Vandaag in de Standaard, morgen in de NRC, nu al on line in NRC

Ooit, nog niet zo lang geleden, was Amerika een jong land. Een korte geschiedenis, de energie van een tiener, de ruimte om te groeien in alle opzichten. Een land dat in staat was zich te ontdoen van een verwerpelijke racistische erfenis. Sociaal en fysiek mobiel. Als je het niet naar je zin had, ging je ergens anders heen. Variatie genoeg. Jezelf heruitvinden was Amerika’s wezenskenmerk.

In dit Amerika waren presidenten jong. De tomeloze energie van Theodore Roosevelt, het doorzettingsvermogen van zijn neef Franklin. De jonge Californiër Richard Nixon als vice-president van Dwight Eisenhower, die als zestiger onbetamelijk oud werd gevonden. John F. Kennedy, Jimmy Carter, Bill Clinton, George W. Bush, Barack Obama: politiek verschillend maar representanten van dat jonge energieke Amerika. De oudere man die erdoor slipte, Ronald Reagan, was zo’n goed acteur dat hij de jeugd van het land kon verbeelden.

Dat was toen. Afgelopen donderdag maakten twee witte mannen op leeftijd in anderhalf uur geen enkel moment de indruk dat er nog levenskracht zit in dit land. De ene oude man loog alles bij elkaar en kon geen positief woord over zijn lippen krijgen. De andere oude man murmelde wat voor zich heen en leek ieder moment te kunnen omvallen. Geen van beide gaf een perspectief. Geneuzel over hun golfhandicap was het enige ‘debat’-moment van deze obscene reality tv.

Je kunt het wegwuiven als gewoon twee zelfingenomen bejaarden die enkel zichzelf vertegenwoordigden. Narcisme in twee varianten. Dat was pijnlijk genoeg. Maar daar houdt het niet op. Wat we zagen was een adekwate reflectie van een land dat vroeg-oud is, dat energie ontbeert. Een land waarvan de inwoners niet per se narcistisch zijn, maar evenzogoed vooral met zichzelf bezig zijn. Ze klagen en lopen over van zelfmedelijden aan de marges of ze zwieren met superinkomens door een samenleving waarmee ze nauwelijks binding hebben. Ook tussen deze twee extremen is iedereen vooral met zichzelf bezig, of in het beste geval met zijn groep. Niets en niemand verbindt meer. Het is een samenleving die als los zand aan elkaar hangt.

De verbindende organen die een federale staat nodig heeft functioneren niet meer of scheppen juist ongelijkheid en verdeeldheid. Het Congres brengt letterlijk niets tot stand omdat wat de een voorstelt door de ander wordt afgewezen. Compromis is taboe. Liever een blijvend probleem dan een succes voor de ander. Wetgeving is spaarzaam en zelden structureel. Blatende extremisten hebben vrij spel.

De partij van Lincoln is een sekte geworden geleid door een pathologische leugenaar die hondentrouw eist en krijgt. Een partij waarin aan Yale en Harvard afgestudeerde would be-populisten ageren tegen de elite die ze zelf zijn, enkel om hun elitemacht in stand te houden. Waar religieuze zeloten een onfris evangelisch nationalisme promoten. Waar gewelddadige racisten op standby staan.

De partij van Kennedy, Clinton en Obama is zo bezig met zichzelf, met zijn bloedgroepen, zijn keurigheid en juiste vormen dat ze vergeten is dat een flink deel van het land – haar primaire doelgroep – bezig is met overleven. Een partij waar aan Harvard en Princeton afgestudeerde progressieven een overheid inrichten zonder feedback van degenen voor wie ze claimen dat te doen.

Geen wonder dat het Congres historisch onpopulair is.

Het Supreme Court, bedoeld als een orgaan met de rijpheid en het overzicht om de Amerikaanse republiek tegen zichzelf te beschermen, is verpolitiseerd. De rechters, gecommitteerd aan de conservatieve interpretatieideologie die voorwaarde was voor hun benoeming, zetten precedenten opzij en doen uitspraken die ingaan tegen wat overgrote meerderheden van de Amerikaanse bevolking wensen. Ze leggen belangrijke onderwerpen neer bij de individuele staten, zoals ooit slavernij op dat niveau beslist werd. Hun gezag is gekelderd.

De ultieme eenheidsscheppende eenheid in het Amerikaanse politieke systeem was altijd de president, de enige die door alle Amerikanen wordt gekozen. Altijd accepteerden verliezers de uitslagen. Zelfs als ze twijfels hadden, legden ze zich neer bij het proces. Door de uitslag van 2020 te blijven betwisten, hebben de Republikeinen de legitimiteit van de president van alle Amerikanen fataal ondermijnd. Wie de leugens gelooft, kan de ander alleen maar haten. Wie de leugens hoort, kan de leugenaars alleen maar haten. Eenheid is een illusie. ‘Niet onze president’ ligt te veel Amerikanen in de mond bestorven.

Het gaat niet om Trump en Biden. Ook als een hogere macht zou ingrijpen en beide heren morgen hun laatste adem zouden uitblazen dan zou dat weinig oplossen. De rot zit te diep. Amerika is niet jong meer. Wat het land ooit energiek maakte, fris en opwindend, oogt nu sloom en dreigend. Zoals die oude mannen.

Zeker, je kunt het belang van de politiek overschatten. De meeste Amerikanen zijn er niet mee bezig maar evenzogoed geven ze blijk van hun onvrede, van hun onmacht. Schrikken ze van hun geriatrisch ogende land. Ze zien een wereldmacht die niet meer de swagger heeft, niet meer de morele macht en het zelfvertrouwen dat de American Century zijn naam gaf.

