Hunter Biden is nu in Californië aangeklaagd voor federale belastingfraude. Hij verdient het, lijkt me. Maar het was onnodig om uitgebreid te vertellen waaraan de man zijn geld heeft besteed, zoals het onnodig was om eerder dit jaar in het Congres zijn pornofilmpjes af te spelen, verkregen van de laptop die achterbleef bij een reparateur. De porno dankten we aan Marjory Taylor Greene, een typerende Trumpie zonder pricnipes en inhibitie. De lijst van bestedingen danken we aan de speciale aanklager David Weiss, indertijd door Trump benoemd en door de regering Biden ongemoeid gelaten in zijn onderzoek.

Republikeinen krijgen zo het schandaaltje waar ze op uit waren, maar ze moeten onderkennen (of zouden dat moeten doen) dat deze regering zijn werk doet of in elk geval aanklagers hun werk laat doen. 

Wat mij betreft is het prima dat Biden wordt onderzocht en zo nodig vervolgd. Anders dan de Trumpies vind ik dat de rechtsstaat zijn werk moet doen. Als dat vervolging oplevert en als een normaal proces veroordeling oplevert, so be it. Een tamelijk zielig typ zijn is geen excuus.

Natuurlijk straalt het af op de oude man, of in elk geval zal het in de loop van de landelijke campagne straks een rol gaan spelen. Maar dat deed het toch al, of Hunter nu vervolgd zou worden of niet. Dat was inmiddels al onvermijdelijk. Niet vervolgd: politieke spelletjes. Wel vervolgd: criminele familie. De viervoudige aangeklaagde dictator in de wachtkamer zal er ongetwijfeld baat bij hebben Hunter eindeloos op te spelen en eindeloos te babbelen over de Biden crime family. Bewijs is onnodig, vraag maar aan de afgevaardigden die nu blijkbaar serieus overwegen een echte impeachment procedure tegen de president in te zetten, al is onduidelijk waarvoor.

Het leuke is dat door het vertrek van Kevin McCarthy (over zielepoten gesproken: de man zonder ruggengraat kreeg wat hij verdiende) en het afzetten van George Santos, de Trumpistische oplichter, hebben de Republikeinen, in elk geval tot half februari maar 216 afgevaardigden, een meerderheid van twee. Ik moet nog zien dat alle Republikeinen meegaan in een officiële start van een impeachment procedure. Dit Republikeinse Congres heeft letterlijk niets tot stand gebracht behalve open deuren opentrappen.

Ik vond de verhalen over de hoorzitting waarin Elise Stepanek, de overambitieuze, voormalig gematigde Trump aanbidster die nu de vierde machtigste Republikeinse afgevaardigde is, drie vertegenwoordigers van universiteiten in een valstrik liet lopen, onthullend en schokkend. Niet omdat zogenaamd deze mensen oproepen tot genocide van Israël (niet door Israël) zouden tolereren, maar omdat er geen conversatie meer mogelijk is over een wrede oorlog die een lange voorgeschiedenis heeft. Kun je niet Israëls optreden verwerpen zonder als pro-Palestijns of anti-semitisch te worden betiteld?

Ernstiger en nog onontkoombaarder is hoe dit op de lange termijn zich gaat ontrollen. Er is iets fundamenteels veranderd in de positie van Israël in de wereld en dat gaat niet meer goed komen (met dank aan Nethanyahu – het slechtste dat Israël ooit is overkomen). Ik weet niet in hoeverre het land zich dat al realiseert, maar het zal straks bijzonder onaangenaam blijken. Met positie in de wereld bedoel ik hoe mensen naar Israël kijken en in hoeverre dat al of niet respect en/of ondersteuning oplevert. Ik zal niet de enige zijn die met afschuw toekijkt en tegelijk denkt: dit heeft zo’n eigendynamiek gekregen dat je er niets zinvols meer over kunt zeggen. Sommige drama’s moeten zich in alle volledigheid ontrollen. 

Terug naar de bejaardenveldslag. Biden zegt nu dat hij alleen maar kandidaat is (zou zijn) omdat Trump tegenover hem staat. Volgens mij is dat onzin en gevaarlijke onzin zelfs. Biden kan gewoon niet afscheid nemen en gaat een prijs betalen, net als wij allemaal. Over drama’s die zich volledig moeten ontrollen gesproken…

Robert Kagan schreef in de Washington Post een mooi stuk over hoe Amerika onontkoombaar rollatert naar een dictatuur. Hij verwoordde wat veel mensen zien gebeuren en het is goed dat iemand als Kagan het doet, een betrouwbare conservatief, geen roeptoeter. Ruth Marcus haalt in dezelfde krant uit naar Trump acoliet J.D. Vance, de Trumpistische senator van Ohio die Kagan probeert te besmeuren. Ik moet zeggen dat Vance bij elk optreden verder door de man valt. Ik had gehoopt, misschien zelfs verwacht, dat hij zijn intellect zou gebruiken om een serieuze rol in de senaat te gaan spelen. Het lijkt er niet op.

