijk wilden. Ze vochten ervoor en brachten het tot stand.

Gisteren besloot een meerderheid van diezelfde Amerikanen de klok terug te draaien. Ze hebben toch liever een absolute heerser om hen te leiden. Iemand, letterlijk, met de macht om alles te doen, zonder controles. De kiezers van Amerika kozen een veroordeelde fraudeur, aanrander en schender van de grondwet als degene die, zoals de eed bij de inauguratie stelt, die grondwet moet ‘behouden en beschermen’. En ze gaven hem de macht in het Congres om te doen wat hij wil.

Als iets de teloorgang van de Verenigde Staten als supermacht, als voorbeeld voor de wereld, illustreert dan is het deze historische verandering. Want we hebben het over een ommekeer, een revolutie net als 250 jaar geleden maar dan de kant op van de reactie. Met de uitvoerende macht, de wetgevende macht én het hoogste gerechtshof in één hand, zowat letterlijk gezien Trumps dominantie van de Republikeinse Partij, gaan we een grootscheepse verbouwing van Amerika zien. Verandering is wat de kiezers wilden, verandering zullen ze krijgen.

Alles draait om de persoon Donald Trump maar het zou kortzichtig zijn om niet te onderkennen wat er achter hem gebeurt. De Republikeinse Partij is door hem overgenomen, de mensen die niet konden verdragen wat er op 6 januari gebeurde en die Trump op basis van zijn eerste presidentschap ongeschikt verklaarden, zullen geen rol meer spelen. Als Trump zo verstandig is om zijn dreiging van processen tegen Liz Cheney, generaals Mark Milley en Jim Mattis niet uit te voeren, dan zijn ze in elk geval buitenspel gezet. Dát Trump kon dreigen zijn tegenstanders in het gevang te gooien en dat dit niet tegen hem werd gehouden, is veelzeggend.

De klassiek Republikeinse agenda van lagere belastingen, minder regulering en een kleine overheid kan nu door een eensgezind Congres worden uitgevoerd om te beginnen de verlenging van de verlagingen van 2017. Maar daar zal het niet bij blijven. Er zal ongetwijfeld een landelijke abortusban op tafel komen (die dan door twee of drie integere senatoren wordt tegengehouden), het ministerie van Onderwijs zal verdwijnen, overal mag naar olie geboord worden, het milieubureau zal opnieuw worden uitgekleed. Ze kunnen eindelijk Obamacare afschaffen. Trump-loyalisten zullen de departementen gaan bemannen en de niet loyalisten wegjagen. Maar ook daar zal het niet bij blijven.

Als Trumps woorden iets te betekenen hebben dan zullen binnenkort de razzia’s beginnen om illegalen op te pakken. De treinen zullen rollen richting grensstaten waar miljoenen mensen die de economie van Amerika draaiend houden en er vaak al tientallen jaren wonen zullen worden opgesloten in wat niet anders dan concentratiekampen kunnen worden genoemd. Torenhoge importheffingen zullen in de rest van de wereld gelijksoortige reacties oproepen. Alsof er niets geleerd is van de jaren dertig en de tit-for-tat handelsoorlogen. Maar ook daar zal het niet bij blijven.

Oekraïne moet vrezen te worden uitverkocht aan Trumps vriend in het Kremlin. Palestijnen zullen moeten vrezen dat hun oorlogsellende niet zal eindigen maar juist zal verdiepen. Inwoners van Taiwan zullen zich afvragen of de VS nog zal helpen als China zijn move maakt. Europa zal gedwongen zijn te denken over zijn eigen rol in de wereld – waarbij de overwinning van Trump een enorme opsteker is van rechtsradicalen binnen de EU die hun eigen ideeën hebben over die rol. Maar daar zal het niet bij blijven.

Een deel van de Amerikaanse samenleving, samengebald in de rechts-katholieke achterban van vicepresident-elect JD Vance, in de nationalistische evangelische kiezers,in de Amerika-is-alleen-van-ons racisten en verwoord in Project 2025, een 900 pagina’s dikke richtlijn, wil hun Amerika onherkenbaar wil veranderen. Dat essentiële Amerikaanse waarden als individualisme, vrijheid en tegelijk compassie en gemeenschapsgevoel verwerpt. Dat niet universele normen erkent maar zijn normen wil opleggen aan iedereen. Dat openstaat voor een autoritair leunend bewind waar de Amerikaanse Founding Fathers rillingen van zouden krijgen. Voorwaar een revolutie.

Maar de kiezer heeft gesproken. En duidelijk gesproken. Kiezers spreken niet met één mond, behalve dan die ene keer als een presidentschap op het spel staat. Toch is de massa die Trump heeft gekozen verdeelder dan we denken. Analyses zullen over de tafel rollen maar zeker is dat de Amerikanen die zich benadeeld voelen, die denken dat ze links en rechts door ‘anderen’ worden gepasseerd, die niet onterecht denken dat de Democraten in hun elite-modus te weinig hebben gedaan om hun lot te verbeteren en die inderdaad Trump zien als hun ‘retribution’, als hun wraak op die elite, op de hoger opgeleide beterweters, dat die Amerikanen nu tevreden kunnen toekijken hoe Democratische Amerika zich de haren uit het hoofd trekt.

De ironie, of beter gezegd, het drama is dat de Trump-partij, de Trump-regering, de Trump-uitvoerders niets voor hen zullen doen. Hun wraak mag warm zijn, de gevolgen ervan zullen koud worden opgediend. Kort samengevat: de gewone burgers zullen niets beter worden van een regering-Trump. Maar die wraak op de elite hebben ze maar vast te pakken. Daar zal het, voor hen, ook bij blijven.