De uitspraak van het Supreme Court dat de Civil Rights wet van 1964 ook bescherming omvat tegen discriminatie (ontslag) op grond van seksuele voorkeur of geslachtskeuze is in een aantal opzichten interessant.

Om te beginnen de uitspraak zelf. Leuk dat de twee conservatieven Chief Justice John Roberts en de gestolen zetel-bezetter Neil Gorsuch een principe hanteerden dat conservatieven eindeloos bepleiten: de wet lezen zoals hij is geschreven, geen wetgeving vanuit het Hof. In de wet staat dat discriminatie op grond van sekse is verboden. Je zou zeggen dat daarin weinig ruimte zit om wel te discrimineren vanwege geaardheid of geslacht. Gorsuch schrijft dat met zoveel woorden in de uitspraak.

De drie rechters van de negen die het er niet mee eens waren vinden dit wetgeving vanuit het hof en een van hen, Kavanaugh, stelde dat omdat het Congres al een paar keer bezig is geweest om de wet uit te breiden maar daar nooit toe kwam ze zelf toegeeft dat de bescherming niet voldoende is. Leuk gevonden maar dat het congres iets probeert te doen wil nog niet zeggen dat het ook nodig is. De Republikeinen proberen al tien jaar Obamacare de nek om te draaien, zonder succes. Dat feit hoef je niet mee te nemen in je overweging of de wet al of niet in strijd is met de grondwet.

Evangelische zeloten zijn natuurlijk weer luidruchtig in hun afkeer van deze uitspraak. Ze willen maar al te graag discrimineren op basis van hun interpretatie van de bijbel of, in bredere zin, op basis van hun geloof. Zo kun je bezig blijven. Evangelische christenen zullen nooit homofilie accepteren en onder deze redenering kunnen ze altijd blijven discrimineren omdat hun geloof dat vraagt, of, zoals zij het formuleren, hun geloofsvrijheid wordt bedreigd als ze dat niet mogen. Zie de taartenbakker die weigert te leveren aan een homohuwelijk.

We kunnen ze gevoeglijk negeren, de samenleving is al veel verder dan deze lui. Als er publieke financiering in het spel is, zoals bij onderwijs (ook in Nederland speelt dat bij strikte scholen) dan hebben die instellingen zich gewoon aan de wet te houden. Mag je klanten weigeren op basis van geloofsidioterie? Ik zou zeggen van niet. Nou wil je natuurlijk je taarten niet hebben van een homofoob, en evenmin kan ik me goed voorstellen dat een transgender graag voor de klas staat van Liberty College.

Kijk niet te raar naar Amerika. In Nederland zijn ook partijen (CU en SGP) die moeite hebben te accepteren dat mensen zijn zoals ze zijn. Ook bij hen mogen homo’s niet voor de klas staan – van ons publieke gefinancierde onderwijs.

Ten slotte wijst deze uitspraak opnieuw op een fenomeen dat vaak wordt vergeten: rechters doen niet altijd wat degenen die hen benoemen graag zouden willen. Earl Warren, een Republikein benoemd door president Eisenhower, leidde het meest progressieve (verstandigste) Supreme Court aller tijden. Ik verdenk zetelrover Neil Gorsuch, benoemd door Trump op de zetel die door Moscow Mitch McConnell werd opengehouden, er niet van dat hij plots progressieve uitspraken zal omarmen. Zijn strikte tekstinterpretatie is echter precies wat conservatieven altijd betoogden dat de norm moest zijn. Leuk daarom dat bierliefhebber Kavanaugh veel herrie maakte dat hier wetgeving vanuit het hof werd bedreven.

John Roberts is interessanter. Hij heeft als Chief Justice een rol te vervullen voor de geschiedenisboeken. Hij lijkt zich te realiseren dat het offensief van de Republikeinen om overal conservatieve rechters neer te zetten wel eens negatieve gevolgen zou kunnen hebben. Logisch ook. De overgrote meerderheid van de Amerikaanse burgers neemt op belangrijke punten (geloof, abortus, wapens) progressievere standpunten in dan de Republikeinen en de net benoemde rechters. Dat gaat spannen en ooit knappen.