Trump zelf droeg de afgelopen week zijn steentje bij door op een softball vraag van hielenlikker Sean Hannity of hij een dictator zou zijn (voorgestelde antwoord: nee natuurlijk niet, is allemaal bangmakerij van links) antwoordde dat dit heel goed mogelijk was. In elk geval de eerste dag zijn Trump die immigratie en olieboringen nu heeft gedefinieerd als belangrijkste onderwerpen. 

Hoe zo eerste dag? Trump heeft een programma klaarliggen om Amerikaanse democratie te ontmantelen, zoals Victor Orban, vriend van de haatzaaier in Nederland, het gebruikte in Hongarije. Hij heeft acolieten klaarstaan die de belangrijke departementen gaan overnemen, zoals de onfrisse Kash Pattel die hij in de laatste maand van zijn presidentschap al dicht bij de militaire macht plaatste en die nu CIA directeur zou worden. Ik kan iedereen het artikel aanbevelen over generaal Mark Milley die in december en januari 2020/2021 lettelijk wakker lag van de mogelijkheid dat Trump een staatsgreep zou plegen. Als het zo doorgaat krijgt Trump de kans om dat te doen.

Ik moet steeds meer aan 1932 denken. Ja, ik weet het, historie herhaalt zich niet maar parallellen zijn onmiskenbaar. Ook hier een zielloze en normen uithollende elite die de kanker in hun midden tolereert omdat het hen zelf de macht geeft. Hitler kon binnen een jaar na zijn staatsgreep in 1923, nu honderd jaar geleden, weer verder gaan met zijn lange termijn project. De elite strafte hem nauwelijks, tolereerde hem, reed de tijger die ze dachten te kunnen temmen. Trump werd niet gestraft voor zijn leugens en zijn coup, kon meteen verder en nu heeft de elite de controle verloren.

Niet Trump is het probleem, ik blijf erbij. De Republikeinse politieke elite is het probleem. Van het Huis, nu geleid door een evangelische nationalist die in de bijbel het antwoord vindt op welke vraag dan ook, hoeven we weinig meer te verwachten. In de senaat zit die andere bejaarde, Mitch McConnell, nu ook in het kamp van geen steun meer Oekraïne, daarmee Trumps isolationisme verder versterkend. 

Ik ben nog steeds niet overtuigd dat Trump daadwerkelijk de genomineerde wordt – misschien duikt er nog net op tijd gezond verstand op. Chris Christie deed het goed bij de debat afgelopen woensdag, het is te laat, denk ik, om nog in New Hampshire te kunnen doorbreken. Maar hij kan nog wel schade toebrengen aan Trump, zijn belangrijkste taak. Autoritaire bullebak DeSantis maakte geen indruk, Nikki Haley cruist richting Iowa, New Hampshire en dan South Carolina, haar thuisbasis. Een niet geschifte Republikein gaat Biden gewoon verslaan. 

De jaren dertig liggen ook niet zo ver weg in Nederland. Iedereen, inclusief onze eigen rechtsstaat fundamentalist, praat nu met de haatzaaier. Krijgen we een zwart op wit verklaring van Wilders dat hij zijn programma opzij zet? Zelfs als het Omtzigt zou lukken dat los te krijgen, wat zegt het dan? Wat is het woord van deze man waard? Zegt het dat Wilders’ verkiezingswinst niets te maken had met zijn programma? Of dat hij zich gedeisd houdt tot hij de kans krijgt te breken op een van pas komend onderwerp. Nieuwe verkiezingen, nog meer stemmen …. de vergelijking dringt zich op. Omtzigt speelt nog steeds met vuur. Mijn verwachting: een kabinet van deze vier partijen, officieel buitenparlementair, waarbij de fractieleiders allemaal in de kamer blijven zitten. Programma op hoofdlijnen. Kan Wilders voldoende personeel vinden om een kabinet te bemannen? Fleur Agema eerste vrouwelijk premier? De breker betaalt en dat zou de enige reden kunnen zijn waarom een dergelijk kabinet best lang kan blijven zitten.

Ook hier een drama dat zich volledig moet ontrollen. Pas bij de volgende verkiezingen weten we meer.

Voor mij blijft de woensdag overleden Henry Kissinger altijd de moreel onthechte, of misschien moreel gehandicapte, bedrijver van brute belangenpolitiek. Hij zelf verkocht het, niet zonder succes, als realpolitik, maar het was gewoon machtspolitiek, helder en puur, zonder moraal of het moest zijn dat Amerikaanse belangen alle andere te boven gingen. Zijn patroon Richard Nixon kende geen grenzen, Henry Kissinger was wel de laatste om die de president te vertellen dat die er wel degelijk waren.