De wereld heeft er notie van genomen. Geen wonder dat Rusland, Israël, Iran en China zich weinig aantrekken van dit Amerika. Gezag ontbreekt. Biden is pijnlijk hulpeloos in Israël. Poetin telt zijn zegeningen. China buffelt gewoon door. De door Amerika gemaakte en geleide wereldorde is geen orde meer. Zelfs Amerika zelf neemt er afstand van. Protectionisme en isolationisme verwijzen niet meer naar een donker verleden, maar zijn beleid van vandaag en morgen. Wie er ook president is.

Niet dat Amerika zwak is in absolute zin. Het is echt niet zo dat China morgen Taiwan gaat binnenvallen of dat Amerika NAVO verlaat of Poetin een NAVO-land zal aanvallen. Nee, het is vooral dat Amerika niet meer inspireert, moeite heeft zichzelf te inspireren. Dat maakte dit debat, dat maakt deze keuze tussen twee fataal gehandicapte kandidaten, zo diep en diep treurig. Het valt te vrezen dat het land een schok nodig heeft, van binnen of van buiten, om zichzelf weer op het spoor te krijgen. De harde werkelijkheid is dat het duo Trump-Biden een perfecte weergave is van hoe Amerika er op dit moment bijstaat.

Ik schreef er al eerder over, mijn pessimisme was niet cynisch. Mooi verhaal in de Groene over het land dat bezig is zelfmoord te plegen.

https://www.groene.nl/artikel/israel-komt-altijd-weg-met-moord 

De struisvogel is een mooi beest. In het wild. Om te zien hoe Democraten hun kop in het zand steken en ja, het moet gezegd, alsof ze volgzame en onderdanige Republikeinen zijn, de booschap herhalen dat Joe Biden, echt, heus en vol vertrouwen de Democratische kandidaat moet zijn is struisvogelpolitiek. No offense to the bird.

Het is pijnlijk, deprimerend, beangstigend, tot woede stemmend.

Hebben we een partij die aanloopt achter een leugenaar, putschpleger, een autoritair aangelegde narcist, bejaarde opgewonden standje. Zien we Republikeinen die zonder moeite opzij schuiven wat ze weten dat de werkelijkheid is, wat ze met eigen ogen gezien hebben, om achter Trump aan te lopen. De GOP is een sekte geworden, een verzameling gevaarlijke zelfbegoochelaars. Je kunt zeggen dat de Republikeinen tenminste nog een reden hebben om Trump te omarmen, zijn voeten te kussen, zijn hielen te likken: de kiezers laten weten dat ze hem een toffe gozer vinden, never mind zijn idioterie. Republikeinen zijn dol op macht. Zo krijgen ze die.

Helaas kunnen we bijna dezelfde termen gaan gebruiken voor de Democratische Partij. De leiders, de politiek verantwoordelijken, de assistenten verklaren zonder reserves dat Joe Biden prima in staat is nog eens vier jaar president te zijn. Ze steunen zijn weigering om in te zien dat het over is, dat het voorbij is, dat zijn familie (god forbid, zijn adviseur is Hunter Biden!) onvoorwaardelijk achter hem staat. Ik had altijd al een hekel aan Nancy Reagan, nu weten we dat Jill Biden geen haar beter is dan de dame achter de schermen van de Reagan-film.

Het is intens triest stemmend dat ook Democraten die beter weten ontkennen wat iedereen donderdag zag: deze oude man is niet meer geschikt om nog eens vier jaar president te zijn. En net als de gewetenloze Republikeinen ontkennen ze wat overduidelijk was. Het grote verschil met de Republikeinen is dat de Democratische kiezers niet gek zijn. Ze weten wat ze hebben gezien. Ze weten dat Biden een oude man is die om redenen van ijdelheid en ouderdom niet inziet dat hij zijn historische prestaties als president naar de filistijnen jaagt. Ze weten dat de verkiezingen voor hem verloren zijn. 

Ja, ik begrijp dat vertoon van loyaliteit. Tot op zekere hoogte. Niemand wil de eerste zijn om zijn of haar politieke carriere in de waagschaal te stellen door luid en duidelijk te verklaren dat de keizer geen kleren heeft – dat Joe Biden weg moet. Maar hoe lang kun je dat volhouden zonder even erg te zijn als die Republikeinen?

Joe Biden gaat de verkiezingen verliezen. Amerika wordt in de waagschaal gesteld. 

Stel u voor hoe de conventie vanaf 19 augustus eruit gaat zien. Geen enthousiasme, sprekers die enkel beleid maar niet de persoon kunnen verdedigen. Kamala Harris die weet dat haar nominatie en haar speech die van een presidentskandidaat zijn, niet die van een vice-president kandidaat. En dan, als apotheose, zal op de laatste dag de oude man het podium opschuifelen. Hij zal een toespraak voorlezen. Dat kan hij wel. Zo lang er een teleprompter staat, oogt het nog wel (overigens is ook Trump zonder teleprompter een loose cannon zoals we bij het debat zagen). De conventie kiest Biden en gaat naar huis, wetend dat het verloren is.

En stel u nu voor hoe het ook kan gaan. De conventie schaart zich achter een eenheidskandidaat die niet Joe Biden heet. Iemand die enthousiasme losmaakt. Sprekers kunnen Biden prijzen zowel voor zijn verantwoordelijkheidsgevoel als voor zijn successen. Op dag twee schuifelt hij het podium op om te vertellen hoe goed die erfenis is in handen van Gavin Newsom/Gretchen Whitmer/Kamala Harris, of wie ook maar de eenheidskandidaat zal zijn. Ballonnen, gejuich, enthousiasme. De campagne gaat met energie van start en twee maanden later zullen Trump en zijn bende in het stof bijten.

