De Amerikaanse federale overheid gaat weer doodstraffen uitvoeren. Sommige staten, zoals Texas, waren daar nooit mee opgehouden. In andere staten, zoals Californië en New York, wordt de doodstraf niet uitgevoerd ook al kan men ertoe veroordeeld worden.

Het zal ongetwijfeld weer leiden tot debat over de doodstraf. Kan een beschaafde samenleving die opleggen, en, belangrijker, uitvoeren? Er was een periode dat het Amerikaanse Supreme Court de doodstraf beschouwde als ‘cruel and unusual’. Niet meer. Buiten de VS, in het westen althans, niet in barbaarse landen als Saoedi Arabië, worden zelden voorstanders van de doodstraf aangetroffen. De discussie erover is nogal eenzijdig.

Dat is jammer, want het onderwerp roept interessante vragen op die op die manier niet beantwoord worden. Ik zie hier even af van praktische problemen als de onterechte veroordeling tot de doodstraf, de uitvoering ervan en de willekeur bij de uitvoering (een Democratische gouverneur doet het niet een Republikein wel – al ging Billy Clinton in de campagne van 1992 terug naar Arkansas om een niet helemaal bij de pinken jongen ter dood te laten brengen; hij had de stemmen nodig). Laten we het hebben over het principe.

Is levenslang beter? Hoe beschaafd en wreed en ongewoon is het om mensen levenslang op te sluiten? Met andere woorden: is levenslang niet een onbeschaafder straf dan de doodstraf? We kunnen het er over eens zijn dat sommige mensen nooit meer zouden mogen terugkeren in de samenleving. Mensen als Dutroux, massamoordenaars, Timothy McVeigh, die een gebouw in Oklahoma opblies en minstens 168 mensen doodde en wat mij betreft ook Volkert van der Graaf. Om buiten de VS te kijken, de moordenaar van 51 moslims in Christ Church die zijn daden filmde. Geen twijfel, noch over hun daad noch over de vraag of ze ooit terug mogen.

In Nederland zijn we beschaafd dus we brengen dat soort criminelen niet ter dood maar sluiten ze levenslang op, vaak in TBR. Over de vraag of iemand terug mag keren, wordt zelden gepraat maar hij is misschien relevanter dan de doodstraf voor verdorven types. Dylann Roof, de domme racistische moordenaar van negen zwarte kerkgangers in Charleston, SC, een tiener, roept de vraag op of hij het nog eens zou doen. Is er ergens een mogelijkheid om hem vrij te laten? En zou dat acceptabel zijn? Of moet een beïnvloedbare jongen van twintig (toen hij de moorden pleegde) inderdaad tot zijn dood gevangen zitten?

Laten we ons ook beperken tot veroordeelden waarbij geen twijfel bestaat over hun daad. Soms bekennen ze, maar het is waar, dat zegt niet alles. Vaak zijn ze slecht geholpen door hun advocaten en deugt er van alles en nog wat niet aan het bewijsmateriaal. Maar gevallen McVeigh, Christ Church en ook Charleston roepen geen twijfels op aan de daad op zich.

Is levenslang voor deze mensen niet wreder dan de doodstraf? Zouden we ze daarom tientallen jaren moeten laten denken over hun zonden? Daar kunnen we het over hebben maar daar gaat het zelden over. Persoonlijk heb ik geen moeite met de doodstraf voor iemand als McVeigh. Hijzelf trouwens ook niet. Hij vroeg erom, weigerde in beroep te gaan. Hij was trots op zijn daad. Draai de vraag om: zou je hem extra mogen straffen door hem levenslang vast te houden?

Ik heb dus geen principieel bezwaar tegen de doodstraf. Ik duik hier voor de vraag wie de executie moet voltrekken. Zou ik bereid zijn om de knop in te drukken voor McVeigh? Ik denk het wel maar dat geval was zo duidelijk dat het gemakkelijk zou zijn. Ik zou lang niet altijd zo hard kunnen zijn. En ik word ook niet voor de keuze gesteld dus het is gemakkelijk om ja of nee te zeggen.

Sommige voorstanders van de doodstraf denken dat hij een preventieve werking heeft. Dat betwijfel ik. Wel zou ik politieke moord met de doodstraf bestraft willen zien, omdat daar wel een preventief argument geldt. De moordenaar van Pim Fortuyn kreeg maar 12 jaar (overigens al onrechtvaardig vergeleken met de moordenaar van Theo van Gogh, die levenslang kreeg). Van der Graaf loopt inmiddels weer vrij rond. Zou hij de moord ook gepleegd hebben als er de doodstraf op stond?

U zegt misschien dat de politieke kant moeilijk is te bewijzen maar laten we gewoon de moord op iemand met een politieke functie met de doodstraf bestraffen. Dat kan wel degelijk preventief werken. Maar zou het vooruitzicht van de doodstraf de Charleston en Christ Church moordenaars hebben weerhouden? Ik betwijfel het. Er is een goede reden waarom veel massamoordenaars ervan uitgaan dat ze het niet overleven – een soort doodstraf uitgevoerd door de arrestanten.

Het lijdt geen twijfel dat de federale doodstraffen die deze week worden uitgevoerd worden opgejaagd door president Trump en zijn verdorven minister van Justitie Barr vanwege electorale overwegingen. Trump wil law and order uitstralen in dezelfde week waarin hij een veroordeelde crimineel, Roger Stone, gratie gaf omdat die hem uit de wind had gehouden door te liegen.