Vietnam, Cambodja en Chili zijn de grootste maar niet de enige bloedvlekken op de statige mantel die Kissinger de staatsman zichzelf had aangemeten. Iedereen wist dat de oorlog in Vietnam voor Amerika een verloren zaak was toen Nixon in januari 1969 aantrad. Maar in het patroon van Koude Oorlogs nutteloos macho gedrag, beslisten de president en zijn adviseur dat het aanzien van de VS eronder zou leiden als dat te snel werd erkend. Om de smadelijke aftocht cachet te geven werd de oorlog nog vier jaar opgerekt, met tienduizenden Amerikaanse en honderdduizenden Vietnamese doden, tot in 1972 een akkoord werd gesloten dat niet materieel anders was dan wat in 1968 op tafel lag. Wat de heren wilden was ‘a decent interval’ zodat de ineenstorting van Zuid-Vietnam, die in 1975 zou plaatshebben op enige afstand van het Amerikaanse optreden gebeurde. Ze hielden niemand voor de gek en richtten onmeetbare schade aan.

In de tussentijd hadden ze ook de Amerikaanse democratie verder ondermijnd door geheime bombardementen op Cambodja, waar een militair regime aan de macht werd geholpen dat corrupt en incompetent bleek. De Rode Khmer kreeg zo vrij baan en vanaf 1975 werd Cambodja de ‘killing fields’ waar twee miljoen mensen werden vermoord. Kissinger sliep er niet minder om. Dat hij na een ‘vrede’ die vier jaar en honderdduizenden doden later werd gesloten dan nodig, de Nobelprijs voor de Vrede kreeg was een aanfluiting. De Noordvietnamese onderhandelaar Le Du Tho had wel de morele integriteit om de prijs te weigeren.

Dit was ook het tijdperk van Amerikaanse interventies om autoritaire regimes aan de macht te helpen of te houden. In Chili hielp Kissinger een moorddadige dictator aan de macht. Generaal Pinochet kreeg de vrije hand om met zijn militairen de democratische gekozen regering van Salvador Allende omver te werpen. Ook hier prevaleerde Koude Oorlogs denken over welke morele overweging dan ook.

Maar, zeggen de fans van Henry Kissinger, kijk naar China, kijk naar detente. Inderdaad was het een fraai staaltje van het uitspelen van China en de Sovjet Unie tegen elkaar. We mogen echter niet vergeten dat de kilte met het China van Mao jarenlang in stand was gehouden door Nixon, als president in afwachting. Wie een opening suggereerde kreeg met hem te maken, tot hij zelf belang had bij die opening. Nixon was hier de aanjager. In de aanloop naar de opening gebruikte Kissinger Pakistan als tussenstop. Daarbij sloot hij de ogen voor Pakistaans geweld in Bangla Desh, dat zich net afgescheiden had. Zijn Chinese missie moest niet in gevaar komen.

Als Harvard professor had Kissinger zich eind jaren vijftig vooral bezig gehouden met de nucleaire dreiging, de NAVO en Amerikaanse strategie in de breedste zin. Hij werd een protogé van Nelson Rockefeller maar toen die gematigde Republikein politiek uitgerangeerd raakte, bood Kissinger zijn diensten aan aan Richard Nixon. Na Nixons aantreden trad het duo veelal gezamenlijk op, waarbij Kissinger, zoals de bandopnames bewezen, soms Nixons slechtste kwaliteiten versterkte, soms de president weerhield van verdere onzin, en altijd bereid was Nixon naar de mond te praten en diens anti-semitische uitingen te accepteren.

Voor de wereld werd Kissinger het gezicht van de Amerikaanse buitenlandse politiek. Toen Nixon in het Watergate moeras verzeild raakte, rekende menig Amerikaans politicus (en menige Europeaan) erop dat Kissinger het schip recht zou houden. Tijdens de oorlog in het Midden Oosten in 1973 nam Kissinger het initiatief om de nucleaire dreiging naar de Sovjet Unie te verhogen zonder Nixon te raadplegen (de president die niet tegen drank kon, had waarschijnlijk een whiskey op).

Kissinger was een meester in het bureaucratische spel in Washington. Als Nationale Veiligheidsadviseur was het zijn taak om beleid te coördineren, in de praktijk runde hij het buitenlands beleid vanuit het Witte Huis. De minister van Buitenlandse Zaken en die van Defensie hadden vaak het nakijken. Toen Kissinger na Nixons aftreden onder president Ford ook minister van Buitenlandse Zaken werd, keerde het hele bureaucratische apparaat zich tegen hem en bleek hij aanzienlijk minder effectief dan verwacht. In de loop van de jaren zeventig, toen detente door neoconservatieve haviken werd aangevallen, werd Kissinger een probleem voor president Gerald Ford.

Na Ford zou Kissinger nooit meer een officiële positie bekleden. Hij zette een consultancy op voor buitenlands advies en gaf ook zonder betaling of opdracht advies aan opeenvolgende presidenten en ministers. Ondertussen schreef hij in drie kloeke delen de eerste versie van de geschiedenis van zijn optreden in de regering Nixon, boeken waarbij sindsdien behoorlijk wat kanttekeningen zijn gezet.