Ik blijf ervan dromen. En vergis u niet, Trump en zijn acolieten liggen er wakker van. 

Vandaag meldt Steve Bannon zich bij de gevangenis. Laat ik schadenfreude opzij zetten en zeggen dat ik niet dol ben op dit soort veroordelingen voor weigering om voor het Congres te getuigen. Het heeft een doos van Pandorra geopend. Maar Bannon is een sluwe vos en ik hoorde hem luid en duidelijk: de Trump-campagne ziet Joe Biden als de zwakste mogelijke tegenstander. 

Hij heeft gelijk. De eerste Democraat die openlijk durft te zeggen dat hij of zij zich kandidaat stelt omdat Biden ongeschikt is, mag van mij de nominatie krijgen. Is het een gambit dat iemand aan zal durven? Ik betwijfel het.

Op 7 augustus 1974 kwam een delegatie van het Congres naar het Witte Huis, geleid door Barry Goldwater. Ze vertelden Nixon dat het voorbij was.

We kunnen alleen maar hopen dat Charles Schumer en Nancy Pelosi een zware delegatie zullen leiden die Biden hetzelfde komt vertellen. Barack Obama heeft geen officiële functie meer, maar hij moet zijn oud vice-president de avond tevoren bellen dat het gaat gebeuren. Geef Joe de kans zelf te vertrekken voordat hij wordt weggejaagd.

De saboteurs. Hoe de partij van Lincoln afgleed tot die van Trump door Steven de Foer. 345 pag’s. Pelckmans. 27 Euro.

Mensen lezen niet graag boeken over politici die ze haten, zei Charles Groenhuijsen me eens, ter verklaring waarom een boek over Donald Trump niet zo goed verkocht als hij had gehoopt. Als beroepslezer kan ik dat niet zo beoordelen. Ik heb meer over Trump en Wilders moeten lezen dan ik graag zou willen. Soms waren het verhelderende boeken. Een van de beste boeken die over de teloorgang van de Republikeinse Partij heb gelezen was The Destructionists. The Twenty-Five Year Crack-Up of the Republican Party door de buitengewoon goed ingevoerde en uitstekend analyserende journalist van de Washington Post, Dana Milbank.

Mijn collega Steven de Foer, correspondent in de VS voor de Standaard, publiceerde dit voorjaar De Saboteurs. Hoe de partij van Lincoln afgleed tot die van Trump. Gegeven de titel van Milbanks boek een wat ongelukkige greep, zou ik zeggen. Maar het gaat om de inhoud. En ik ben het met De Foer eens dat de teloorgang van de Republikeinen al eerder begon dan met het bommenwerpen van Gingrich, waar Milbank zijn verhaal begint.

De Foer gaat me echter te ver terug met Charles Lindbergh en Joseph McCarthy. En Barry Goldwater was een vreemd libertariër avant la lettre (en een segregatie voorstander) die in 1964 de Republikeinse nominatie veroverde met een rigide rechts programma, maar niet iemand die de democratische rechtstaat of het politieke systeem omver wilde werpen of daaraan heeft bijgedragen. Hij verlegde enkel het debat – geen kleinigheid maar geen sabotage van de Amerikaanse republiek. Een analyse van Amerikaanse conservatisme en waarom dat zo bepaalde richtingen in gaat, zou De Foers volgende boek moeten zijn. Dan kan ook iemand als William Buckley, veel belangrijker voor Amerikaans conservatisme dan Lindbergh en McCarthy, aan bod komen.

De oervader

Naar mijn idee begint de teloorgang van Amerika met Richard Nixon, althans met zijn presidentschap. Alles wat er fout is met Amerika in 2024 vindt zijn oorsprong bij deze man, is mijn boude stellingname. Nixon is de oervader van het huidige Amerika.

De Foer schrijft korte bio’s van uiteindelijk veertien Republikeinen, of beter gezegd, uiterst rechtse Amerikanen. Pat Buchanan, een voormalig speechwriter van Nixon die in de jaren negentig de eerste radicaal rechtse presidentskandidaat werd, kreeg op de conventie van 1992 van de oude Bush alle ruimte voor zijn cultuuroorlog boodschap. De eerste man die ermee scoorde, maar hij zou het voorlopig buiten de Republikeinse Partij doen, als tweevoudig presidentskandidaat – zonder succes, overigens.

Na Gingrich, een man die ik de vernietiging van Amerikaanse normen meer kwalijk neem dan Trump (Trump doet wat hij doet, Gingrich had een vooropgezet plan voor die vernietiging en voerde het bekwaam uit), schuift De Foer Karl Rove (de politieke tovenaar van kleine Bush), Sarah Palin (de domme gans uit Alaska), Mitch McConnell, het Supreme Court, Marjory Taylor Greene, Mike Johnson en Donald Trump naar voren. Mike Johnson moet een late toevoeging zijn geweest, de afgevaardigde uit Louisiana kenden we een jaar geleden nog niet. Hij werd Speaker toen Kevin McCarthy (die in De Foers verhaal als opportunist en Trump fluisteraar een belangrijkere rol zou moeten spelen) werd afgezet. Mike Johnson kan bezwaarlijk beschouwd worden als een wegbereider van de teloorgang van de GOP, ook al is hij een maffe geloofsgekke zuiderling. En waarom niet onappetijtelijke opportunisten als Ted Cruz, Marco Rubio en andere hielenlikkers van de psycho uit Florida.