Roberts heeft door dat hij zijn Supreme Court moet behoeden voor uitspraken die slechts worden gedeeld door een klein deel van de Amerikaanse bevolking. Vandaar ook dat hij de vijfde stem was die een nieuwe aanval op Obamacare afwendde. Het zou me verbazen als Roberts een grootscheepse aanval op Roe v. Wade, de abortusuitspraak zou toestaan. Gorsuch zal keurig ‘original interpretation’ blijven verdedigen, alsof de Founding Fathers alles hadden voorzien. Roberts zal eerder de grondwet zien als een levend iets, te interpreteren naar de noodzaken van de huidige tijd.

Dat stemt iets minder pessimistisch dan voor de hand zou liggen met de conservatieven aanval op de rechtelijke macht. Een deel van het kwaad is al geschied, maar het ultieme kwaad, nog een benoeming door de zieke man in het Witte Huis (geholpen, laten we dat niet vergeten, door McConnell), wordt hopelijk voorkomen. Ruth Baader Ginsburg, de progressieve rechten die niet in de beste gezondheid is, wordt een lang leven toegewenst.

Ook op Radio 1 vanochtend.

Het protesteren tegen beelden van Jefferson Davis en andere confederale helden is gerechtvaardigd en nuttig, het protesteren tegen beelden van Columbus en andere historische figuren is dom en contraproductief. Het is belangrijk om het verschil te duiden want als ze op een hoop gegooid worden heeft dat onbedoelde en ongewenste gevolgen.

In Amerika is de geschiedenis nooit verleden tijd, zo mogen we de schrijver William Faulkner vrij citeren. Dat is dezer dagen te zien in Richmond, Virginia, en op andere plekken waar herinneringen staan aan de Amerikaanse burgeroorlog. Die woedde van 1861 tot 1865 nadat zuidelijke staten zich hadden afgescheiden om de slavernij die de basis was van hun economie en hun politieke macht te behouden. Het kostte 600.000 Amerikaanse levens. Het Zuiden verloor, Richmond, de hoofdstad van de Confederatie, werd verwoest. Abraham Lincoln bezocht de stad op 4 april 1865, de zwarte inwoners kusten zijn handen. Tien dagen later werd Lincoln vermoord.

Deze feiten van de geschiedenis krijgen een verlengstuk als je in Richmond Monument Avenue ziet. In het Amerikaanse Zuiden houden ze van standbeelden maar hier gaan ze echt uit hun dak. In een lange rij worden aan deze lommerlijke avenue de zuidelijke helden van de burgeroorlog geëerd. Generaals als Robert Lee en Stonewall Jackson en ook de enige president van de Confederatie, zoals de zuidelijke afscheiding zich noemde, Jefferson Davis. In een eerdere poging de scherpe kantjes ervan te temperen zette het stadsbestuur er een beeld neer van de zwarte tennisser Arthur Ashe, die in Richmond opgroeide. De rel die daarover ontstond maakte duidelijk dat de geschiedenis in Richmond zeker niet was afgerond.

Het doorslaggevend argument om deze beelden te verwijderen is dat ze pas werden geplaatst tussen 1890 en 1920, en ook nog tijdens de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Die timing is cruciaal want ze werden er bewust neergezet om blanke superioriteit te eren. Dit zijn de jaren dat de segregatie in zuiden werd doorgevoerd, de Amerikaanse apartheid die duurde tot 1965 en die de winst die zwarten hadden geboekt dankzij Lincoln en de burgeroorlog grotendeels ongedaan maakte. De blanken in het Zuiden claimden hun eigen manier van leven, inclusief het racisme dat hun samenleving doortrok. Deze beelden – en het laten wapperen van de vlag van de Confederatie – waren expliciet bedoeld om de zwarten te laten zien wie er de baas was en het noorden te laten weten dat ze lak hadden aan hun verheven gedoe. Slavernij kon wel zijn afgeschaft, de oorlog was dan wel verloren, maar zwarte Amerikanen bleven uitgebuite en mishandelde burgers. En zuidelingen bleven racisten.

Geen wonder dan dat racisten, neonazi’s, white supremacy activisten en antisemieten die beelden gebruiken als actiepunt, zwaaiend met confederale vlaggen, een activiteit die de laatste jaren sterk toenam. De jongeman die in 2015 in Charleston negen zwarte kerkgangers vermoordde, had de vlag op zijn website staan. Ze waren te zien in Charleston, in 2017, toen een demonstrante werd doodgereden. Een paar weken terug gebruikten de zwaarbewapende blanke militia noordelijk Wisconsin de confederale vlag bij hun protest tegen de lockdown, onmiskenbaar als racistisch symbool.