Eens in de zoveel tijd publiceerde Kissinger een boek met doorwrochte essays. Twee boeken springen eruit. Met On Diplomacy schreef Kissinger een standaardwerk over diplomatie, met On China een van de meest inzichtelijke boeken (toentertijd) over de ontwikkelingen in China en hoe om te gaan met het regime. Bijna altijd had Kissinger iets interessants te vertellen. Zijn prestaties als veiligheidsadviseur zullen altijd donker gekleurd blijven door Vietnam, Cambodja en Chili, meer dan de vluchtige successen van detente en het machtsspel met China en de Sovjet Unie.

Het blijft pijnlijk dat in vrijwel alle koppen in vrijwel alle kranten wordt gerefereerd aan Kissinger, diplomaat en Nobelprijswinnaar. Ik geef toe het klinkt beter dan Kissinger, machtspoliticus zonder morele grenzen.

Voor een uitstekende samenvatting van Kissingers morele vacuüm verwijs ik u naar The Guardian.

Lezers hebben me regelmatig laten weten dat ik door Donald Trump ‘de psycho’ of ‘de psychopaat in Florida’ te noemen mijn argumenten ondermijn. Ik zou vervallen in dezelfde namecalling als de psycho zelve. Ik denk daar anders over. Het is niet een bijnaam die ik Trump gaf, zoals ‘haatzaaier’ dat niet is voor Geert Wilders. Het is een kwalificatie.

Ik schreef eerder al over de toenemende mate van ‘unhinged‘ zijn van Trump, die mooie Amerikaanse uitdrukking voor iemand die op zijn minst licht van het padje is. Trump messias optredens, zijn scheldpartijen en zijn ogenschijnlijk op automaat staande monologen, lijken te wijzen op serieuze problemen. 

Er wordt altijd gewaarschuwd dat ook deskundigen (psycho specialisten) geen diagnoses op afstand mogen geven (zelfanalyse als ‘very stabile genius‘ is niet aan die beperking onderhevig). Maar mijn favoriete diepgravende columnist van de New York Times, Thomas Edsall, besteedde zijn essay ruimte afgelopen weekend aan dit onderwerp. Zie hier en hier. En hier.

Laat ik zeggen dat de mensen die hij raadpleegde het niet met me oneens zijn. Een populist tot president kiezen is een ding, een raving idiot is van een heel andere categorie. Het 25e Amendement dat toestaat om dit soort lui opzij te zetten, zal al snel ter hand genomen worden als Trump nog eens het Witte Huis bereikt. Niet dat ik verwacht dat dit zal gebeuren.

Edward Luce schreef vandaag in de Financial Times over de doorbraak van Nikki Haley en in de Amerikaanse media verschenen deze week verhalen dat het Koch-geld (de financiers van conservatisme en oliebelangen, geen fans van Trump) naar haar toe komt. Mijn analyse van Trumps ondergang plezierde menig lezer, maar ze vergaten vaak mijn laatste alinea waarin ik ook betoogde dat iedere andere Republikein Biden kan verslaan. Daar vallen wel wat kanttekeningen bij te zetten, met name dat Haley er niet zeker van kan zijn dat de Trumpies ook daadwerkelijk zullen gaan stemmen als hun heiland niet op het biljet staat. Maar ze heeft in elk geval een goede kans – veel potentiële Biden stemmers zullen ook niet komen opdagen, vrees ik.

Ik wil niet te veel aandacht besteden aan wat ons in de formatie te wachten staat. De deconfiture van de eerste verkenner spreekt voor zich. De reactie van de factotems van de VVD (for God’s sake, Habe Zijlstra – ik dacht dat we daar vanaf waren) net zo. Natuurlijk willen ze, net als de dame met de parels die ik vorige week beschreef, met de PVV. Hun natte droom.

Ik las dit weekend weinig wat me echt trof – Tom-Jan Meeus was helder en inzichtrijk als altijd. Natuurlijk was er de klassieke rechtprater Piet Hein Donner bij Buitenhof, maar ik was onder de indruk van Lamyae Aharouay, de parlementaire verslaggeefster van de NRC. Niet alleen was haar analyse interessant, ze stelde ook de juiste vraag aan de zielloze lobbyaanvoerder van de werkgevers.

Die was op zich fascinerend in de mate waarin ze zich cliche’s eigen had gemaakt om te vertellen waarom de werkgevers altijd het beste met ons voor hebben en nooit aan eigenbelang en de centen denken. Stabiliteit, dat wilde ze. Ik kan me niet herinneren dat Nederland spectaculair onstabiel was onder Rutte, maar dat was haar hartekreet. En VVD samen met PVV dat was, dacht ze, een mooie stap op weg daarheen.