Met alle respect, de tweede helft van de door De Foer geschetste lui zijn, afgezien van McConnell en Trump, kleine krabbelaars in dit destructieve spectrum, zoals ook Rush Limbaugh, de haatpraat radiotoeter, dat was. Nog afgezien van de in een aantal gevallen niet erg interessante bio’s van deze lieden, overdrijft De Foer hun belang. Ze zijn eerder de uitkomst van de destructieve keer van de Republikeinen dan de oorzaak. Het wordt dan ook arbitrair, want waar is kleine Bush en waar is Dick Cheney, de vicepresident die een oorlog veroorzaakte met zijn leugens en het politieke systeem fundamenteel ondermijnde? En ik zou zelf ook aandacht besteed hebben aan meezwemmende (nou ja, spartelende) Republikeinen als John McCain en Mitt Romney. Dat waren keurige lieden die door hun bereidheid normen te laten varen om nominaties te verwerven (en in McCains geval de Sarah Palins van deze wereld een platform te geven) de in gang gezette ontwikkelingen niet bekritiseerden, laat staan stopten. McCain en Romney plaveiden op hun eigen manier de weg voor Trump.

Vergeet de Democraten niet

Een beperking van De Foers boek is ook dat door zijn focus op de Republikeinse Partij de bijdragen van de Democraten aan de teloorgang van Amerika onderbelicht blijft. De stupide progressieve kritiek op Ronald Reagan, de afwijzing met verkeerde argumenten van rechter Bork voor het Supreme Court, de besmeuring van het presidentschap door Bill Clinton en de demonisering van kleine Bush droegen er het hunne aan bij. Ik verwijt Hillary Clinton nog steeds dat ze in 2016 als te oud, has been, per se kandidaat wilde zijn en zo Trump aan de macht hielp. En dit jaar doet de bejaarde ijdeltuit Joe Biden hetzelfde.

Een boek over het afglijden van Amerika is interessanter dan enkel vertellen waarom de Republikeinen zo intens slecht zijn, verwerpelijke sekte van Trump-volgelingen als die partij ook is geworden. En uiteindelijk is het lezen van deze veertien bio’s het consumeren van veertien verhalen over vaak heel vervelende en soms totaal oninteressante mensen (Taylor Greene). Vandaar dat moest denken aan Groenhuijsens observatie over het lezen van boeken over vervelende lui.

De Foer heeft gegeven zijn uitgangsstelling een adequaat boek geschreven maar helaas krabt hij hoogstens aan de oppervlakte van hoe Amerika naar de filistijnen gaat en wie daarvoor verantwoordelijk is/zijn. Dat zijn helaas niet enkel de Republikeinen.

De saboteurs is een gemakkelijk leesbaar boek dat meer vragen oproept dan beantwoordt.

Denkend over wat nu mogelijk is en horend dat de Republikeinen graag  het 25ste Amendement zouden willen inroepen – dat kunnen ze niet, een president afzetten wegens ongeschiktheid is voorbehouden aan leden van het kabinet en de vicepresident – realiseer ik me dat er een interessant scenario mogelijk is dat alles op zijn kop zet.

Stel dat Biden komende maand aftreedt. Kamala Harris wordt automatisch president. Ze zal op de conventie genomineerd worden voor een volle termijn. Ik denk dat Harris onderschat wordt en dat de Republikeinen te gemakkelijk denken dat ze haar kunnen verslaan. 

Er zijn een paar praktische problemen. President Harris moet een vicepresident nomineren die door beide huizen van het Congres goedgekeurd moet worden. Het zal onder alle omstandigheden lastig zijn om iemand te vinden die voor een Republikeins Huis acceptabel is. In 1973, toen vicepresident Agnew af moest treden, deed Nixon een goede greep met de aan beide zijden gerespecteerde Gerald Ford, toen minderheidsleider van de Republikeinen in het Huis. Vindt zo iemand maar eens in het huidige klimaat. Aan de andere kant kunnen de Republikeinen niet alles dwarsbomen zonder onverantwoordelijk te lijken (ik schrijf het, wetend dat onverantwoordelijkheid hun dagelijks modus operandi is).

Een additioneel probleem is dat Harris op de conventie een vice-president-kandidaat zou moeten kiezen. Die keuze komt al voor bovenstaande keuze door het Congres. Je kunt je een situatie voorstellen waarin Harris een running mate heeft die niet haar vicepresident is in de rest van de termijn. Ga er maar aan staan. 

Ik denk dat Biden aangeschoten, zoal niet dodelijk verwond, wild is. Laten we zeggen dat geen enkel scenario nu onmogelijk is.

Er is geen ontkomen aan: dit debat was een ramp voor Joe Biden, en daarmee een ramp voor de Democraten. De roep om een andere kandidaat voordat de Democratische conventie op 19 augustus begint zal onontkoombaar zijn. Biden was al aan het verliezen, nu is het over en uit als hij de kandidaat blijft.

Trump was niet geweldig sterk en bevestigde al je slechte gevoelens over hem, maar hij ging niet door het dak, wat voor hem het grootste risico was. Maar in de beoordeling van het ‘debat’ – meer een uitwisseling van statements – gaf Bidens zichtbare ouderdom de doorslag. De eerste tien minuten van het debat waren pijnlijk. Biden was de weg kwijt. Hij had geen stem, geen modulatie, geen aanwezigheid. Als democratie op het spel staat, dan zag je hier niet de persoon die Amerika gaat redden. Als er om drie uur ‘s nachts à la minute beslissingen genomen moeten worden over leven of dood wil je niet dat deze man daarvoor gewekt moet worden.