Dat Trump en Barr geen moreel kompas hebben laat onverlet dat die doodstraffen zijn uitgesproken. Zou de wereld beter af zijn als ze levenslang hadden gekregen? Zouden zij beter af zijn met levenslang? Het is waar: de meeste veroordeelden zouden liever levenslang zitten dan te worden geëxecuteerd – sommige criminelen kiezen echter voor de dood in het vooruitzicht van levenslang, denk Jeffrey Epstein die zichzelf liever opknoopte.

Laat de onaantrekkelijkheid van een executie niet in de weg staan van een serieus debat, over levenslang als ultieme wreedheid.

Stephen Miller heeft de touwtjes in handen genomen. De woorden die Donald Trump in zijn twee Fourth of July-toespraken oplas van zijn teleprompters, vlak want gespeend van enthousiasme en zonder zijn spontane geratel, waren de woorden van een overtuigde racist uitgesproken door een opportunistische racist. Miller is de meest invloedrijke adviseur van Trump, de kwade genius achter diens roepen om een muur, xenofobe grenssluitingen en het kwalificeren van uiterst rechtse radicalen als ‘goed volk’. Terwijl Trumps aanvankelijke loopjongens de een na de ander verdwenen, is Miller erin geslaagd om Trump zijn loopjongen te maken.

Trump richtte zich tot blanke Amerikanen, tot zijn trouwe aanhang. De echo van zijn inaugurele rede, de donkere toon van het ‘Amerikaanse bloedbad’, onderstreepte op een manier die Trump zelf ontgaat de mislukkig van zijn presidentschap. Als je vier jaar na Make America Great Again terug moet vallen op een intens negatieve analyse van wat Amerika in 2020 Amerika maakt, dan is dat een impliciete erkenning van je nederlaag.

Miller en Trump en, mag je veronderstellen, schoonzoon Kushner die na zijn overname van het corona-beleid nu ook de campagne mag leiden, zetten de toon voor november. De aanstaande verkiezingen gaan over identiteit, over cultuuroorlogen, over verdeeldheid. Trump maakt duidelijker dan ooit dat hij niet de president is van alle Amerikanen maar alleen van blanke burgers en, onuitgesproken maar even duidelijk, van de gevestigde belangen zoals de Republikeinse partij die vertegenwoordigt.

Onderschat hen niet. Op het oog is het een boodschap waarmee Trump niet de verkiezigingen kan winnen. Zijn aanhang, de Amerikanen die nog bereid zijn te denken dat dit een Great America is, met dank aan het stabiele genie, is niet groot genoeg om zelfs in het kapotte kiesstelsel van ‘s werelds belangrijkste democratie te kunnen winnen. Maar gegeven het kolossale falen van de president in de coronacrisis, de economische depressie en de toondoofheid in het racismedebat, is verdeeldheid zaaien en uitbuiten inmiddels zijn enige optie. Trump doet geen poging meer het politieke midden te winnen met beloftes of inclusieve retoriek, hij leunt nu volledig op bangmakerij. Voordat we concluderen dat hij daarmee zijn politieke doodvonnis tekent, is het relevant te kijken waar Miller en Trumps gutfeeling mogelijk tractie hebben, wat ze willen bereiken.

Ze hopen op excessen, op net een stap te ver van hun opponenten. In Baltimore werd dit weekend het standbeeld van Columbus in de haven gegooid. Jefferson, Washington en zelfs Lincoln liggen onder vuur. Daarmee wordt de boodschap van George Floyds wrede dood cruciaal ondermijnd en als de standbeeldenonrust deze zomer doorgaat kan de sfeer wel degelijk gaan keren. Nu staat nog driekwart van de Amerikanen achter Black Lives Matter, dat kan snel keren als het debat over structureel racisme uitloopt op een ongefocuste beeldenstorm en de roep om compensatie. De kiezers die Trump nodig heeft in de swing states konden zich dan wel eens keren tegen de Democraten die nog steeds verstrikt zitten in hun eigen identiteitsgevangenis.

Want van dit laatste getuigt de zoektocht van Biden naar een vicepresidentskandidaat. De ironie is dat het beperken van de keuze tot een vrouw en dan binnen die groep tot een zwarte vrouw Miller en Trump in de kaart speelt. Een misstap van Biden, bijvoorbeeld door het kiezen van een te weinig gekwalificeerde kandidaat enkel omdat die zwart is, zal door de cultuurstrijders eindeloos uitgebuit worden. Black Lives Matter mag op steun kunnen rekenen, een partij ogenschijnlijk in de houdgreep van de zwarte kiezers, kan dat niet. Het risico voor de Democraten is niet het racisme van mogelijke kiezers maar het beeld van het teveel de oren laten hangen naar identiteitsgroepen.

Deze Fourth of July was de meest dystopische, de meest agressief vijandige aan alles waar Amerika voor staat, in de geschiedenis. Columnisten deden manhaftige pogingen om ergens in deze feestdag optimisme te ontdekken, een wedergeboorte misschien, een opflikkeren van oude idealen. Ze faalden, zonder uitzondering.
Dit is de onaangename conclusie van een feestweekend dat nooit zo zwanger was van onheil: Trump heeft gelijk. Er is sprake van een Amerikaanse bloedbad, van een oorlog van een deel van de Amerikanen tegen een ander deel. Dagelijks sterven honderden, binnenkort duizenden Amerikanen aan een virus dat in beschaafdere landen in elk geval marginaal onder controle werd gebracht. Niet in het domste land van de wereld. De werkloosheid zal hoog blijven, de rijen bij de voedselbanken zijn eindeloos, de dreiging dat Republikeinen de ziektekostenverzekering van de armste Amerikanen zullen afpakken is blijvend.