Maar mevrouw, vroeg Aharouay haar, als Wilders in zijn programma belooft grenzen te sluiten, de Euro af te schaffen, een Nexit referendum op touw te zetten: wat is daar voor u stabiel aan? Het antwoord was even nietszeggend als de vraag to the point was. Het was mooi dat Aharouay even de taak overnam van Tim de Wit, die als Kudzu onkruid over de Nederlandse media woekert en overal lijkt op te duiken. Niets ten nadele van hem, trouwens, hij deed het goed – een fijne vervanger van Twan Huys.

Houd die werkgevers maar in de gaten. Ze zullen de inmiddels zwemmende Yesilgoz de juiste richting in sturen, die van Zijlstra en kornuiten.

Vandaag op de opiniepagina NRC, trouwe lezers hebben de argumenten eerder gehoord.

Is Donald Trump werkelijk zo onaantastbaar als Republikeinse kandidaat? Ik geloof er niets van. Zijn traject richting nominatie is veel minder vanzelfsprekend dan het wel lijkt. De kans op een nieuwe termijn voor de staatsgreeppleger is kleiner dan ons wordt verteld (zoals vorige week woensdag op de opiniepagina’s van NRC).

Eerst maar zijn positie in de opiniepeilingen. Trump zou kunnen beschikken over pakweg de helft van de Republikeinse kiezers. Goed beschouwd is dat een behoorlijk laag percentage. We hebben het hier over een oud-president die ogenschijnlijk zijn partij met huid en haar heeft kunnen opslokken en toch slechts de steun krijgt van de helft van deze partij. Iemand die wegloopt met de nominatie zou op meer moeten kunnen rekenen.

Kijk ook naar de peilingen in Iowa en New Hampshire, de twee eerste staten waar op respectievelijk 15 en 23 januari voorverkiezingen worden gehouden (in Iowa caucuses, maar dat komt bij de Republikeinen op hetzelfde neer). In Iowa heeft Trump weliswaar een grote voorsprong op gouverneur Ron DeSantis van Florida, maar die heeft wat hij aan kruit had al lang verschoten. Oud-gouverneur van South Carolina Nikki Haley zit DeSantis op de hielen. In New Hampshire bezet Haley intussen een stevige tweede plaats, achter Trump. Haley heeft het momentum. Ze deed het stukken beter in de debatten dan de houterige, rechts-radicale DeSantis. Ze snoept nog niet veel van Trump af, maar rolt wel de andere kandidaten op. Kiezers in New Hampshire houden van verrassingen. Reken daar maar op.

Ook andere ontwikkelingen duiden erop dat Trump helemaal zo sterk niet is. De voorbije maanden is hij in toenemende mate unhinged geraakt, Amerikaans voor de manier waarop hij wild om zich heen slaat en maar doorratelt in monologen waarin hij steeds meer onzin verkondigt en zijn tegenstanders wegzet als „vermin”, ‘ongedierte’, een term die past bij nazi-Duitsland. De man toont zijn leeftijd (77), een verschijnsel dat vanwege Bidens hoge bejaardheid (81) vaak wordt genegeerd.

Dan zijn er de vier processen waarin Trump is aangeklaagd. Trump denkt dat hij er baat bij heeft om die zoveel mogelijk uit te melken. Maar zijn optredens in de processen, direct of via zijn juristen, zijn eerder tenenkrommend. Het is waar dat dit niet veel van zijn kiezers zal storen, maar het betekent wel dat zijn juridische positie nog zwakker wordt dan hij al was. Het zou me niet verbazen als de nu loskomende getuigenissen en een steeds grotere kans op veroordeling hem toch steun zullen kosten.

Ten slotte is er het programma voor 2025 dat de Trump-campagne heeft geopenbaard. Opmerkelijk, omdat het voor het overhalen van kiezers niet nodig is te vertellen dat je 50.000 ambtenaren gaat ontslaan en vervangen door hielenlikkers, dat je voormalige medewerkers gaat vervolgen die je niet met voldoende egards behandelen, en dat je de hele overheid zal gaan inzetten om wraak te nemen. Trumps energie – ook al wat minder dan voorheen – haalt hij uit wraak, verongelijktheid en een vreemd soort messias-vertoon: „I am your retribution”, „I am indicted for you”. De Republikeinse politici die Trump niet durfden af te zetten na zijn staatsgreep, zijn te laf om zich openlijk uit te spreken (al schijnen ze volgens diverse memoires Trump achter zijn rug uit te lachen). Maar de traditionele Republikeinse achterban – Wall Street, zakenlui, ondernemers en gewone conservatieven – schrikken zich rot. Ze realiseren zich dat Trump een gevaar is voor Amerika . Kijk ook naar belangrijke gouverneurs zoals Chris Sununu in New Hampshire, Brian Kemp in Georgia en Mike DeWine in Ohio: zij zijn geen Trump-fans en anders dan de Washingtonse meelopers verbergen ze dat niet.

