Mijn column in de Morgen (België), 5 februari 2017

Je kunt Steve Bannon, de Raspoetin van Donald Trump, succes niet ontzeggen. Zijn doelstelling was chaos en chaos heeft hij bereikt. Het nu weer opgeheven reisverbod uit zeven moslimlanden mag gelden als apotheose van twee weken presidentschap: wild geroep, een onuitvoerbare en niet geïmplementeerde opdracht, afschuw overal, zielige mensen, ingrijpen van een federale rechter en ten slotte infantiel krijsen van de machtigste man in de wereld wat hij ‘deze zogenaamde rechter’ wel niet denkt om hem te dwarsbomen. Welkom in Trumpistan.

In de reeks van halfbakken besluiten sinds 20 januari zitten terugkerende elementen. Zo blijkt de regering Trump lak te hebben aan democratische processen en tradities. Ze verwart orders met wetgeving. Verklaart de media tot oppositie. Verheft leugens tot ‘alternatieve feiten’. Verklaart door hemzelf gewonnen verkiezingen grotendeels illegaal.

Ook de scheiding der machten is aan de regering niet besteed. Je kunt de legitimiteit van de rechterlijke macht niet verwerpen of de wetgevende macht afserveren zoals Trump deed in zijn inaugurale rede zonder de basis van het Amerikaanse systeem aan te vallen. Het gaat hem kosten. De rechters hebben rechte ruggen. De ruggengraatloze Republikeinen in het Congres zullen een tijdje meewerken maar daarna eigenbelang en institutioneel belang laten prevaleren. Ministers zullen hun grenzen trekken. Het eerste weekend dat de inreisban van kracht was, wilde degene die dat beleid moest uitvoeren, minister van Homeland Security John Kelly, een uitzondering opstellen voor mensen met een green card, buitenlanders die permanent in de VS wonen. Volgens de Washington Post ging Bannon naar Kelly om dat te verhinderen. De minister weigerde. Hij accepteerde geen orders van iemand die geen plek had in de chain of command. Bannon droop af. Trump liet het erbij. De relevante ministers trokken één lijn en er kwam een ‘verheldering’ voor houders van een green card.

Ook terugkerend is gebrek aan inzicht in hoe een bureaucratie werkt, hoe een overheid functioneert. Voor de uitvoering van beleid heeft een president niet alleen fondsen nodig van het Congres maar ook capabele uitvoerders in de ministeries. De inreisban leek nergens op, er was niet overlegd met mensen die het beleid moesten uitvoeren en ministers die het beleid moesten dekken. Het zag er incompetent uit, het wás incompetent.

Om Lincoln te parafraseren: de regering
kan niet half Bannon zijn en half Trump.

Ten slotte is een terugkerend element Trumps roekeloos ondermijnen van zijn eigen geloofwaardigheid. Nog los van de ongedisciplineerde narcistische cijferspelletjes die hem klein en zielig maken, stralen blunders, screw ups en interne conflicten op Trump af. Zijn supporters mogen het opvreten, maar als hij op een keer álle Amerikanen nodig heeft, gelooft niemand de president. Zijn persvoorlichter stond te kijk als loopjongen voor notoire leugens. In een crisis is geloofwaardigheid cruciaal. Trump is hem nu al kwijt.

Als chaos het doel is, wat is dan het doel van de chaos? Niemand die het weet. Bannon is niet gekozen, hij hoeft niets uit te leggen. Het leidt tot ongezonde speculatie over fascisme in de maak. Dat is het niet. Er is geen massabeweging, geen ideologie, geen armen in de lucht. Bannon is inderdaad een dubieus type maar niet de machtig man die de afgelopen week tot buiten-adem kluitjesjournalistiek leidde. Niet lang in elk geval.

Het lijkt er eerder op dat noch Bannon noch Trump enig idee hebben waar ze heen willen. Trump wil alleen maar een succes zijn, bewonderd worden, de hoogste cijfers halen op elk terrein, alles om zijn narcistische ego te balsemen. Bannon wil alleen spaken in wielen te steken, provoceren om de gevestigde orde te kijken zetten. Deze doelstellingen zijn onverenigbaar. Om Lincoln te parafraseren: de regering kan niet half Bannon zijn en half Trump. Chaos geeft geen hoge populariteitscijfers. Bannon zal verdwijnen. Met Trump blijven we zitten, maar nu al danig beschadigd.