Het is begrijpelijk dat Amerikanen nu helemaal naar binnen zijn gekeerd. Ze geven even niets om Trumps corruptie, de Republikeinse lamlendigheid, de ongelijkheid, het misbruik van grote ondernemingen van de overheid. Buitenland is al helemaal secundair. China mag een gemakkelijk doelwit zijn voor Trump, weinig mensen geven erom of accepteren zijn stelling dat alle kwaad daarvandaan komt. Ze hebben het te druk met overleven. Evenmin liggen ze wakker van dingen die hen echt zouden moeten benauwen: het verlies aan gezag onder bondgenoten, de superieure manier waarop Wladimir Poetin Trump bespeelt, of de Israelische premier Nethanyahu zijn gang gaat.

De grote uitdaging voor de Democraten in dit Danteske spectakel is om een brede boodschap te vinden. Om niet te verzinken in identiteitsgeneuzel, om uit te stijgen boven de vaststelling dat er structureel racisme is maar vooral de structurele ongelijkheid van de meeste Amerikanen te benadrukken. Duidelijk te maken dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten, zwart, bruin, blank of geel. Om voorstellen te doen die een brede coalitie van misbruikte en achtergestelde Amerikanen aanspreken en een beter leven beloven.

In het vocabulair van Miller en Trump ontbreekt een cruciaal woord dat Democraten moeten gebruiken: solidariteit. Het had een mooie boodschap kunnen zijn die de Fourth of July betekenis zou geven: we ondergaan dit allemaal samen en we kunnen het alleen samen oplossen. Nooit zag Amerika er zwakker en kwetsbaarder uit dan op 4 juli 2020.

Morgen, donderdag 2 juli, geef ik een internet lezing over de Pilgrim Fathers, de mensen die nu 400 jaar geleden vertrokken eerst uit Engeland en daarna uit Leiden om de eerste permanente nederzetting in New Engeland op te zetten. Gebaseerd op mijn meest recente boek:

Donderdag 2 juli, om 15 h, ook later op te vragen. Klik hier voor meer informatie.

Hoe graag ik Trump ook kwijt zou raken, de speculaties over een mogelijk terugtrekken van de psycho, nu ook door Fox opgejaagd, lijken me op zijn minst prematuur. Om te beginnen zou het zo’n vernedering zijn voor het stabiele genie dat ik me moeilijk kan voorstellen dat hij ervoor zou gaan. De rest van zijn leven nagewezen omdat hij te chicken was om de strijd met sleepy Joe aan te gaan? Nou, nee.

Een van de mogelijkheden van deze Trump-termijn die ik wel heb overwogen en in lezingen heb genoemd was dat deze ongezond levende narcist bij grote tegenslag zo depressief zou raken dat hij simpelweg dood neervalt. Narcisten kunnen moeilijk omgaan met tegenslag. Je ziet het al bij de zielige vertoning van de afgelopen weken, de foto van de uitgebluste volksmenner, superlange das los om de hals, overhemd open, maga petje in de hand, toen hij terugkwam uit Tulsa maakte hem bijna menselijk. Het maar voor een derde gevulde stadion moet deze man nachtmerries geven. En anders wel de corona explosies in door Republikeinse idioten geleide staten. Ze zijn hem gegund, hij heeft het verdiend.

Maar vooral hoop en reken ik erop dat Trump gewoon op 3 november vernietigend wordt verslagen en dat de Democraten al doende ook een meerderheid winnen in de senaat. Trump weg en Moscow Mitch in de minderheid (waar hij overigens destructief genoeg kan zijn, vraag het Obama maar), dat is nog eens een mooi scenario. Een concessie speech van de psycho, ik kan er niet op wachten.

Ondertussen zouden de Republikeinen wel willen dat hun grote leider rap vertrekt. Stel dat hij dat ergens aan het einde van de zomer aankondigt (terugtrekken van de verkiezingen, niet uit het presidentschap) dan is de vrome kwezel Mike Pence de aangewezen opvolger. Niemand kan er enig genoegen aan ontlenen dat Pence president nummer 46 zou worden. En dat is nog maar het begin. Met Pence zouden de Republikeinen een gerede kans hebben om aan het Trump-fiasco zonder de verdiende schade te ontsnappen. Veel Republikeinen zouden tandenknarsend de kwezel steunen – tandenknarsend omdat ze hun eigen kans willen hebben in 2024: Ted Cruz, Marco Rubio, Tom Cotton, Mike Pompeo, Nikki Haley.

Democraten moeten zich niet rijk rekenen. Dat moeten ze sowieso niet doen. Niettemin is het een voordeel dat de incompetentie van Trump zo enorm is dat de schade niet meer ongedaan gemaakt kan worden, zelfs niet met een oorlog tegen Iran of een botsing met China, de welbekende oktober-verrassing. Nog afgezien van de vraag of Trump zoiets aan zou kunnen zonder ook daar brokken te veroorzaken, zou het niet helpen. Hij is gedoemd.