Ook inhoudelijk was het pijnlijk. Van beide zijden. Trump loog voortdurend, toonde zich de narcist die hij is. Biden zei wel dat Trump loog maar deed weinig om die leugens te weerleggen. Hij was zwak op de sterkste punten: over Trumps processen en vooral over abortus liet hij kansen liggen. Minstens twee keer gebruikte hij niet de volledige twee minuten die hij ter beschikking had. Na een van zijn murmelingen zei Trump terecht: ‘Ik heb geen idee wat hij zegt. En hijzelf weet het ook niet.’

Trump was herkenbaar, Biden was onherkenbaar. Aan het einde van het debat kwamen beide bejaarden terecht in een rare uitwisseling over hun golfhandicap. Als er toen nog kijkers over waren, dan haakten die op dat moment af. Of ze realiseerden zich, zoals ik deed, dat dit een treurige staat van zaken is voor de belangrijkste democratie in de wereld.

Ik kan u uitgebreid door het debat leiden maar daar heeft u weinig aan. De bottom line is dat deze verkiezingen voorbij zijn als Joe Biden de kandidaat blijft. In de peilingen zal niet direct heel veel veranderen, maar de Democraten hebben een opgaande lijn nodig. Die zit er niet in. Trump zal er niet veel fans bijgekregen hebben maar dat hoeft niet. Als hij zo door kan cruisen, wint hij. De nagesprekken over dit debat waren vanaf de eerste minuut voluit negatief en terecht. Kamala Harris deed een moedige poging Biden te verdedigen, maar wat we net gezien hadden was een te krachtig beeld om weg te wuiven.

To the point: kunnen de Democraten nog iemand anders naar voren schuiven en zo ja, wie? U denkt misschien: maar ik heb niets over andere Democraten gehoord? Zijn die er wel? In elk geval is er Kamala Harris, de vicepresident. Mocht Biden zich alsnog terugtrekken dan vermoed ik dat zij dat ook zal doen, met als vijgenblad dat zij deel is van de regering-Biden en staat of valt met hem. Op eigen houtje heeft ze geen kans. Dat is onterecht en toen ik haar vannacht zag, was ik onder de indruk. Maar tenzij Biden haar naar voren schuift, lijkt zij niet de gewenste redster.

De belangrijkste alternatieven voor Biden zijn ervaren gouverneurs. Twee van hen springen eruit: Gavin Newsom van Californië en Gretchen Whitmer van Michigan. Newsom is al zeker een jaar bezig om zich te profileren als stand in voor Biden. Hij heeft zijn problemen en Californië is voor veel Amerikanen niet meer een lonkend voorbeeld maar juist een dreiging. Gretchen Whitmer van Michigan is misschien wel de meest aantrekkelijke kandidaat als het erop aankomt. Een vrouw die bezig is aan haar tweede succesvolle termijn, welbespraakt, inhoudelijk sterk.

Er is Phil Murphy in New Jersey, J. B. Pritzner in Illinois en Jared Polis in Colorado. Een mogelijkheid is ook gouverneur Andy Beshear van Kentucky, herkozen en populair in een staat die voor het overige diep Republikeins is. Er is Gina Raimondo, oud-gouverneur van Rhode Island en nu minister van Handel.

In de Senaat lopen kandidaten rond die in 2016 zich al lieten zien. We kennen senator Amy Klobuchar van Minnesota en Cory Brooker van New Jersey, de enige zwarte kandidaat. Ook senator Chris Murphy van Connecticut zou ik meenemen in de mix, hij heeft zich sterk gemaakt voor wapenwetgeving naar de moordpartij op de lagere school in Sandy Hook (en ook na de massamoord in Texas).

Kortom, er is keuze genoeg na Biden.

Kan de conventie iemand anders kiezen? Ja, alle gekozen gedelegeerden zijn gecommitteerd aan Joe Biden, maar als hij zich terugtrekt zijn ze vrij om te kiezen wie ze willen. De zogenoemde supergedelegeerden, 700 officials zoals gouverneurs, senatoren, afgevaardigen en andere politici, hebben een vrije rol als er geen kandidaat is. Het scenario zal zijn dat de leiders van partij (ik vermoed dat Barack Obama een rol zal spelen) iemand zullen kiezen en hem of haar als eenheidskandidaat naar voren zullen schuiven. Dan zal blijken dat Democraten gedisicplineerder zijn dan hun reputatie doet vermoeden.

Het zou de conventie opkrikken, zeker na de Republikeinse bijeenkomst in juli waar Trumpisme veel mensen zal wegjagen. Stel u voor: een ticket als Newsom met Whitmer, of omgekeerd. Het gejuich zal onstuitbaar zijn, de Democratische conventie zal een feest worden. Als Biden blijft wordt het een wake.

Al minstens een jaar woedt een veenbrand van boosheid over Bidens weigering om zich op tijd terug te trekken. Bidens inhoudelijk succesvolle eerste termijn dreigt uit te lopen op een rampzalige verkiezing van Donald Trump. Je voelt enige compassie met Biden, maar het is toch echt een koppige en ijdele 81-jarige man die weigert te onderkennen dat zijn tijd voorbij is. Als je enig positief gevoel overhoudt aan deze treurige avond dan is het dat het misschien nog niet te laat is voor de Democraten om bij zinnen te komen.

