Ik heb het hele debat uitgezeten. Geen nieuwe inzichten opgedaan. 

Wel een paar vaststellingen. Asscher bewees dat hij een slechte campagnevoerder is, ondanks twee maal ongebruikelijke oprispingen van emotie, die door hun ongebruikelijkheid ietwat opgefokt overkwamen. Zijn grootste fout gisteren was dat hij een stelling koos die de kleurloosheid van zijn campagne onderstreepte: Nederland is van ons allemaal.

Daar wist Wilders wel weg mee. Asschers enige kans was een provocerende stelling geweest als ‘Nieuwe Nederlanders hebben de Nederlandse cultuur verrijkt’ of ‘haatzaaien tegen oppassende burgers met een ander geloof past niet bij de Nederlandse cultuur’. Asscher liet ook na, net als Segers later tegen de haatzaaier, om gewoon er op te wijzen dat mensen die zich aan de regels houden, normaal (dice Rutte) Nederlands zijn, alle recht hebben om hun culturele identiteit te beleven. Dat zijn Nederlandse waarden en normen.

Asscher probeerde het wel door te wijzen op de verzorger, de leraar en anderen maar door het specifiek te maken verzwakte hij het verwijt aan Wilders dat die gewone burgers discrimineert. Het was een onbevredigende afsluiting van een onbevredigend lijsttrekkerschap dat, durf ik wel te voorspellen, niet gaat worden herhaald. De PvdA is morgen een partij zonder leider, zonder leiding en zonder visie. 

Klaver deed het opnieuw goed, net als Segers die christelijke kiezers die Buma met zijn bijna-haatzaai boodschap niet kunnen pruimen, een alternatief biedt. Jammer dat hij met zijn Jezus gewauwel Wilders de gelegenheid gaf los te gaan over Mohammed. Het was bizar om te horen, al is het nog zo bekend. Segers en Asscher lieten beiden na om te vragen of het tot Wilders’ normen en waarden behoort om te discrimineren tegen een geloof, welk geloof dan ook. Segers kwam in de buurt in zijn slotwoord. 

Rutte zal het ook wel goed gedaan hebben, het valt me moeilijk dat te zien in een kleurloze vertoning. Als leiderschap betekent dat je vaak roept dat je leider bent, dan is Rutte je man.

De haatzaaier was zoals je hem kom verwachten. Opgefokt, opgewonden, duidelijk betrokken (bij zijn haatzaaien)

Zo gaan we af op een historische nederlaag voor de PvdA. Daar kom ik nog wel op terug. De PVV lijkt zijn spiraal omlaag niet gebroken te hebben. Maar laat ik hier ophouden en op vanavond wachten.