Een andere optie waarover je kunt speculeren is dat Trump, eigenwijs en disloyaal als altijd, Pence alsnog dumpt als vicepresident. Een wanhoopspoging, vergelijkbaar met John McCains poging het momentum tegen hem te keren door het domme gansje Sarah Palin op het ticket te nemen. Nikki Haley zou het zomaar over kunnen nemen. Zou ze het doen? Gegeven de top van het ticket is dat een serieuze vraag. Ze wil niet zinken met een president die nu verzekerd is van de laatste plaats in de presidenten top-44.

Er zal nog heel wat gespeculeerd worden de komende maanden, maar ik zie Trump nog niet met de staart tussen de benen vertrekken. Ik voorzie eerder een soort verlamming in het bewustzijn dat hij gaat verliezen. Als een vis spartelend op het land zal hij roepen en zonder energie nog wat bijeenkomsten houden, de domste tweets sturen, racisme verder opjagen, maar het zou allemaal spartelen zijn, geen betekenis hebben. Meer schade aanrichten dan hij al gedaan heeft, dat zou een knap verhaal zijn. Nou ja, hij zou zijn missie om de Republikeinse Partij tot in lengte van jaren buitenspel te zetten kunnen afronden. Graag zelfs.

De VS heeft de komende maanden, tot 20 januari 2021, geen leiding, daar komt het op neer. Dat benauwt me een stuk minder dan wanneer Trump de zomer in was gegaan met goede peilingen. Het land staat al een paar jaar stil, die paar maanden kunnen er nog wel bij.

Het moment voor de keuze van een kandidaat voor het vicepresidentschap onder Joe Biden komt dichterbij. Gegeven zijn leeftijd en de gerede kans dat hij het loodje legt voor het einde van zijn termijn, gaat het om een fundamentele keuze, namelijk die voor de volgende president.

Wat mij betreft moet het Elizabeth Warren worden. Volgens een poll in de NYT roept zij het meeste steun en het meeste kritiek op. Zij is van alle kandidaten de meest progressieve en in veel opzichten de meest succesvolle senator en vorig najaar de beste campagnevoerder. Volgens de peiling is de roep om een zwarte kandidaat ook minder dan algemeen werd gedacht.

Dat zij als progressief een aantal mensen afschrikt moet Biden niet weerhouden haar te kiezen. Integendeel. De kiezers in het midden hebben met Biden al een kleurloze, weinig enthousiasme maar ook weinig verzet oproepende kandidaat. Zet er in vredesnaam iemand naast met een gezicht en met een plan. Warren is zo iemand. Haar leeftijd is een nadeel en eigenlijk had ze in 2016 al kandidaat moeten zijn maar … Hillary opnieuw.

Waarom moet je je volgens mij niets van de critici aantrekken? Omdat ze geen keuze hebben. Gegeven Biden/Warren tegenover de proleet is het niet moeilijk je over je verzet heen te tillen. De opportunistische zakkenvuller John Bolton kon in het soms hilarische interview met Stephen Colbert het niet over zijn lippen krijgen dat hij op Biden zou stemmen. Trump is ongeschikt, en toch zou hij door blanco of dom te stemmen, een kans om Trump te verwijderen laten lopen. Zo dom zijn de meeste kiezers niets.

Warren zou de Sanders kiezers enthousiasmeren – ik heb hier herhaaldelijk betoogd dat Sanders plaats had moeten maken voor haar. Dat is nu niet meer relevant maar zij komt het dichtste bij wat zijn aanhang wil. Goed voor de opkomst.

En kijk gewoon naar haar plannen en haar programma. Je kunt niet veel beter wensen. Strookt het niet helemaal met wat oude Joe wil? Maakt niet uit. Theodore Roosevelt deed in 1901 niet wat zijn overleden baas McKinley van plan was geweest (niets), Lyndon Johnson greep in 1963 zijn kans toen JFK werd vermoord.

Maar de vp moet zwart zijn, horen we nu. Totale onzin volgens mij. Biden formuleerde het eerder op zijn vaste domme manier maar inderdaad, als je weigert Trump weg te stemmen omdat er geen zwarte vrouw is gekozen dan ben je gewoon dom. Moet je maar mee leven. Ik denk dat het de turn out niet zal terughouden. Zouden zwarte kiezers teleurgesteld zijn als er geen zwarte vrouw op het ticket zit? Misschien maar ik denk dat ze het zullen accepteren.

Een ander argument dat ik hier al vaker heb aangevoerd is dat het geen kwaad kan voor de Democraten om te laten zien dat ze niet door de zwarte kiezers worden gerund. Mensen die zich zorgen maken over die domme evangelische kiezers die blind achter Trump aan huppelen en door de Republikeinen steeds worden gelijmd, moeten zich ook zorgen maken over het lijmen van een andere identiteitsgroep die ‘onmisbaar’ wordt geacht, namelijk zwarte kiezers.

Warren kiezen heeft het voordeel dat (blanke) kiezers in het midden niet het gevoel hebben dat de zwarte gemeenschap hen iemand opdringt. Is dat racisme? Niet in mijn boek. Het is eerder reverse racisme als je iemand meeneemt enkel vanwege haar kleur. Maar belangrijker voor zwarte kiezers zou moeten zijn dat Warren veel meer voor hen kan betekenen dan welke andere kandidaat dan ook.