Frans Verhagen

De eerste CNN analyse was dat de Democraten in paniek zijn, dat ze Biden kwijt willen. Dat zou ik ook willen. Mijn vermoeden dat Biden niet de kandidaat zal zijn, is nog niet helemaal verdwenen – zoals ik eerder dit jaar in de NRC schreef. Opinie | Als de Democraten nog willen winnen moet Joe Biden weg – NRC

Maar laat ik mijn eigen indrukken geven zoals ze zich tijdens het debat voordeden, ik heb er niet voor niets mijn nachtrust voor opgegeven:

Algehele indruk: heeft Amerika niets beters te bieden?

Biden soms moeizaam maar grotendeels coherent. Zag er oud uit. De eerste tien minuten waren niet goed, om het zacht uit te drukken.

Trump vaak reagerend op trefwoorden. Noemde Biden steeds ‘this guy’ en ‘he’. Zegt vaak ‘hij weet niet wat hij doet’. Biden zat vast op ‘the idea that ..’ Zwakke stem.

Beschuldigen elkaar van liegen.

Biden maakte te weinig gebruik van de enorme tekorten die Trump heeft veroorzaakt met zijn lagere belastingen.

Trumps verhaal over abortus was nonsens. Baby’s zouden in de negende maand of zelfs na de geboorte gedood worden. Iedereen, inclusief wetenschappers zouden abortus bij de staten willen hebben. Bidens verdediging van abortus was zwak. Waarschuwde voor federale wet die abortus zou verbieden.

Immigranten talking points, je kunt horen wat Trump de komend maanden gaat zeggen. Gaat Trump iedere immigrant opsluiten en deporteren. Gaf geen antwoord op de vraag en bleef talking points herhalen.

Biden reageerde vaak met ‘dat zijn leugens’. Trump ging wild over Bidens stelling dat Trump ‘suckers and losers’. Veteranen beter af onder Biden.

Trump houdt vol dat Poetin Oekraine niet was binnengevallen als hij president was geweest. Trump kwam steeds weer terug op Afghanistan. Trump claimde dat Hamas nooit zou zijn binnengevallen als hij president was geweest. Trump claimt dat hij de oorlog zal beeindigen nog voordat hij wordt geinaugureerd. Bidens claim dat Poetin niet zal stoppen was sterker. Trump kon Oekraine en Europa niet loslaten zelfs niet toen hij een vraag kreeg over Israel.

Trump claimt dat de oceaan zo groot is dat Amerika veilig is wat er ook in Europa gebeurt. Ongedisciplineerd als hij opgewonden raakt.

Trumps one liner: op January 6th was alles beter met Amerika. Pelosi nog steeds zijn favoriete aanvalsobject. Trump gaat wild over Black Lives Matter riots. Claimt dat de congrescommissie informatie heeft verborgen. Biden miste een open kans om Trumps gevaar voor de democratie te belichten. Verdwaalde in Charlottesville.

‘Ik had geen seks met een porn star’ zal denk ik nog vaak herhaald worden. Leuke uitlokking van Biden.

Trump probeerde zwarte kiezers over te halen, ook weer via de de dreiging van immigranten. Noemde Tim Scott, een van de mogelijke vp kandidaten. Trump gaf geen antwoord op de vraag over klimaat, Biden miste de kans om hem over klimaat aan te vallen. De vraag van de moderator was gerelateerd aan de hoge temperaturen.

Hoe houd je social security overeind. Biden: laat de rijken betalen. Noemt Obamacare steeds ACA, lijkt me niet slim. Trump ging natuurlijk weer over op immigranten die medicare en social security zouden vernietigen.

Vraag over childcare leidt tot een Trump opgewonden standje over de generaal die had gezegd dat Trump dode soldaten suckers and losers had genoemd.

Vraag over opioid verslaafden leidt weer tot een zijstraat over China en importheffingen. Trump raakt compleet de weg kwijt.

Biden probeert Trump te pushen door hem de slechtste president te noemen, niet zonder succes.

Leeftijdskwestie. Flauwe one liner van Biden dat hij de helft van zijn leven de jongste was. Biden verdedigt zijn record zonder de zorgen over leeftijd weg te nemen. Trump heeft het over zijn testen die hij als beste aller tijden aflegde. Stupide uitdagingen werderzijds over golfhandicaps.

Biden sluit af met waarschuwingen over belastingen, via de importheffingen. Zorgde ervoor dat alle onderwerpen genoemd werden maar het is verbluffend dat Biden geen twee minuten verhaal kan houden.

Trump sluit af met een aanval op Biden zonder een perspectief op wat hij in een tweede termijn zou doen. Ook bij Trump een gemiste kans.

Je zit er en denkt: maak een serieus argument voor je beleid in plaats van talking points die je afleiden van de vraag die was gesteld. Allerlei openingen die niet werden gebruikt.

Bottom line, ik moet het eens zijn met de eerste analyses dat dit een pijnlijke avond was voor Joe Biden. 

Een kabinet vol dubieuze lieden, sommige dubieus op zich, andere dubieus omdat ze met deze lui in een regering willen. Dat heeft veertien jaar visieloosheid achtergelaten. 

Het ergert. Rutte ergert, maar dat doet hij al jaren.

Yesilgöz ergert, de vleesgeworden nietsheid.

Omtzigt, ergert mateloos, twintig zetels omdat hij zo oprecht, zo eerlijk en zo bewogen zou zijn. Niets is ervan over. Wat een fluim.

De boerin, zij oogste en is de enige die echt tevreden is. Niet de moeite om je erover te ergeren. Boer Koekkoek had ook al acht zetels. 