Zo gezien is het alleszins begrijpelijk dat het protest zich richt tegen deze beelden en symbolen. Die beweging is al langer bezig. De gouverneur van South Carolina liet na de moordpartij in 2015 de confederale vlag verwijderen van het congresgebouw van die zuidelijke staat – in Mississippi blijft de vlag deel van de staatsvlag, ingevoerd in 1894. Over de standbeelden van zuidelijke coryfeeën waren al langer discussies gaande en die werden scherper naarmate Trump-aanhangers ze gebruikten als ijkpunt voor hun abjecte opinies. De president steunde hen door te verklaren dat hij best wel goede lui zag bij die gebeurtenissen.

De uitbreiding van de beeldenstorm naar Columbus is onverstandig om minstens drie redenen. Primair doet het afbreuk aan wat de focus moet zijn van de huidige opstand: structureel racisme en politiegeweld. Hoe breder de waaier van ongenoegen hoe minder effectief het protest. Ten tweede ondermijnt het de brede steun onder de Amerikaanse bevolking voor actie op die onderwerpen. De meeste mensen storen zich niet aan een beeld van Columbus of de indianenopjager president Andrew Jackson, omdat die beelden er niet zijn neergezet om te confronteren maar om een historisch persoon te eren. Dat eerbetoon kan een kanttekening verdienen maar het dient geen zinnig doel die geschiedenis uit te wissen. Sterker, het zouden ijkpunten moeten zijn om de ambigue geschiedenis van Amerika te belichten.

Ten derde geeft deze uitbreiding van het protest de opper-racist Donald Trump de middelen om zijn aanhang uit te breiden. Hij kan wijzen op de anti-Amerikaanse instelling van demonstranten, de vernielzucht, en zo het racistisch element van zijn verhaal temperen. Een protestbeweging zoals die nu gaande is loopt altijd het risico te radicaliseren of te verwateren, of allebei.

Dat is een van de redenen dat protest in het verleden nooit het effect sorteerde dat mogelijk was geweest als het geconcentreerd en duidelijk was gebleven. De dood van George Floyd en de afkeer van onmiskenbaar racisme in de hoogste kringen biedt een bijzondere mogelijkheid om echt wat te veranderen. Daarom is het verstandig om Columbus lekker te laten staan en Jefferson Davis snel te verwijderen. Anders gaat het adagium gelden van die andere schrijver, Karl Marx, dat wie niet leert van zijn geschiedenis gedoemd is die te herhalen.

Over de beelden van confederale helden in Richmond en elders heb ik eerder geschreven.

Kijk op de volgende pagina’s:

Richmond als deel van een reis door het zuiden

Arthur Ashe en de beelden op Monument Avenue in Richmond

Jefferson Davis, de enige president van de confederatie

Abraham Lincoln bezoekt Richmond op 4 april 1865

Ik had deze video van de toespraak van de burgemeester van Atlanta Keisha Lance Bottoms nog niet gezien. Wow. Vijf minuten leiderschap waar het vier jaar aan ontbroken heeft.

Bottoms stijgt rap op de lijst van mogelijke vicepresidenten, ze moet op elke lijstje van kabinetsofficials staan.

Klik hier, niet op de foto.

Klik hier voor het artikel in Politico dat me op de speech attendeerde, ook over afgevaardigde Val Demings, de andere serieuze kandidaat wier kansen deze week behoorlijk stegen.

Jammer dat we er niet heen kunnen maar MOMA New York heeft een deel van de tentoonstelling van het werk van Dorothea Lange on line gezet.

De vrouw die met Migrant Mother de meest bekende foto van de grote depressie maakte. Maar iedereen die het werk van Lange kent, weet dat er veel andere geweldige foto’s zijn.

Klik hier voor de link.

Ook veel informatie van de curator en chats die ze heeft georganiseerd rondom Lange.

Very chatty, if I may say so. Je moet er even voor gaan zitten maar ze praat bijvoorbeeld met een van de andere fotografen wiens werk ik bewonder, Sally Mann. Interessante inzichten.