Een bewijs voor deze ontwikkeling biedt een artikel in The New York Times, dat meldt dat de grote geldschieters van de Republikeinse Partij zich massaal richting Nikki Haley bewegen. Dat is een significante ontwikkeling. Het laat zien dat het deel van de Republikeinse Partij dat niet oprecht en onwrikbaar Trump-aanhanger is, of lafhartig achter de populist aanhobbelt, het gevaar onder ogen ziet. Zij realiseren zich dat Trumps kandidatuur de kans op een tweede termijn voor Joe Biden aanzienlijk vergroot.

Belangrijker nog: ze beginnen door te krijgen dat iedere andere Republikein Joe Biden kan verslaan. In dat geval zouden de Republikeinen het Witte Huis, het Congres en het Hooggerechtshof beheersen. Een gouden gelegenheid om Amerika flink te veranderen, die deze Republikeinen niet graag zouden laten lopen. Zodra Trumps percentages in de peilingen gaan dalen (misschien al voor Iowa en New Hampshire), zullen zij de reeds geslepen messen in zijn rug steken.

Trumps schijnbaar onaantastbare status is een optische illusie. Hij is een keizer zonder kleren, een kleingeestige narcist die geen loyaliteit schenkt en geen loyaliteit krijgt. Het kan zijn dat Nikki Haley de ballon lek prikt en iedereen zich achter haar schaart. Het kan zijn dat de op macht gerichte Republikeinen een andere dark horse vinden, maar ik blijf het onwaarschijnlijk vinden dat Donald Trump de Republikeinse kandidaat wordt.

Dat is een vooruitzicht dat iedereen die de democratie een warm hart toedraagt moet plezieren, maar voor Democraten met een hoofdletter zal het een ramp zijn. Ieder ander dan Trump zal Biden verslaan. De onwil of het gebrek aan durf om president Biden opzij te zetten, met dank voor verleende diensten, zal kostbaar blijken.

Ik ben benieuwd hoe lang Yesilgoz nog leider van de VVD blijft. Na alle tactisch gehakkel en strategische geblunder in de verkiezingsstrijd, nu enkel willen gedogen: het is een opeenstapeling van foute beslissingen. Ze springt niet over haar schaduw heen, maar gaat erin op. Overigens net zo nietszeggend, dat springen en die schaduw, als bestaanszekerheid.

Natuurlijk gaat dit niet gebeuren. De VVD gaat gewoon meeregeren. Ik zag op de verkiezingsavond de eerste reacties van de met paarlenketting getooide dame op de uitslag. Eerst een hand voor de mond bij het verlies van de VVD, vervolgens een brede lach, bijna gejuich voor de winst van Wilders. Eindelijk echt rechts, dacht die dame.

Wilders gaat dit ook niet laten gebeuren. Een kabinet zonder VVD ministers betekent dat de partij geen ‘stake’ heeft in Wilders I en het naar believen kan laten vallen. Hij weet hoe dat werkt. 

De Telegraaf heeft via haar eigen omroep WNL (leuk dat Wilders daar het mes in wil zetten) al lang ontdekt wie de schuld is van de winst van Wilders: het is Timmermans. Na wekenlang de krant te openen met ruzie binnen PvdA/GL en de baard en de kleding van Timmermans, gaan de zogenaamde journalisten als De Winther en nu ook Trump-fluisteraar Mens, nu wild tekeer tegen de oppositieleider. Erg gemakkelijk. Maar lang zal het niet duren, want let maar op, de messen worden geslepen tegen Yesilgoz. 

Er is nu ook meer aandacht voor de diepte van de PVV, de partij zonder leden, zonder bijeenkomsten. Op de lijst stonden 45 mensen, maar van hen zijn er maar een paar geschikt als minister, dus ik denk niet dat daar voorlopig het tekort zit (en er zitten vermoedelijk minder brievenbusplassers tussen als op de eerdere lijsten van populisten). Maar toch, maar acht reserves en dan blijven de zetels leeg.

Agema gaat zeker besturen, het zal mij benieuwen of Wilders voldoende maatschappelijke diepte heeft om goede ministers te vinden die bereid zijn voor hem hun nek uit te steken. Zou Wilders in de kamer blijven om van daaruit zijn regering te bestieren? Het is moeilijk voor te stellen in het Nederlandse systeem, maar ik sluit het niet uit. Weet ook niet of hij een goede vervangende fractieleider heeft. De inmiddels befaamde poffertjesbakker op plek drie is dat waarschijnlijk niet. Wel kudo’s voor de echte vertegenwoordigers: meer verschillende beroepen en regio’s dan bij andere partijen. Roept de aloude vraag op of ‘gewone mensen’ meer kunnen zijn dan volksvertegenwoordigers en ook goede kamerleden kunnen zijn.

Ik moet Yesilgoz meegeven dat ze een mooie draai heeft gegeven aan het spel dat zich nu gaat ontrollen. Nou ja, mooi in de zin van onvoorspelbaar, vreemd, onbegrijpelijk. Ik neem aan dat haar uitlatingen gedekt werden door de fractie, maar die wil, net als de paarlen dame, graag met de PVV regeren – net als Yesilgoz een paar dagen geleden nog. Ik zie een kop rollen.