Ik herinner me dat Rutte hoogstpersoonlijk een coalitie met Cohen sabotteerde om met de PVV verder te gaan. Het CDA bleef gebroken achter. Pechtolds D66 redde de visieloze sjacheraar met de lenteakkoorden. D66 bleef gehandicapped achter. Rutte bleef.

Ik herinner me hoe de PvdA zich al te bereid toonde zch op te knopen aan deze uitvreter. Toen het op afrekenen aankwam over onder meer de toeslagenaffaire, nam Asscher (heel onverstandig) de koninklijke weg. Rutte werd nergens op afgerekend. De PvdA bleef gebroken achter. Rutte bleef.

Hij brak zijn laatste kabinet op een leugen waardoor de haatzaaier kon oogsten. De VVD bleef gebroken achter. Rutte heeft alles zo georganiseerd dat hij precies op tijd beschikbaar is voor de NAVO. Hij bleef, al is het niet meer in dat land als een breekbaar vaasje.

Land zonder principes, geleid door een man zonder principes, die nu een gehele regering achterlaat zonder principes. 

Niet alleen het Nederlands elftal is een blamage.

Donderdagnacht debatteren twee oude mannen over wie van hen het minst gehandicapped is om een geloofwaardig president te zijn. Je kunt er eindeloos over speculeren, maar ik denk dat de uitstraling van beide heren de doorslag zal geven. Vergeet Israël (waar feitelijk het standpunt niet verschilt, al knopen de Republikeinen zich op aan Nethanyahu, die als volleerde antidemocraat het Amerikaanse politieke spel speelt), vergeet Oekraïne (waar de ruimte voor verschillend beleid kleiner is dan de Republikenen doen vermoeden). Vergeet belastingen al zullen ze daarover zeuren, vergeet klimaatbeleid.

Ach wat, vergeet alle beleid. Daar gaat het niet om. Het gaat erom kiezers over te halen die nog niet beslist hebben (dat zijn er niet veel, het gaat er hoogstens om mensen die zichzelf nog niet hebben overtuigd dat Trump een gevaarlijke idioot is over te halen alsnog niet te stemmen) en om zoveel mogelijk mensen te laten opkomen (noodzakelijk voor Biden). Die opkomst zal niet door debatten bepaald worden maar door de laatste weken voor de verkiezingen. Kunnen afgehaakte Democratische kiezers geënthousiasmeerd worden, of in elk geval geëngageerd?

Vrijdag kunnen we interpreteren wat er is gebeurd, maar laat ik meteen waarschuwen dat de eerste opinies over debatten vaak fout zijn. We dachten dat Gore kleine Bush in 2000 had verslagen, maar Bush bleek een veel aardiger persoon dan Gore en omdat de verkiezingen eigenlijk nergens over gingen (fout van Gore) won da aardigste persoon. In 2016 wisten we zeker dat Hillary Trump had verslagen. De psycho had met zijn dreigend rondlopen ook zijn slechtste kant laten zien, maar ja, dat vonden zijn fans juist heel aantrekkelijk.

Hieronder mijn historisch verhaal over debatten. Vrijdag gaan we verder.

De één-op-één debatten die in de praktijk van de verkiezingen gebruikelijk zijn geworden (gewoonlijk drie, in verschillende vormen, recent maar twee) bieden meestal een mooi inzicht in de kwaliteiten van de kandidaten. Dat wil niet zeggen dat ze beslissend zijn. Toch zijn de debatten belangrijke momenten in de campagnes en historisch gezien waren er wel degelijk momenten tijdens die confrontaties waarop wijfelende kiezers een zetje de ene of de andere kant op kregen. Vaak versterkt het een al aanwezige trend.

Er bestaat geen verplichting om te debatteren en heel lang gebeurde dat ook niet. Presidentskandidaten voerden campagne, daagden uit en stelden vragen, maar zelden direct aan elkaar. Dat veranderde in 1960 toen Richard Nixon en John F. Kennedy het eerste direct uitgezonden televisiedebat hielden. Nixon durfde niet te weigeren. Bovendien was hij een goede debater, hij dacht er voordeel uit te kunnen halen.

Dat viel nogal tegen. Nixon was ziek geweest en zag er grauw en grim uit op televisie, terwijl de gebruinde Kennedy (zijn kleur was deel van zijn verzwegen ziekte) het prima deed op de zwart-wittelevisies. Hij oogde jong en energiek. Het bekende verhaal rondom dit eerste debat is dat de luisteraars op de radio vonden dat Nixon had gewonnen, de kijkers gaven de overwinning aan Kennedy. Oneindig veel belangrijker was dat de relatief onbekende Kennedy ineens een landelijk platform kreeg om zichzelf te introduceren, iets dat vicepresident Nixon niet nodig had. Kennedy was duidelijk de winnaar, zeker in de mythologie die achteraf werd geschapen. In elk geval was het voldoende om Nixon voorgoed van debatten te genezen: hij zou er nooit meer aan deelnemen.

In 1976, post-Nixon, begon de League of Women Voters met het financieren van drie debatten tussen president Gerald Ford en diens uitdager, de Democraat Jimmy Carter. Beide mannen dachten er hun voordeel mee te kunnen doen. Uiteindelijk deed het Ford de das om. Hij verkondigde dat ‘de Sovjet-Unie niet de Oost-Europese landen domineerde’. De gespreksleider vroeg hem nog eens of hij werkelijk meende dat de Sovjet-Unie Oost-Europa niet zag als zijn ‘invloedssfeer’, met bezettende troepen in vrijwel elk land, maar Ford bleef bij zijn uitspraak. Belangrijker dan de verwarring in Fords hoofd was dat de debatten de relatief onbekend Carter de kans gaven zich te profileren.