De afgelopen week vond een interessante switch plaats. Ging het aan het begin van de week over racisme bij de politie, aan het einde ervan was politiegeweld in brede zin het onderwerp.

Politiemensen droegen hun steentje bij door nodeloos geweld te gebruiken, overal en altijd, in de wetenschap dat ze er mee weg kunnen komen. De uitspraken van de psycho die het land leidt, in 2017, voor een groep politiemensen kregen nieuwe aandacht. Een man in Buffalo werd ruw tegen het trottoir gesmeten – dat was al onthutsend, dat geen van de agenten zich zorgen leek te maken over iemand die bloedend aan hun voeten lag …

De auto in Atlanta die nodeloos werd vernield, de twee inzittenden gebrutaliseerd door zes man die nooit duidelijk maakten waarom dat nodig was. De techniek van het omsingelen van demonstranten waarover de NYT vandaag schrijft, waardoor ze zelfs als ze weg willen, zoals de politie wil, ze nergens heen kunnen.

De aanvallen, bewust en opzettelijk, op journalisten lijken deel van hun optreden. Ongetwijfeld voelen ze zich gesteund door Trump die echte journalisten de vijand van eht volk noemt.

En dan die vakbondsbons in Minneapolis met zijn agressieve uitspraken. Ook niet van vandaag of gisteren. Je ziet waarom hervormingen niet werken.

De militarisering van de politie werd al na Ferguson aan de kaak gesteld – het inkopen van oud materieel uit Irak. Obama legde het aan banden, Trump gooide weer alle remmen los.

In Amerika is iedereen bang om in een confrontatie met de politie terecht te komen, ook de kinderen van de blanke Trump stemmers die denken dat ze met dit soort ‘order’ veilig zijn.

Het is een ander debat dan dat over structureel racisme, het is niet minder belangrijk.

Het is tijd om voor je meningen uit te komen. Iedereen is tegen racisme, ook als ze daar voor vorige week nog nooit over nagedacht hadden. Iedereen behalve Leon de Winter  is tegen Trump, daar hoefde je überhaupt niet over na te denken.

Ik wil mijn steun uitspreken voor Femke Halsema. Ze is niet zonder fouten en had gewoon op het podium moeten gaan staan (beter was het geweest als ze ook een mondkapje had gedragen) en had moeten zeggen: jongens, fijn dat jullie met zovelen zijn maar het is te veel. In plaats daarvan appte ze met die minister van Justitie die haar daarna in mijn ogen niet fair behandelde.

Wat vooral stoort, dat doet het altijd, is de campagne van de Telegraaf tegen Halsema. Die dateert niet van vandaag of gisteren, en al van voor ze burgemeester werd. Hij heeft steeds onwelriekender kantjes gekregen. Als suffe columnisten niets weten om over te schrijven dan is er altijd Halsema nog. De Telegraaf is geen nieuwsorgaan maar een campagne krant, nooit te beroerd om de lelijkste sentimenten op te roepen en te versterken.

Ga vooral door, Halsema. De baan van burgemeester van Amsterdam is een ondankbare. Eberhard van der Laan, voor zover ik weet een ramp om mee te werken, wist zich geliefd te maken bij de bevolking. Persoonlijk was ik meer gecharmeerd van Job Cohen, net als Halsema zou die een goede premier geweest zijn.

Dit is geen forum om oproepen te doen, maar ik hoop dat meer Amsterdammers laten blijken dat Halsema onze burgemeester is, dat we haar steunen en dat we haar niet kapot laten maken door de windvanen aan de Basisweg.

Deze dagen is een van de meest gestelde vragen is of de onrust in de VS in het voordeel of in het nadeel werkt van de zittende president, Donald Trump. Er is geen zinnig antwoord te geven op deze vraag behalve de reactie dat hij in toenemende mate irrelevant is.Noch Trump noch Biden acht ik in staat om het land weer een vorm van samenleven te geven.

Dat we de vraag stellen, dat het overleven van Amerika zou afhangen van een relatief klein aantal kiezers ergens in het midden van het politieke spectrum, dat alleen al geeft aan hoe precair de toestand is.