Biden kan niet rustig achterover leunen met de huidige peilingen. Het kan snel verkeren en de Republikeinen gaan proberen de verkiezingen te stelen. Niets werkt beter dan een grote overwinning, duidelijk en niet te vervreemden. Breng energie in het proces door Warren te kiezen, zou ik tegen oude Joe zeggen. Wees niet zo voorzichtig dat je achterover kukelt van sloomheid.

Addendum: ik realiseer me nu dat het gaat om een beeld van Lincoln die de vrijheid geeft of lijkt te geven aan een geketende zwarte man aan zijn voeten. Het is het Freedmen’s Memorial in Washington. Klik hier voor een artikel over de betekenis ervan. Ik laat de rest van het blog staan omdat de redenering overeind blijft net als de boodschap: overdrijf niet. Beperk je tot de beelden die door zuiderlingen zijn neergezet om hun onderdrukking te tonen.

De discussie over standbeelden degenereert in een zinloze, gedachteloze en contraproductieve aanval op welk beeld dan ook. Columbus was al onzin, Peter Stuyvesant is bull, en nu Lincoln? Vanwege het beeld met de twee knielende zwarten? Sorry guys, dat was wat gebeurde op 4 april 1865 toen Lincoln Richmond bezocht. Zwarte burgers knielden en kusten zijn hand.

Lincoln moest er niets van hebben. Lees mijn biografie, zou ik zeggen. Lincoln was vergezeld van zijn zoon Tad en beveiligers die doodsangsten uitstonden. Zwarte Amerikanen riepen ‘Father Abraham. Abraham Linculm! Glory, glory! Hallelujah’. Een vrouw huilde: ‘I know I’m free, ‘cos I’ve seen Father Abraham, and felt him’. Een oude man knielde aan Lincolns voeten. De president vroeg hem vriendelijk om op te staan.

‘Kniel niet voor me. Dat is niet goed. Je moet alleen voor God knielen.’ Een andere nam zijn hoed af, de tranen over zijn wangen lopend: ‘My the good lord bless you, president Linculm’. Lincoln nam zijn hoed af en boog naar de man.

‘Een doodsklap voor de aristocratische manieren’, schreef een toekijkende verslaggever met een fijne sneer naar datgene waarin de zuidelijke elite zichzelf zo bijzonder goed achtte, namelijk het koesteren van een hoger vorm van wellevendheid en goede manieren die zich natuurlijk nooit uitstrekte tot hun zwarte medemensen.

Voor de liefhebbers van geschiedenis is het nog relevant dat Lincoln zich naar het zuidelijke Witte Huis liet brengen en in de stoel van Jefferson Davis ging zitten, de gevluchte zuidelijke president (wiens beelden terecht worden verwijderd). Lincoln zou tien dagen later vermoord worden door een zuidelijke racist.

Het is erger dan jammer dat de activisten deze richting inslaan en de Trump aanhangers, inclusief onze eigen wakkere krant, een reden geven om de bevolking op te jutten. Dit was altijd een risico, zeker met een president die de vuurtjes alleen maar aanwakkert uit welbegrepen eigenbelang. Het zou goed zijn als zwarte leiders zich uitspreken tegen de excessen en tegen de haast. Biden mag van mij ook wel wat zeggen.

De racist in het Witte Huis heeft geen manieren, zijn omgeving is tot zijn niveau gezakt, je kunt het bezwaarlijk hebben over aristocratische manieren bij deze proleet. Ik zie dit, behalve de corrumpering van het kiessysteem door de Republikeinen, als het grootste risico voor de VS: een massabeweging die de activisten te ver vindt gaan.

Sigrid Kaag zal een goede lijsttrekker zijn voor D66. Een vrouw zijn helpt. In 2006 was het verlies van de toen bijna verdwijnende partij minder geweest als niet Pechtold, mislukt minister in een ongewenst kabinet, de lijst had getrokken maar Lousewies van de Laan.

Ik volg D66 niet meer sinds ik in 2011 mijn lidmaatschap opzegde, moe van de Pechtold dominantie. Het is aan Kaag om de partij wat meer open te breken. Jetten was een Pechtold baasje, Ingrid van Engelshoven (in 2007 was ik haar tegenstander voor het partijvoorzitterschap) komt uit de Pechtold-van Mierlo stal. Het zal al wel zijn verminder zonder Pechtold zelf maar Kaag is relatief onervaren. Ze moet binnen de partij oppassen voor de Van Mierlo aanbidders (of zijn die inmiddels natuurlijkerwijze afgestorven?).

Grootste probleem blijft, dat was mijn ratio in 2007 voor een campagne, dat de partij geen uitgesproken ideologie heeft. Er was en is ruimte voor een sociaal liberale partij met een beginselprogramma. Ik lees dat er een nota is van de Van Mierlostichting (ik blijf lachen bij de naamgeving: was D66 niet bedoeld om het systeem op te blazen?). Dat was in 2007 ook zo. Het falende oude bestuur, toen onder leiding van nu grootverdienende lobbyist Gerard Schouw, had toen al een plan opgesteld, Klaar voor de Klim, dat ze erdoor jasten. Van Engelshoven werd voorzitter, Pechtold deed het aanvankelijk goed als fractievoorzitter, Schouw werd kamerlid voor hij vertrok, de mensen die in de Lousewies campagne hadden gewerkt, werden opzijgezet.