Wilders is veel, onder meer een haatzaaier, maar vooral ook een bekwaam politicus. Hij wil premier worden. De VVD wil over rechts. Omtzigt weet niet wat hij wil. Dus is de formatie gemakkelijker dan je zou denken.

PVV, VVD en NSC, met eventueel de BBB erbij om die idiote Eerste Kamer erbij te houden. Eitje. 

De VVD gaat wat omtrekkende bewegingen maken, tut tutten, maar krijgt van Wilders wegen en auto-cadeautjes. Wat strooigoed voor de middenstand en snacks voor de rijken. Omtzigt vertelt met veel omhaal van woorden dat nieuw bestuur nodig is. Hij blijft in de kamer maar gaat vrolijk met rechts regeren.

De BBB mag een minister leveren en doet er verder het zwijgen toe. Niemand geeft wat om die boeren maar voor PVV en VVD is milieu geen probleempunt. Immigratie is de deal. Voor Wilders is zorg een veel belangrijker onderwerp. Fleur Agema wordt zijn voorvrouw. 

Die combinatie is stabieler dan veel mensen denken. Over rechts met de kleinst mogelijke meerderheid (daarvoor is de BBB niet nodig, maar waarom zou je ze niet compromitteren?), dat is het vaste patroon in de Nederlandse politiek. Denk Van Agt-Wiegel. 

Wilders gaat zijn Venlose sociale vaardigheden aanspreken. Het wordt een korte formatie.

Dit is het land dat Rutte achterlaat. Tactisch breken op immigratie, campagne voeren op immigratie en dan verliezen op immigratie. De VVD verdient het, al verdient Nederland het niet. Yesilgoz kan het schudden. Zij en Rutte hebben Wilders in het zadel geholpen.

Vooruit dan maar, een keer Nederlandse politiek omdat we woensdag allemaal voor een keuze staan.

Een aantal observaties.

Ik had al een hekel aan Rutte – vanwege nooit een standpunt innemen, regeren met de PVV, weglopen etc. – en die is alleen maar groter geworden omdat hij bewust het kabinet liet vallen en vervolgens in een een/tweetje met Yesilgoz berouwvol liet weten dat hij te lang was gebleven. En toen ineens weer wel naar de NAVO wilde (Ko Colijn maakt vandaag in de NRC gehakt van zijn geschiktheid daarvoor).

Ik heb nu ook een hekel aan Yesilgoz, ook vanwege het laten vallen van het kabinet en het een/tweetje. En, met hulp van Rutte, immigratie een zeuronderwerp maken zonder ook maar enige oplossing te bieden. Maar vooral stoorde me het weglopen van dertien jaar VVD beleid en de resultaten daarvan. Logisch dat ze het doet en het valt de andere partijen te verwijten dat ze haar niet harder aanpakken. En de deur openen naar Wilders, natuurlijk. De VVD snakt al jaren naar veel rechtser en gaat er nu voor.

Haatzaaier Geert Wilders profiteert. Omtzigt heeft gelijk (net als alle anderen behalve Yesilgoz): als in je partijprogramma grondwetschennende voorstellen staan dan kun je dat niet accepteren. Wilders kent het terrein als geen ander: hij is de langst zittende (nep)parlementariër, leider van een partij zonder leden, zonder inspraak, een eenmanszaak. Behendig speelt hij het spel. Hij wil regeren voordat hij met pensioen moet. Je kunt hem feliciteren met een slimme campagne, zo ongeveer als je Trump kunt feliciteren met zijn optreden.

Het CDA heb je niet meer nodig nu je NSC hebt. De C hadden die lui allang moeten afschudden (zoals de PvdA ook een andere vlag had moeten kiezen, maar dat terzijde). Wat moet je met Bontenbal van de club Verhagen/Camiel als je Omtzigt hebt?

Omtzigt is een eenpersoonswinkel. De makke van het Nederlandse kiessysteem is dat je door het lijstenstelsel een hele kluit ‘volks’ vertegenwoordigers kiest, die hun plaats danken aan de lijsttrekker want die is degene die alle aandacht krijgt. Ik zou willen dat D66 zijn referendum zucht liet vallen (zie Californië hoe slecht dat uitpakt) en weer terugging naar wat het ooit wilde: een gemengd districtenstelsel. Ik geloof dat Omtzigt ook die kant op wil, ik zou zeggen: ga ervoor.

Maar laat u niets wijsmaken: hij gaat gewoon over rechts regeren. Zoals Van Agt ons al voorhield: we buigen naar links, we buigen naar rechts, en we regeren gewoon met rechts.

De boerin, ach, ja, zij ploegde verder. Geheel voorspelbare implosie, begonnen toen ze Mona uit Volendam haalde en Ja 21 dissidenten omarmde. De burgers hebben helemaal geen solidariteit met de boeren, haar winst bij de provinciale staten verkiezingen was niet meer dan een protest stem (zoals dat ook gold voor Forum, vier jaar tevoren – overigens fijn om Baudet niet te hebben gezien deze campagne). Het ging deze campagne toch nog veel te veel over boeren. 