Biden of Trump, natuurlijk maakt het verschil, maar het verandert niets aan de vaststelling dat Amerika als land is vastgelopen. Een keuze voor Trumps herverkiezing betekent dat een meerderheid (via het kiescollege) van de Amerikanen bij volle bewustzijn voor de destructie van hun land hebben gekozen. Maar een krappe keuze voor Biden laat onverlet dat veel Amerikanen Trump blijven omarmen. En Trump zal nog jaren voor stennis zorgen.

Ik vrees dat het allemaal erg teleurstellend gaat worden. Ik zie maar één scenario met een sprank van hoop. Dat gaat zo. Biden heeft een inventieve, assertieve en politiek slimme vicepresident gekozen, zeg Elizabeth Warren of Kamala Harris. Vervolgens wint Biden in november met een ruime meerderheid, zowel in het kiescollege als in het aantal landelijke stemmen. Op zijn slippen verkrijgen de Democraten een meerderheid in de senaat, zelfs een ruime meerderheid, laten we niet overboord gaan, twee of drie zetels meer dan de Trumpistani. Het is absoluut noodzakelijk dat een grote meerderheid van de Amerikanen de Republikeinen verwerpt, ik moet toegeven dat dit het een onwaarschijnlijk scenario maakt.

Maar goed, vervolgens gaat Biden dood en wordt Bidens vicepresident op 20 januari ingehuldigd als 46ste president. Biden heeft in zijn leven aardig wat tragedie meegemaakt, een kroon op die tragedies zou zijn als de rouw-politicus zoals hij wel genoemd wordt, op de drempel van eeuwige roem het loodje legt.

Een uniek geval doet zich voor: niet de president-elect wordt geïnaugureerd maar de vicepresident. Het historisch dichtst bijzijnde geval is de dood van William Harrison in 1841 na 39 dagen presidentschap, of misschien een beter voorbeeld, de dood van FDR op 12 april 1945, 82 dagen na zijn vierde inauguratie. Mijn punt is dat ik niet al te hoge verwachtingen heb van Joe Biden als president en hem een oude man vindt die al lang met pensioen had moeten zijn. Moet hij dood voor echte verandering? Ik wil niemand dat toewensen maar voor Amerika zou het niet slecht zijn. Biden is in alle opzichten een politicus van de oude hap.

Enfin, de vicepresident blijkt een soort reïncarnatie van Franklin Roosevelt, in de zin dat zij in staat is boven partij onderwerpen uit te stijgen, broodnodige structurele veranderingen doorvoert, opgefokte gemoederen over allerlei onderwerpen tempert zonder door beide partijen uitgekotst te worden, en het land weet te verenigen op een breed geformuleerd algemeen belang. FDR deed dat en zo ook de in veel opzichten tragische Lyndon Johnson, die de moord op Kennedy met grote kundigheid wist om te zetten in de meest vergaande wetgeving sinds FDR.

Na deze coronacrisis zijn een paar onderwerpen minder controversieel dan tevoren, met name ziektekostenverzekering (dat moet worden medicare voor wie dat wil) en herstructurering van een duur en onvoldoende functionerend gezondheidssysteem. Infrastructuur krijgt nu eindelijk invulling. Onderwijs wordt breed aangepakt. Economische investering met federale sturing in kansrijke maar niet geziene regio’s. Een minimum inkomen misschien? Bescherming van kwetsbare consumenten (specialiteit van Elizabeth Warren)?

Maar dit is letterlijk het enige hoopvolle scenario dat ik zie voor de voormalige grootmacht. En het vergt al zoveel optimisme, met name over de vraag of de Trump-partij doorgaat met blokkeren of zich erbij neerlegt dat hij dik verloren heeft en dat het land gediend is bij rust (dat vergt meer dan optimisme, gegeven de labbekakkerigheid van de Republikeinen).

Geen van de andere scenario’s, van Trump die wint tot en met Biden die krap wint, zullen de ban niet breken. De vraag is of Amerika überhaupt nog in elkaar gezet kan worden.

Het beeld van de racist-in-chief bij zijn kerkje met een ongeopende bijbel was eerder ridicuul dan verontrustend. Je kunt alles verwachten van deze gevaarlijke clown.