Enfin, lot of water under the bridge. Maar het probleem is nog altijd hetzelfde. Vraag iemand waar D66 voor staat en je krijgt een vragende blijk terug. Kaag is goed voor een paar zetels extra maar nog steeds heeft de partij geen gezicht, je weet niet met wie ze straks weer gaan regeren – of niet. In 2006 werd naar mijn idee een enorme kans gemist om de partij op sociaal liberale geest te schoeien. Nu gaat het niet slecht genoeg voor grote veranderingen.

Dat is het probleem met de Nederlandse partijen in het algemeen. Als ze diep in de put zitten (PvdA, GL, CDA) zouden ze een kans hebben zich fundamenteel te hervormen, zodra het weer een beetje beter gaat is die kans verkeken. Fusie PvdA en GL? Alweer te laat. Hervorming sociaal democratie? Kans verkeken. D66? Kras in de plaat.

Klik hier voor artikelen die ik de afgelopen jaren (voor 2015) heb geschreven over het er aan toeging in de Pechtold-partij.

Vandaag in de Standaard opiniepagina

Ze staan nooit op een stembiljet. Toch zullen de rechters van het Amerikaanse Supreme Court komt november een belangrijke rol spelen bij de presidentsverkiezingen. De reden is dat in het Amerikaanse systeem van machtenscheiding het negen leden tellende Hof een cruciale positie inneemt als beslissende instantie of beleid of wetgeving in overeenstemming is met de grondwet. Het Hof legaliseerde het homohuwelijk, redde het Obamacare, stond staten toe te rommelen met het kiesstelsel en, het meest omstreden, besloot vijftig jaar geleden dat abortus niet kon worden verboden.

Geen wonder dat president Donald Trump de benoeming van bijna 200 conservatieve rechters, inclusief twee leden van het Supreme Court, als zijn grote succes beschouwt. Het plan was sociaal conservatisme stevig te verankeren in de rechtelijke macht, ongeacht de overtuigingen in het land. Dat lukte, met dank aan senaatsleider Mitch McConnell, die het verhief tot zijn enige doelstelling en maar vast talloze vacatures schiep door Obama’s voordrachten te traineren.

Toch kregen Amerikaanse conservatieven vorige week twee verrassingen te verwerken. Met 6 tegen 3 besloot het Hof dat de burgerrechtenwet van 1964 ook discriminatie op grond van seksuele geaardheid en geslachtskeuze verbood. Het arrest werd geschreven door Neil Gorsuch, in 2017 door Trump benoemd. Woedende religieuze activisten hingen in de gordijnen. Een paar dagen was het 5 tegen 4 bij de uitspraak dat de regering-Trump onzorgvuldig was geweest in het schrappen van Obama’s regeling voor immigrantenkinderen die in Amerika zijn opgegroeid, best bekend als ‘dreamers’. De vijfde stem kwam van Chief Justice John Roberts, indertijd benoemd door president George W. Bush.

Een aantal interessante ontwikkelingen komt hier samen. Om te beginnen toont de conservatieve verontwaardiging dat ze hun best zullen doen de mogelijke benoeming van rechters in november te agenderen. Met nog een extra conservatieve rechter zouden ze tot in lengte van jaren het Hof domineren. Vandaar dat ze een van de progressieve rechters, Ruth Bader Ginsburg, die 86 jaar oud is en in slechte gezondheid, een spoedig overlijden toewensen. Want een open zetel kan verkiezingen beslissen, die les heeft iedereen in 2016 geleerd.

Toen overleed in februari de leidende conservatief Antonin Scalia. Zoals grondwettelijk vereist droeg president Obama een opvolger voor maar de Republikeinen weigerden hem zelfs maar te ontvangen, Mitch McConnell zei dat de kiezers maar moesten beslissen. Dat deden ze. Het gaat niet te ver om te zeggen dat de verkiezingen toen werden beslist: het spoorde sociaal conservatieve evangelische kiezers aan om zich naar het stemlokaal te reppen. Trump zou die truc graag herhalen.

Tegelijkertijd werd opnieuw duidelijk dat rechters niet altijd doen wat hun benoemers hadden gewild. Soms lijkt dat maar zo. Dat Neil Gorsuch de burgerrechtenwet strikt interpreteerde past in zijn rechtelijke filosofie van ‘tekstuele uitleg’ die zich strikt aan de letter houdt en geen wetgeving vanuit het Hof toestaat. Gorsuch is en blijft betrouwbaar conservatief.

Maar er is een lange geschiedenis van tegenvallers. In de jaren vijftig en zestig werd het meest progressieve Hof aller tijden, verantwoordelijk voor onder meer het einde van de rassensegregatie, geleid door Earl Warren, voormalig Republikeins gouverneur van Californië. President Eisenhower had spijt van diens benoeming. De abortusuitspraak van 1973 werd geschreven door Harry Blackmun, benoemd door Richard Nixon. Hoewel uitspraken vaak politieke consequenties hebben, is het Hof sindsdien deel geworden van de Amerikaanse polarisatie.

Dat brengt ons bij John Roberts, de Chief Justice sinds 2007. Zijn ontwikkeling is interessanter. Benoemd als conservatief realiseert Roberts zich dat de teneur van het Roberts-Hof botst met wat een grote meerderheid van de Amerikanen wil op terreinen als abortus, geloof in de publieke sfeer, wapenbeheersing, Obamacare en sekse onderwerpen. Hij is bang dat uitspraken die zijn losgezongen van de dagelijkse werkelijkheid, zoals een totaal verbod op abortus, geen maatschappelijke draagkracht hebben, terwijl de politisering van het Hof, onder meer door president Trump, haar geloofwaardigheid ondermijnt. Roberts heeft een historisch en maatschappelijk bewustzijn dat hem motiveert en onvoorspelbaar maakt.

