Zoals vrijwel iedereen was ik op 9 november 2016 stomverbaasd dat de Amerikanen de dag tevoren een horkerige, onbeschofte, onwetende onroerendgoedboer tot president hadden gekozen. Nou ja, niet alle Amerikanen, niet eens de meeste Amerikanen, maar toch meer Amerikanen dan je ooit had kunnen denken. Voor Donald Trump voldoende om te winnen.
Hoe had ik dit kunnen missen? Ik ben al bijna veertig jaar met Amerika bezig, ik heb in New York gestudeerd en in Washington gewerkt als correspondent. Als journalist heb ik het hele land rondgereisd. Mijn vrouw komt uit Los Angeles, en Californië is nu mijn Amerikaanse thuisstaat. In de aanloop naar de verkiezingen had ik artikelen geschreven over de boze blanke kiezer, wat ‘great’ nu eigenlijk betekende, over de vraag of Amerika op zijn retour was en over Hillary Clinton. Ik zag het, maar tegelijk zag ik het niet. Want afgezien van een doorwaakte nacht een week voor de verkiezingen had ik de kans op een overwinning voor Donald Trump gebagatelliseerd.
Ik zeg altijd dat Amerika het bekendste onbekende land is: een samenleving die we denken te kennen omdat we er dagelijks over praten, omdat de VS de media domineert, omdat we met het land een onverklaarbare affiniteit hebben. Maar tegelijk blijft het een ondoorgrondelijke samenleving, die in al zijn bekendheid raadselen blijft opwerpen. Ik wist dat je om het land te kennen, er langere tijd gewoond moest hebben, dat je de vezels van de samenleving gevoeld moet hebben.
Natuurlijk heeft ook dat zijn beperkingen. Ik weet niet wat het is om arm op te groeien in de Appalachen of rijk in San Francisco. Maar toch, ik meende het een en ander te weten. Ik bezocht 49 van de 50 staten, ik schreef over zowat alle aspecten van de samenleving, wijdde er verscheidene boeken aan. Ik verdiepte me in de geschiedenis en specifieke aspecten van Amerika, zoals immigratie en integratie, mijn kennis verruimend van dat vreemde land, zo dichtbij en toch zo veraf. Mijn familie woont er en veel van mijn vrienden. De socioloog in mij zag en ziet een onderzoeksobject dat nooit al zijn geheimen zal prijsgeven.
Een van de dingen die je leert als correspondent in een ander land is dat je niets vanzelfsprekend moet achten. Je dient je vooroordelen en de ervaringen waarmee je in Nederland ben opgegroeid in de ijskast te zetten en open te staan voor mensen met heel andere vooroordelen en ervaringen. Je zult zeggen: daar hoef je geen correspondent voor te zijn. Dat klopt, maar het vertalen van je dagelijks leven in een ander land naar het land waar je vandaan komt, is een verhaal apart. ‘Lost in translation’ is een gevleugelde kreet over de moeite die dat ook de beste correspondenten kost. We proberen het met een open blik, met een permanent bewustzijn van oogkleppen of kortzichtigheid.
Ik dacht Amerika wel te begrijpen, maar nu werd Donald Trump president van het land waarvan ik houd, ook al is die liefde niet onvoorwaardelijk. Ik realiseerde me dat ik een van mijn vuistregels voor Amerika was vergeten, een regel waarmee ik vrienden nog weleens op de kast kan krijgen, al geven ze wel toe dat er wel iets inzit. De vuistregel is deze: onderschat nooit de capaciteit van Amerikanen om domme dingen te doen. Maar je hoeft niet dom te zijn om domme dingen te doen. Misschien zijn die juist heel rationeel, verstandig en begrijpelijk als je het perspectief neemt van degene die ze doet.
Ook voor iemand die denkt Amerika te begrijpen is de vraag in de titel van dit boek gerechtvaardigd. Begrijp ík Amerika nog? Dit boek probeert met een open blik het Amerika van Donald Trump te plaatsen. Het is verleidelijk om in het Trump-tijdperk volledig te worden opgeslorpt door de capriolen van de 45ste president. Dat is te gemakkelijk, want al zegt Trumps verkiezing en de uitoefening van zijn presidentschap wel degelijk het een en ander over Amerika, er zijn zoveel andere kanten, bekend en onbekend. Ik hoop in dit boek zoveel mogelijk van die kanten te belichten.
Ik heb dit boek zo opgebouwd dat de delen gaan van het algemene naar het meer specifieke: van wat Amerika kenmerkt naar de verkiezing en het presidentschap van Donald Trump. In deel 1 komen de eigenschappen van Amerika en van ‘de Amerikaan’ aan de orde. In deel 2 kijken we naar de sociaal-economische ontwikkelingen van de afgelopen decennia en de gevolgen daarvan voor de Amerikaanse samenleving. In deel 3 ligt het politieke systeem onder het vergrootglas, de structuur zoals de grondwet die heeft opgezet, en de praktische gevolgen ervan 240 jaar later. In deel 4 kunnen we met de kennis van de eerdere delen verklaren waarom Amerika in 2016 koos voor Donald Trump als zijn nieuwe president. We kijken hoe dat zich verhoudt tot de eigenschappen van Amerika die we eerder hebben gezien, wat de keuze voor Trump betekent en wat de praktische gevolgen waren in Trumps eerste jaar. In de epiloog vat ik dat alles samen in het antwoord op de vraag: Begrijp jij Amerika nog?
Dit boek werd afgesloten op 14 december 2017.