Wat echt verontrustte was dat hij werd vergezeld door de minister van Justitie, William Barr. Nou ja, echt verrassend was dat niet. Barr heeft zich ontpopt als de persoonlijke juridische hulp van Trump in plaats van een professionele handhaver van de Amerikaanse wet. Later bleek dat Barr opdracht had gegeven om het plein voor het Witte Huis schoon te vegen.

Alle alarmbellen moeten echter afgaan voor de derde man in dit onaangename gezelschap, de baas van de Joint Chiefs of Staff, de legerleiders, generaal Milley, in camouflage uniform. Is Trump in staat om het leger in te zetten, tegen de wens van de gouverneurs in, gebruik makend van een obscure wet uit 1807? De vraag is minder of hij het kan, want dat stoort Trump niet erg, maar of het leger doet wat de losgeslagen president wenst.

Milley gaf precies het verkeerde signaal. Hij had bij die photo opp niets te zoeken.

Zo komen we dichter bij de situatie die sommigen hadden voorspeld: een land dat totaal verdeeld is, onrust in de straten, het leger ingezet en de noodtoestand uitgeroepen. Het vaste recept voor autoritaire leiders, zoals in de NYT een CIA-analist het uitdrukte. Hij had dit vaker gezien. Met verkiezingen in aantocht is dit de manier voor een man zonder moreel kompas, omringd door hielenlikkers en acolieten, om in november het kiezen moeilijk en misschien zelfs onmogelijk te maken.

Normaliter zouden een minister van Justitie en de legerleiding die drift tegenhouden. Barr zal het niet doen. Zoals de immer pompeuze Thomas Friedman in de NYT betoogde: Mike Pompeo is de slechtste minister van Buitenlandse Zaken ooit. Hij kon toevoegen dat William Barr de meest gecorrumpeerde minister van Justitie ooit is. Zelfs Robert Kennedy, honderd procent in de zak van JFK, gedroeg zich niet zo. Minister van Defensie Mark Esper kan nu ook in het rijtje ‘slechtste ooit’ met zijn martiale verhalen en zijn klaarblijkelijke instemming met Milley’s onverstandige optreden.

Het past allemaal bij de slechtste president ooit maar dat is iets voor later. Ik schreef eerder dat het racistische white supremacy tuig met automatische geweren op de trappen in Michigan een prelude zouden zijn op Trumps verlies in november. De manier waarop Milley zich laat gebruiken door de president is een prelude op de teloorgang van de democratie, de bedreiging van de verkiezingen in november.

De ironie ontsnapt waarschijnlijk aan de racisten en vuurwapenliefhebbers. Het Tweede Amendement, dat zogenaamd het persoonlijk recht op wapens garandeert (in een idiote interpretatie door het Supreme Court) werd geschreven om militia’s te kunnen bewapenen als strijd tegen een onderdrukkende federale overheid nodig was (of tegen de Engelsen). Die federale overheid, onder leiding van een autoritaire leider, treedt nu op precies op de manier waarop al die onheilroepers waarschuwden dat die overheid dat zou doen: onderdrukking van de burgers, met inzet van militaire middelen. De bewapende militia’s zullen zich er niet tegen verzetten, alles wijst erop dat ze nu al bezig zijn hun doelstelling, een rassenoorlog in de VS, door infiltratie van de demonstraties te verwezenlijken.

Deze week zakte de VS verder af richting gemankeerde democratie. Over het verlies aan aanzien in de wereld hoeven we het niet eens meer te hebben. Dit chaotische land kan helemaal niets. De vijanden van Amerika hebben dat ook gezien. Taiwan moet zich meer zorgen maken dan tevoren.

Gisteravond zat ik in het uitstekende praatprogramma van de Vlaamse televisie, De afspraak. Ook een tafel met drie gasten maar geen tafelheer of -dame, geen bekende Belgen, gewoon praten over het onderwerp op tafel.  45 minuten zonder liflafjes.

Het ging uiteraard over racisme in de VS, over politiegeweld en etnisch profileren en de ontvoering van een 13-jarige jongen door geradicaliseerde moslims (of waren het gecriminaliseerde moslims).

Klik hier om het programma te zien:

https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/de-afspraak/2020/de-afspraak-d20200602/

De artikel-versie van mijn eerder observaties. Vandaag in de Standaard.