Het geeft aan dat al die conservatieve rechters niet vanzelfsprekend een revolutie veroorzaken. In Amerika geldt dat uitspraken van het Supreme Court werken als precedent waaraan lagere rechters en ook het Hof zelf zich moeten houden. De door Trump benoemde rechters op lagere niveaus zijn belangrijk voor directe voorzieningen en kunnen een onderwerp agenderen, maar uiteindelijk beslist het Hof, soms echter ook door een omstreden uitspraak te laten staan. Met Roberts als zogenoemde swing judge staan uitspraken zeker niet vast.

Duidelijk is dat er in november veel op het spel staat, ook de Republikeinse meerderheid in de senaat die rechters goedkeurt. Het is lang niet zeker dat de evangelische kiezers Trump massaal zullen steunen, gegeven zijn ontrafelende presidentschap en totaal gebrek aan moraliteit. Het akelig lege stadion dat president Trump zaterdag aantrof was mogelijk een voorbode dat de vaste aanhang begint af te haken. Voor Trump reden te meer om het over rechters te hebben. Zeker is dat iedereen nauwlettend volgt hoe Ruth Baader Ginsburg erbij zit. Gelukkig is ze een taaie dame.

Tja, wat moet er je nog van zeggen? Zelfs een campagne bijeenkomst van de grote volksmenner, het stabiele genie, valt in het water. Geen uitverkocht huis, twee uur geratel zonder enige substantie (misschien kan de Trump-columnist van de Washington Post, Marc Thiessen, die hem aanraadde om de gelegenheid te gebruiken een landelijk verhaal over racisme te houden, ’to reach out to black voters’, nu ook een grafrede voor zijn man schrijven), afgelasting van de overflow bijeenkomsten en pure onzin: weg met testen voor corona want dan krijg je alleen maar resultaten. Tulsa was een fiasco hoe je het ook wendt of keert.

Gecombineerd met Trumps falen in de coronacrisis, de economische crisis, de raciale onrust, een Supreme Court dat niet door zijn hoepels springt, het ontslaan van elk onafhankelijk toezicht op zijn corrupte regering, een buitenlands beleid zonder succes, zoals de zelf moreel gehandicapte John Bolton duidelijk maakte, lijken we op weg of al bezig aan de desintegratie van Trumps presidentschap. Ik ben benieuwd wanneer de eerste Republikeinse opportunisten zien hoe de wind waait en zich van hun partijleider afkeren.

Ik las ook dat Joe Biden al bezig is met het opzetten van een transitie team. Dat lijkt prematuur en misschien zelfs onbezonnen, maar het is noodzakelijk om beleid klaar te hebben staan, niet pas op 20 januari maar al op de conventie en voor de verkiezingen. Er moet ook beleidsmatig wat te kiezen zijn.

Ik had deze week een discussie met Democratische kiezers in Nederland en wat me opviel was dat ze precies wisten (of dachten te weten) waarom de Republikeinen altijd winnen maar nauwelijks nadachten over hoe ze die kiezers die ergens in het midden zweven en beide kanten op kunnen over de Democratische streep kunnen halen. Ik heb me in de loop van de jaren gerealiseerd hoe corrosief het verhaal is, indertijd geschreven in What’s the matter with Kansas? van Thomas Frank, dat de kiezers domme lui zijn die tegen hun eigen belang stemmen.

Dat doen ze als je naar economische belangen kijkt. Maar dan zet je een wel heel bijziende bril op. De volgende vraag moet dan natuurlijk zijn waarom ze dat doen. Niet omdat ze ‘bang gemaakt worden’ voor de Democraten zoals veel te gemakkelijk wordt gedacht maar simpelweg omdat ze andere belangen (abortus, geloof, guns) zwaarder laten wegen. De fameuze boze blanke Trump-kiezer had zowel economische motieven (ze woonden in regio’s waar de Democraten inderdaad niets tot stand hadden gebracht op economisch terrein) als gevoelsmatige overwegingen. De oplossing van de Bernie-aanhang, namelijk hard links gaan, trekt deze kiezers niet over de streep.

Ik heb eerder betoogd dat de Democraten deze gelegenheid moeten gebruiken om structureel ander beleid in de steigers te zetten. Dat moet de onderstroom zijn, dat moet de intentie zijn, dat moet de vicepresidentskandidaat vertegenwoordigen (Elizabeth Warren is inhoudelijk de sterkste en zou, als Bernie verstandiger was geweest, de genomineerde zijn) maar er moet wel eerst even een verkiezing gewonnen worden. En de senaat staat op het spel, een meerderheid daar is absoluut noodzakelijk.

Maar het blijft oppassen. Tijdens de desastreuze Hillary-campagne was er ook een punt waarop de Democraten rondom haar dachten dat Arizona over de streep gehaald kon worden, dat meer senatoren konden winnen. Uiteindelijk was het resultaat natuurlijk Donald Trump en nul senatoren.

De Trump-aanhang is misschien loyaal maar moet zich geleidelijk aan toch ook moedeloos gaan voelen. Hun baas, de grote leider, blijkt een leeglopende ballon te zijn. Dit zijn niet de kiezers die Democratisch gaan stemmen, maar als ze thuisblijven omdat Trump hen teleurgesteld heeft, is de kans op het winnen van de senaat door de Democraten levensgroot.