Nog afgezien van spijtgevoelens bij Nixon en Ford, is de oogst van debatten gevarieerd. In 1980 scoorde Reagan in het enige debat met een geweldige oneliner, ‘there you go again’, toen Carter weer eens een vaste riedel afdraaide. Hij speelde in op het verveelde gevoel dat de kiezer had over de betweterige Carter. Reagan sloot af met het geweldige ‘als u denkt dat u beter af bent dan vier jaar geleden, stem dan op Carter, denkt u dat u er slechter voorstaat, stem dan op mij’. Belangrijker was dat deze conservatieve voorman niet overkwam als de gevaarlijk Koude Oorlog-fanaat waarvoor de Democraten hem hadden uitgemaakt. De kiezers zagen een vriendelijke man die oprechte overtuigingen uitdroeg.

In 1984 raakte Reagan, toen de oudste president ooit, in het eerste debat de weg kwijt, hij herstelde zich in het tweede. Hij deed het met een gerepeteerd grapje: ‘Ik zal u niet aanvallen op uw jeugd en onervarenheid.’ Het werkte, zelfs tegenstander Mondale moest lachen. Fameus is het derde debat in 1992, waarin toenmalig president Bush ongeduldig op zijn horloge keek of het nog niet afgelopen was, wat door kijkers als een schoffering werd ervaren. In hetzelfde debat, een zogenoemde town hall meeting, vroeg een kiezer de president: ‘Hoe beïnvloedt de nationale schuld uw eigen leven? En als het dat niet doet, hoe kunt u dat dan een oplossing vinden voor de problemen van gewone mensen?’ Bush begon over rentestanden en gaf ook na herhaaldelijk doorvragen geen antwoord op de vraag. Clinton vroeg vervolgens eenvoudig: ‘Vertel me welke ervaringen u ermee hebt? Kent u mensen die hun banen en hun huizen hebben verloren?’ Hij koppelde in zijn antwoord persoonlijke ervaringen als gouverneur aan een aanval op het neoliberale Republikeins denken.

Je moet je weten te beheersen. In 2000 liep vicepresident Al Gore nogal irritant naar George W. Bush, die hem met een handgebaar wegwimpelde uit zijn ‘personal space’. In 2008 rolde Republikein John McCain opzichtig met zijn ogen, aangevend dat hij de jonge ‘upstart’ Barack Obama niet erg serieus nam. De kiezer dacht er anders over.

Een interessant fenomeen is dat zittende presidenten het vaak slecht doen in het eerste debat. Misschien zijn ze roestig omdat ze geen campagne hoefden te voeren voor de nominatie, wat zou verklaren waarom zowel Bush-43 als Obama het slecht deed. Beiden herstelden zich in het tweede debat. In 2020 gedroeg Donald Trump zich tijdens het eerste debat nogal bot en onaangenaam, misschien overmoedig geworden, of gewend geraakt aan de manier van communiceren die hem succes had opgeleverd. In 2024 hebben geen van beide kandidaten recente debat-ervaring.

Misschien moet je aan de debatten niet te veel waarde hechten. In 2016 verklaarden alle analisten dat Hillary Clinton de debatten met Trump had gewonnen, bij potentiële Trump-kiezers werkte het anders. Zij zagen een straatvechter die bereid was een als arrogant en elitair ervaren Clinton aan te vallen. De geschiedenis van de debatten zit vol met anekdotes, maar de belangrijkste vaststelling moet zijn dat ze nooit de verkiezingen beslist hebben. Zelfs in 1980 waar dat zo leek, versterkten ze een trend die al op gang was.

Door te kiezen voor een debat vóór de conventies, op 27 juni 2024, voeren de kandidaten in 2024 een nieuw regime in. Ze denken er beide baat bij te hebben. Mogelijk geldt dat ook voor de kiezers die dit keer een keuze moeten maken tussen twee bejaarde heren die in hun toespraken en openbare optredens vaak laten zien dat ze moeite hebben hun verhalen op de rails te houden. Meer dan ooit zullen de kiezers proberen in te schatten hoe de kandidaten erbij staan – letterlijk. Maar strikt genomen is het natuurlijk bizar dat een debat al plaatsvindt voordat Trump en Biden officieel kandidaat zijn. 2024 zou op dit terrein wel eens een uitzondering gaan blijken.

Mijn wethouder weigert te overleggen met de nieuwe minister van omvolking. Hij vindt, terecht denk ik, dat met iemand die er dergelijke opinies en overtuigingen op na houdt geen serieus beleid te voeren valt. Niet iedereen is zo soepel als Omtzigt in het accepteren van wat er in het verleden is gezegd. Het is natuurlijk een gotspe dat die moraalridder zich zo laat bespotten. 

Als je na twintig jaar haatzaaien eindelijk de grootste wordt, met een haaizaaiende boodschap ook al zat die het laatste half jaar verborgen in de ijskast, dan kun je niet net doen of dat allemaal oppositiepraat was. Het was nota bene je middel om stemmen te winnen. Leve onze wethouder, mijn wethouder, Rutger Groot Wassink van, juist ja, Groen Links/PvdA. De oppositie die geen onzin en haat uitkraamt om zijn standpunten te onderstrepen.

Ook vanavond in het nieuws: de gemeente Amsterdam wil dat Schiphol eindelijk eens werk maakt van de geluids- en andere hinder. Een VVD minister wil lekker doorgroeien, wij, bewoners van Amsterdam, waar bij de verkeerde wind de vliegtuigen over het Vondelpark aanvliegen, denken daar anders over. Gelukkig dat Amsterdam zich laat horen.