Amerika brandt. Het smeult al jaren, nu zijn de vlammen niet meer te stoppen. In Minneapolis werd George Floyd door een politieman gedood, een lynching met de knie, misselijk makend om te zien. Geen wonder dat mensen kwaad zijn. Geen wonder dat Amerikaanse steden branden. Racisme zit diep in de Amerikaanse samenleving en dateert niet van vandaag of gisteren, maar het is alleszins gerechtvaardigd om deze rellen te zien als de oogst van tien jaar onverholen racisme van de Amerikaanse president, voor electoraal gewin getolereerd en gesteund door zijn partij.

Vrijdagnacht moest de Amerikaanse president de nacht doorbrengen in de bunker van het Witte Huis, omringd door brandende auto’s en demonstrerende burgers. In plaats van een einde te maken aan de ‘american carnage’ die Trump diagnostiseerde in zijn inaugurele rede heeft hij het land gevoerd naar een combinatie van pandemiechaos, economische crisis en rassenrellen.

De birther-campagne die Trump vanaf 2010 aanjoeg betoogde dat Barack Obama’s geboortecertificaat vervalst was en zijn presidentschap dus niet legitiem. De onderliggende boodschap was dat deze zwarte man niet een van ons kon zijn, laat staan onze president. Deze aantoonbare onzin ondermijnde de legitimiteit van Obama’s presidenschap bij mensen die daarvoor openstonden en maakten hem na 2010 het regeren onmogelijk. Geen Republikein nam ooit afstand van dit verhaal. Ze besmeurden Obamacare dat, u raadt het, vooral arme zwarte en hispanic Amerikanen ten goede kwam.

Boze blanke Amerikanen waren gevoelig voor deze boodschap en Trump surfte erop naar het presidentschap. De campagne van 2016 was onverholen racistisch, letterlijk beginnend met Trumps kwalificatie van Hispanics als racisten, verkrachters en drug dealers.

Trump kittelde een Amerikaanse onderbuik. Het is niet zo dat deze man Amerika racistisch heeft gemaakt. Daar heeft Amerika geen hulp bij nodig. Wel haalde hij alle remmen weg om dat reflexmatig racisme in te tomen. ‘Eindelijk iemand die zegt wat ik denk’ legt de bijl aan de wortel van beschaving. Zijn partij ging moeiteloos mee met Trumps excessen.

Bij de antisemieten in Charlottesville, bij het zwaarbewapende tuig dat in Michigan het congresgebouw bezette: Trump zag enkel goede lui. Ondertussen gingen de politiemoorden door en namen uitingen van white supremacy, antisemitisme en presidentiële desinteresse toe. Het ministerie van Justitie, nu geleid door Trumps hulpje William Barr, heeft iedere pretentie laten vallen dat het handhaven van burgerrechten een prioriteit is. En probeerde president Trump alles wat president Obama had verwezenlijkt onderuit te halen.

Honderd redenen om kwaad te zijn. Het Supreme Court sloopte in 2013 de controle op wat zuidelijke staten deden uit de kieswet van 1965, omdat dat ‘niet meer nodig’ zou zijn. Overal zagen kiezers hoe het aantal stembussen in arme, hispanic of zwarte wijken werd teruggedraaid, de kieslijsten werden ‘opgeschoond’, het moeilijk werd gemaakt om te stemmen. Ze zagen hoe in Florida en Georgia zwarte kandidaten gouverneursverkiezingen verloren omdat een groot deel van de bevolking niet mocht stemmen.

Ze zagen hoe een zwarte jogger door drie blanken werd opgejaagd, achtervolgd en uiteindelijk doodgeschoten en de schutters, in goed zuidelijke traditie, vrijuit gingen. Hoe een vrouw in Central Park de politie belde dat ‘haar leven’ werd bedreigd ‘door een zwarte man’ die niets anders deed dan haar aansporen haar hond aan de lijn te houden. We hebben geen video’s van de zwarte burgers die in hun eigen appartement werden doodgeschoten. En laten we elkaar niet voor de gek houden, voordat iedereen met een camera rondliep was politiegeweld schering en inslag maar ging het onopgemerkt en vooral ongestraft voorbij.