Ik heb dan ook de neiging om die zogenaamd stabiele aanhang van Trump inmiddels als een stuk vluchtiger te zien. Misschien kon de psycho in zijn hoogtijdagen iemand doodschieten op Fifth Avenue en ermee wegkomen, maar een schuifelende oude man, vluchtend in zijn bunker en alleen naar buiten komend nadat zijn loopjongen Barr het plein heeft laten schoonvegen, kan met die wapenfeiten juist niet wegkomen.

We hebben al vaak gedacht dat er een keerpunt was bereikt. Dit keer lijkt het echt, zoals een krant schreef ‘The emperor has no crowd’. Een van de risico’s de komende maanden is dat deze kat in het nauw een buitenlandse confrontatie opzoekt om het land achter zich te krijgen. Maar afgezien van Iran zijn er weinig mogelijkheden om wild te gaan – tenzij China een opening biedt door Taiwan te bedreigen, wat me onwaarschijnlijk lijkt.

Binnenlands lijkt corona nu echt uit de klauwen te lopen. Tegen de verkiezingen praten we over 200.000 doden. Het grootste risico voor die verkiezingen is echter dat het kiezen onmogelijk wordt gemaakt.

Het gaat goed als we het project om Trump en zijn misselijke mannetje achter de macht, Moscow Mitch, kwijt te raken in ogenschouw nemen. Dat laat onverlet dat Amerika zelf er treurig stemmend bijstaat. Amerika is niet great, niet gemeten aan welke standaard dan ook. Dat was het niet in 2016, het is des te ernstiger na de destructie die deze vulgaire, immorele en corruptie president heeft aangericht.

Ik werd gisteren gebeld door een Belgische journalist. Over Melania. Het boek. Nee, ik had het niet gelezen. Toch vragen. Ik word al gauw recalcitrant als het om dit soort onderwerpen gaat.

Ik vind niets van Melania. Ze is niet interessant. Wat kan het mij schelen dat ze in New York bleef om de psycho in Washington een poot uit te draaien? Dat is wat de Trump-familie doet. Haar familie naar de VS brengt? Trumpiaans. Ruzie maakt met Ivanka? Who cares?

Sommige First Ladies hebben serieuze invloed. Eleanor Roosevelt was zo iemand, ondanks haar soms ijzige relatie met FDR. Ze bemande de linkervleugel van zijn regering.

Rosalyn Carter was een invloedrijke vrouw omdat ze Carters klankbord was. Ze hoefde geen officiële rol zoals de overambitieuze vrouw-op-de-bagagedrager Hillary Clinton die uiteindelijk werd gedegradeerd tot de misleide echtgenote, een levende leugen.

Nancy Reagan was invloedrijk omdat ze met een sterrenwichelaar bepaalde hoe de werkdag van Ronnie eruit zag. Ze fluisterde hem woordjes in toen zijn dementerende geheugen hem in de steek liet. Nadat ze servies van het Witte Huis had vernieuwd, vond ze een waardige bezigheid in het waarschuwen tegen drugsgebruik. Niemand kon warme gevoelens voor haar hebben.

Ik kreeg in 2017 felle kritiek toen ik in een lezing na de inauguratie van Barack Obama op de vraag wat de rol van Michelle moest zijn antwoordde dat ze vooral moest zorgen voor een stabiele leefomgeving voor haar man. Dat hoorden Hillary-fans niet graag. First Ladies moesten niet worden gedegradeerd tot echtgenotes-van. De werkelijkheid is dat ze nergens voor gekozen zijn en grote schade kunnen aanrichten (zie Hillary). Michelle Obama was realistisch genoeg om precies die rol die ik voor haar zag te vervullen. En een groententuin aan te leggen en goed eten bevorderen. De ideale First Lady, zou ik zeggen.

Melania heeft cyberbullying tot haar onderwerp gemaakt. Totaal onzinnig naast een echtgenoot die dagelijks alle normen van beschaving opzijzet. Het kan gevoeglijk genegeerd worden. Heeft ze verder wat gedaan? Nee, ik hoef geen boek over haar te lezen om mijn oordeel klaar te hebben. Melania Trump is niet interessant.

Over boeken gesproken, en heel wat anders, John Bolton heeft eindelijk onthuld waar hij al maanden op hintte. Trump is een idioot die in zijn transactionele presidentschap alles verkoopt om voordeel te behalen. Eh, Bolton is niet zoveel anders. Hij weigerde mee te werken aan de impeachmentprocedure in december. Alles voor de boekenverkoop.

Bolton is sowieso een gevaarlijk sujet. Een van de aanstokers van de oorlog in Irak en als Trump zelf niet een oprisping van verstandige gut had gehad was Bolton ook nog de aanstichter geweest van een oorlog tegen Iran.

In de jaren zeventig, toen Nixon en Kissinger met hun memoires uitkwamen waarin ze de geschiedenis probeerden vorm te geven op zo’n manier dat hun criminele daden gerechtvaardigd leken (Kissinger slaagde daar heel goed in, ondanks zijn totale gebrek aan moraliteit blijft hij verafgood door de pratende klasse), in die jaren hadden we een sticker die zei: ‘Don’t buy books from crooks’. Ook Bolton moet niet rijk worden van zijn minder dan flonkerende optreden en nu zijn verraad aan de baas die hij diende.