D66? Ach, D66. Weer geregeerd en weer alles verkeerd gedaan. Ik bewonder Kaag en kan niet tolereren dat de haatkrant van Nederland, inclusief zijn eigen omroep WNL, zonder schade wegkomt met zijn campagne ‘journalistiek’. Het is niet anders, Fox News ligt om de hoek.

Maar ja, Kaag liet Rutte niet vallen toen het kon en toen het moest. En liet zich vervolgens de GL/PvdA combi die ze nodig had om de VVD te kunnen intomen afnemen door Rutte’s veto bij de formatie. De prijs is hoog. Kudo’s voor Rutte als zelfzuchtige partijbaas, pijnlijk falen van Kaag. Jetten heeft het goed opgepakt, maar voor mij is D66 nog steeds de partij zonder ideologie, zonder grondprogramma, zwaaiend en zwabberend. 

Ten slotte PvdA/Groen Links, de partij die mijn stem krijgt. Ik was geen voorstander van het halen van oude mannen en Timmermans bleek in veel opzichten de verkeerde keuze om een frisse campagne te voeren. Marjolein Moorman, de grote belofte uit Amsterdam, werd ook gefnuikt door Rutte’s moord op het kabinet. Twee jaar later had zij mooi een nieuwe combi kunnen aanvoeren, nu was het te vroeg. Timmermans werd natuurlijk dag na dag aangevallen (en vaak op de persoon) door de Telegraaf en zijn roedel onderwerploze (en kompasloze) columnisten. 

Ik stem PvdA omdat de sociaal democratie een solide ideologie is, een fundament op basis waarvan je concrete besluiten kunt nemen. Timmermans is daarvan een goede vertegenwoordiger maar dat is niet eens zo belangrijk. Je weet dat de fractie ergens voor staat, ongeacht de leider in de kamer (want van Timmermans vaardigheden als potentieel fractieleider ben ik niet onmiddellijk overtuigd).

Ik vrees dat we na woensdag met een grote uiterst rechtse combinatie zitten – de trend in andere landen volgend. Wilt u dat voorkomen dan heeft u weinig keuze: alleen D66 en PvdA/GL kunnen een alternatief bieden – hoe sympathiek misschien een stem voor SP, Volt of PVDD ook mag zijn.

Kortom: stem woensdag PvdA/Groen Links. Ik stem op Jesse Klaver. Ik heb hem gemist deze campagne.

Nikki Haley is steeds populairder bij Republikeinse grootgeldschieters, meldt de Financial Times. Ik ben niet verbaasd. Wel bezorgd. Ze maakt een goede kans en kan gemakkelijk winnen van Biden.

Mijn zorg is en blijft dat Trump dit voorjaar buitenspel raakt en Biden moet aantreden tegen iemand die wel bij haar verstand is. Zijn uitspraken de afgelopen weken laten zien dat hij behoorlijk van het padje is en openlijk taal uitslaat die bij de verkiezingen van 1932 in Duitsland heel gewoon was. En dat is nog los van zijn processen. Alles bij elkaar heeft de psycho zo’n dikke veertig procent steun van Republikeinse kiezers. Dat is niet geweldig, als je het goed beschouwt. Maar voldoende zolang er nog meer dan een kandidaat tegen hem in de Republikeinse voorverkiezingen rondloopt.

Mijn zorg is dan ook niet Trump maar de Republikeinse Partij. Die is inmiddels met huid en haar opgevroten door Trump lakeien. De Speaker van het Huis is een verkiezingsontkenner en christelijk nationalist die zijn manier van leven wil opdringen aan heel Amerika. Veel Republikeinse congresleden zijn verkiezingsontkenners en/of opportunisten die geen boodschap hebben aan democratie. In Ohio, waar vorige week een grote meerderheid van de kiezers voor het recht om zelf te beslissen over abortus in de grondwet wilde, proberen de Republikeinen alles om de implementatie ervan te dwarsbomen.

Het zou me niet verbazen als Haley uitbreekt. Ze is niet zo maf als Trump maar wel gezellig meebewegend met zijn anti-democratische partij. En ja, alles is beter dan Trump, maar nog beter is het om niet een Republikein in het Witte Huis te hebben.

Want ga maar na: als Haley zou winnen dan winnen de Republikeinen zeker de Senaat en hoogstwaarschijnlijk ook het Huis. Aangezien het Supreme Court al hebben (gestolen, maar dat doet er niet toe) kunnen we dan de implementatie van de extreem rechtse agenda zien. 

En alles is beter dan dat, inclusief een reprise van de rollator man. Hopelijk komt er nog een Democraat op die tegen Haley in het strijdperk kan treden, maar ik vrees dat Democaten als lemmingen op de afgrond afrennen – nou ja, struikelen, achter hun rollator man.