Gepubliceerd in De Standaard, 2 januari 2025
Toen Donald Trump op 20 januari 2021 uit Washington vertrok, uitgezwaaid door bijna niemand, leek de man de geschiedenis in te gaan als een voorbijgaand fenomeen. Een sneeuwvlok, eenmaal gesmolten zou hij geen herinnering achterlaten. Hoe wreed kan de geschiedenis zijn. Vier jaar later lijkt een dergelijk lot beschoren aan zijn opvolger en voorganger, Joe Biden. Hij zal te boek staan als een ééntermijn president die zijn eigen partij in de wielen reed en zichzelf bijna deerniswekkend naar het einde sleepte. En Donald Trump een herkansing bood.
Het is moeilijk medelijden te hebben met Biden, een man die zo zelfzuchtig was, zo ijdel, zo zonder zelfkennis en met dermate slechte adviseurs, dat hij als 82-jarige werkelijk meende nog eens vier jaar mee te kunnen. Een man die had moeten weten hoe zwaar een campagne is en hoe genadeloos je erin wordt afgerekend. Een man die niet in staat was te beseffen dat het fenomeen Donald Trump in 2024 van een andere orde was dan in 2021. Een man die zich liet adviseren door zijn echtgenote Jill en zijn stuurloze zoon Hunter. Een loser.
Biden had er beter aan gedaan zich te spiegelen aan een illustere voorganger, James Polk, president van 1845 tot 1849. Onbekend mag hij zijn, maar Polk was een van de meer historische lieden in het Witte Huis. Hij had een agenda uitgespeld en vooraf al gezegd maar vier jaar te zullen blijven. Onder zijn leiding voerde Amerika een lelijke oorlog tegen Mexico, die een flinke uitbreiding opleverde in de vorm van Arizona, New Mexico en Californië. Texas werd Amerikaans. In het Noordwesten sloot Polk een goede deal met de Engelsen over de grens met Canada. Polk voltooide Amerika. Begrotingsevenwicht en lagere invoerrechten vervolmaakten zijn agenda. Polk deed wat hij had beloofd en vertrok.
Biden had in aanmerking kunnen komen voor de categorie Polk. Het verslaan van Donald Trump was zonder twijfel Bidens grootste succes, al kun je vier later zeggen dat die overwinning misschien een wrange grap van de goden was. Zonder corona had Trump gewoon gewonnen en waren we hem nu kwijt geweest. Een flinterdun mandaat weerhield Biden niet van ambitieus beleid, geholpen door meerderheden in het Congres. In achteraf overdreven bewoordingen werd zijn wetgeving vergeleken met Franklin Roosevelt of Lyndon Johnson. Stevige uitkeringen zorgden ervoor dat de consumenten de corona-gehandicapte economie op gang hielden. Het werkte, maar veroorzaakte ook de inflatie die de burgers deed vergeten hoe belangrijk die stimulans was.
Of Bidens Chips Act en de Inflation Reduction Act zullen beklijven nu Donald Trump weer president is, staat te bezien. Deze enorme investeringen in de Amerikaanse industrie, in klimaat en daaraan gekoppeld belangrijke sociale hervormingen, zullen verziend blijken. Zo verziend dat Donald Trump waarschijnlijk een deel van deze overheidsinvesteringen, plus Bidens infrastructuurplan, zal overnemen.
Afgezien van de desastreuze aftocht in Afghanistan, kon Bidens buitenlands beleid aanvankelijk de toets der kritiek doorstaan. Hij reageerde adequaat op de Russische aanval op Oekraïne, versterkte oude bondgenootschappen en bouwde nieuwe in Azië en Oceanië, noodzakelijk om China aan banden te leggen. Minder gelukkig was Bidens optreden in de Gaza-oorlog waar premier Netanyahu hem neerzette als een hulpeloze supporter, meer toeschouwer dan participant. Dat de wereld Trump haast verwelkt moet pijn doen.
De Democratische overwinning in de tussentijdse verkiezingen van 2022, een direct gevolg van de abortusuitspraak van het Supreme Court, is achteraf een vergiftigd cadeau gebleken. Het Huis ging verloren maar de Senaat bleef Democratisch, terwijl een Republikeinse giga-overwinning was voorspeld. Biden dacht dat het een beloning was voor hemzelf en besloot voor herverkiezing te gaan. Zijn partij liet hem begaan, leiderloos afsturend op de naderende afgrond.
Terwijl de Republikeinen in hun voorverkiezingen mogelijke alternatieven voor Trump opsoupeerden, bleek Biden steeds vaker evident te oud voor het presidentschap. Hij wandelde stram, werd door zijn omgeving uit de wind gehouden en was niet in staat tot een behoorlijke persconferentie. Het betekende dat niemand het op zich nam het succesvolle beleid ook echt als zodanig te verkopen. Door de knetterende stilte in het Democratische kamp kon woede over inflatie alles overwoekeren.
Bidens omgeving faalde. Zijn adviseurs confronteerden hem niet met zijn geestelijk verval, niemand vertrok met slaande deuren om een signaal te geven. Integendeel, adviseurs en beleidsmakers, inclusief ministers die Biden nauwelijks te spreken konden kregen, logen over de mate waarin de president nog bij de les was.
De val van het Huis Biden, onderstreept door de gratieverlening aan zijn wil-maar-niet-deugen-zoon Hunter, had een pijnlijke eigendynamiek. Het vergde maar één debat om het hele Potemkin-dorp in te laten storten. Te laat voor Democratische voorverkiezingen, waardoor de goedbedoelende maar als kandidaat gemankeerde vicepresident Kamala Harris het moest overnemen. Door haar vice-presidentschap zat Harris geketend aan de oude man en ze was te loyaal en te geciviliseerd om afstand te nemen van haar baas. Harris verloor de verkiezingen, het was Bidens nederlaag.
Zo gaat Biden alsnog de geschiedenis in als de één termijnpresident die hij vier jaar tevoren impliciet in het vooruitzicht had gesteld. Een beladen presidentschap, niet één termijn doen wat je beloofd hebt en dan wegwezen, zoals Polk, maar één termijn die in de geschiedenisboeken zal worden genoteerd als een pauze in de regering-Trump. Het is een onzalige erfenis voor een trots man met een lange carrière die eindelijk, ten lange leste, kreeg waar hij zijn leven lang op uit was. En het verknoeide. Een grieks drama is er niets bij.