Voor veel zwarten is dit hun dagelijks leven, zoals de auteur Ta-Nihisi Coates zijn zoon voorhield, waarschuwend dat je tot elke prijs een aanleiding, hoe miniem ook, voor machtsmisbruik moet vermijden. ‘Sir, kunt u me vertellen waarom ik word gearresteerd’, vroeg de zwarte CNN-journalist in Minneapolis braaf toen hij geboeid werd. Hij kreeg geen antwoord.

Ze zijn Ferguson niet vergeten, herinneren zich Eric Garner en zijn ‘I can’t breathe’. Ze zijn Freddy Gray niet vergeten die in Baltimore door politieoptreden werd gedood. Ze zien Trump-aanhangers met vlaggen van de confederatie, dat onmiskenbare symbool van racisme. Ze herinneren zich hoe Trump de football speler Colin Kaepernick besmeurde omdat die, uit protest tegen dit structurele allesdaagse racisme, op één knie ging tijdens het zingen van het volkslied.

Ze horen een president die bij een persconferentie de dood van Floyd negeert. Een president die geen empathie toont maar een zuidelijke kreet produceert, ‘When the looting starts, the shooting starts’, in 1967 door een zuidelijke burgemeester gebruikt over het neerslaan van onrust. Een president die tweet over het gebruik ‘van valse honden’, het beeld oproepend van de politie die in 1963 demonstranten aanviel. Een president die, vanzelfsprekend, linkse Democraten de schuld geeft. Een president die olie op het vuur gooit. ‘I can’t breathe’ is het complement geworden van Make America Great Again.

Ze zien, terwijl het land brandt, een president die de aandacht probeert af te leiden naar de WHO en China. Een president die geen woord van medeleven heeft uitgesproken over de honderdduizend doden, van wie een meer dan representatief deel zwart en hispanic is – zou het kunnen dat de nonchalance van Republikeinse gouverneurs met social distancing daarmee te maken heeft?

Deze rellen zijn een vraag om aandacht. Aandacht voor het racisme in de hoogste kringen van de Amerikaanse regering, tot en met de man die het land zou moeten verenigen. Een vraag? Een schreeuw. Het is te laat om de aandacht af te leiden met China of de WHO. Het is te laat om anderen de schuld te geven.

Amerika komt dezer dagen zichzelf tegen. Een uiteenvallende samenleving geleid door een elite die niet open staat voor de werkelijkheid van het dagelijkse leven in dat buitengewone land waar mensen doodgaan aan slechte gezondheidszorg, armoede en politiegeweld. Volgende week gaat de Reublikeinse senaat zich bezig houden met Hunter Bidens avonturen in Oekraïne en het vermeende Obama-gate. Het land schreeuwt dat er andere dingen belangrijker zijn.

Natuurlijk is Trump niet de enige racist en niet de enige president die racisme gebruikt voor politieke doeleinden. De goedmoedige Reagan deed het voor hem, de vermeend keurige George H.W. Bush gebruikte de Willie Horton commercial in zijn campagne. In de tien jaar die ik hier overzie, heeft geen Republikein ooit geprotesteerd tegen de birther-nonsens. Ze vonden het wel prima. Toen die gemakzucht Trump als president opleverde, durfde niemand zich uit te spreken, senator Mitt Romney uitgezonderd. Het is een te voor de hand liggend beeld maar zo sterk dat je er nauwelijks omheen kunt. Terwijl het land brandt, tweet de Nero in het Witte Huis, omringd door een stal van volgzame paarden die hij tot ministers heeft benoemd.

Ik heb niet de illusie dat Amerikaans racisme en grof politieoptreden enkel aan Donald Trump zijn te wijten. Was het maar zo eenvoudig. Wat mij betreft schoot ook Joe Biden een misser. Het verwijzen naar de ‘original sin’ van Amerika, de slavernij, als verklaring voor structureel en onontkoombaar racisme leidt af van het werkelijke probleem. Ziekelijk Amerikaans racisme vierhonderd jaar na de komst van de eerste slaven heeft te maken met een diep geworteld gevoel dat mensen van een ander ras, inclusief Aziaten en Hispanics, inferieur zijn. Angst dat de dominantie van blanken bedreigd wordt. Dat het rijkste en machtigste land van de wereld die kanker in zijn samenleving zelfs onder de beste omstandigheden niet heeft kunnen aanpakken stemt diep pessimistisch.