Ik volg gefascineerd de ontwikkelingen rond corona in China (en Hong Kong). In Hong Kong is het al een regelrechte ramp, in China lijkt het zero-tolerance beleid tegen zijn grenzen aan te drukken. Shanghai, een stad van 26 miljoen inwoners is in lockdown en nog steeds stijgt het aantal coronagevallen. De manier waarop de lockdown en de behandeling van positieve gevallen (symptomatische en asymptomatisch) worden uitgevoerd lijkt het probleem enkel te verergeren. Ik las over het opsluiten van mensen in grote hallen, waar ze ook niet zieke mensen ziek kunnen maken. Ik las over voedseltekorten in China in het algemeen en in Shanghai in het bijzonder. Mensen die op instant noedels moeten overleven. In China’s meest sophisticated stad. Shanghai is Wuhan niet.

In Hong Kong spelen nog andere aspecten. Een rommelig autoritair regime dat wel China is, maar het tegelijk niet is, een incompetente leiding, een lage vaccinatiegraad van met name ouderen. Het aantal doden is gigantisch, zeker vergeleken met de rest van de wereld waar dat juist lijkt af te nemen. Koerscorrecties lijken onmogelijk. Carrie Lam mag vertrekken maar zij is enkel een domme dienaar van het regime in Beijing.

Maar wat mij het meest intrigeert is dat we hier live and in color, in directe actie, het verschil zien tussen de manier waarop auroritaire regimes corona aanpakken en de manier waarop democratische regimes dat doen. Natuurlijk waren we in Nederland, vaak koploper als het om domste landen ter wereld gaat, klungelig, onvoorbereid en laat met allerlei dingen, maar uiteindelijk kwamen er test- en prikstraten en werd wie dat wilde gevaccineerd en geboosterd. Degenen die dat niet wilden werden vaker ziek en legden een druk op het ziekenhuissysteem die je zou doen wensen dat ze gewoon niet geholpen werden, maar zo doen we dat niet. Ook domme mensen krijgen zorg.

In de VS waar een autoritaire president in een democratisch systeem werkte, gingen veel andere dingen fout. Ook Trump was te laat, te myopisch in zijn obsessie met China en Chinezen, en te dom in zijn overrulen van deskundigen en het promoten van wonderolie. Omdat staten vaak eigen beleid konden voeren (inclusief New York, waar Andrew Cuomo ook fouten maakte, maar toch controle kon krijgen over de crisis), kwam het in Amerika toch nog goed. En Trump krijgt krediet voor het stimuleren van vaccin ontwikkeling, al denk ik dat dat meer ondanks hem dan dankzij hem ging.

Het is interessant een argument te overwegen dat door auteurs over democratie en de bedreigingen van democratie vaak wordt aangevoerd: de besluitvorming in een democratie is vaak rommelig, laat, alle kanten op waaiend, maar in de praktijk zijn democratieën in staat om hun beleid aan te passen. Autoritaire regimes niet of veel minder. Laat ik hier een stukje inpassen dat ik schreef in mei 2020 over het boek The Confidence Trap van David Runciman:

Zonder terughoudendheid kan ik het boek van David Runciman, The Confidence Trap. A History of Democracy in Crisis from World War I to the Present aanbevelen. Het dateert uit 2013 en de auteur voegde in 2017 een nieuw nawoord toe maar zijn verhaal over hoe democratie een instabiel, zwabberend systeem is dat moeilijk besluiten kan nemen maar als het tot actie komt dat wel goed doet omdat het fouten kan erkennen en onderkennen. Autoritaire regimes handelen sneller maar zijn vaak (altijd) niet in staat te erkennen dat ze iets fout hebben gedaan. China en de autoritaire kant van de psychopaat in Washington, plus de daden van gouverneurs als Cuomo en Newsom gaven het boek een bijtende actualiteit. Runcimans How Democracy Ends staat op de lijst, ongetwijfeld een pessimistischer verhaal in het Trump-tijdperk.

China, Grote Leider Xi, lijkt erop uit om te bewijzen dat Runciman (en anderen) gelijk heeft: autoritaire regimes lijken in staat om snel en adequaat op te treden, maar blijken niet in staat om als er problemen ontstaan hun beleid aan te passen. Ze kunnen fouten niet toegeven omdat het direct hun autoritair gezag ondermijnt. Dat zien we vandaag in China.

Het oorspronkelijke lockdown beleid was hard, wreed zelfs, maar leek te werken. Dat wil zeggen, het beperkte de uitbraken van corona tot Wuhan en andere steden die het slachtoffer werden. China als geheel leek te profiteren van de zero-benadering. Ondertussen werd een Chinees vaccin gemaakt, Sinovac als ik het goed heb, dat snel en efficiënt werd gedistribueerd – maar dat al snel minder bescherming leek te bieden dan de westerse vaccins (over Poetins vaccin hebben we het niet eens ). Er zit ook een element van vertrouwen aan: veel oudere Hong Kong inwoners lieten zich niet vaccineren omdat ze China niet vertrouwen (idem Russen en Poetin).

Nu, na twee jaar corona, lijkt het westen min of meer terug te kunnen naar het nieuwe normaal. Maar China lijkt vast te zitten in zijn eigen valstrik van het zero corona-beleid. Nu het niet meer werkt, blijkt het lastig dat niemand in het land immuniteit heeft opgebouwd door de ziekte te krijgen en dat de vaccins niet goed genoeg werken. Volgens de Financial Times loopt de verwachte groei van de Chinese economie rap terug, met problemen in de supply en zelfs in de voedselvoorziening.

Aanpassing is onmogelijk omdat Xi later dit jaar wil worden herkozen door het congres van de partij, dat niet in staat is kritisch te oordelen en vooral een applauscollege is. Xi is al twee termijnen president, wat door de verstandige Deng Xiaping als meer dan voldoende werd beschouwd, Mao had laten zien hoe gevaarlijk persoonsverheerlijking kon worden. Xi heeft de afgelopen jaren de successen, such as they are, aan zijn persoon gekoppeld, zoals het een autoritair leider betaamt. Een nieuw Mao en het gaat net zo slecht aflopen.

Het fascinerende van China is dat we nu kunnen zien wat er gaat gebeuren als de successen in elkaar donderen. Kan een autoritair systeem, kan een aan narcisme en tunnelvisie leidende Grote Leider, de tering naar de nering zetten? Of gaat dat toch beter in een democratisch systeem, waar schutteraars als Rutte en de Jonge uiteindelijk stommelend en rommelend de juiste weg vinden? Is het domste land uiteindelijk toch beter af dan het land dat zichzelf het slimst acht?

In een niet ongerelateerde parallelle ontwikkeling laat dictator Poetin (net als Xi iemand die mensenlevens voor zijn zaak irrelevant vindt) zien dat je als autoritair leider geïsoleerd kunt raken, valse informatie kunt krijgen en in Oekraïne in een valstrik van eigen makelij kunt lopen. Ook daar is aanpassing niet mogelijk omdat de baas het altijd beter weet en kritici worden opgesloten of vermoord.

We zijn getuige van sociale experimenten zoals ze zelden zijn te zien, laat staan op te zetten.

Ik ben niet de eerste of de laatste die met open mond de wanprestatie van de Nederlandse regering over de sancties tegen Rusland heeft gade geslagen. Hoekstra was abominabel, maar Kaag kon de voorafgaande weken ook niet uitleggen waarom alle omringende landen de miljarden van zakkenvullers konden ontdekken, maar wij niet. Rutte was, zoals altijd als er problemen zijn, afwezig. Tijdens corona toonde we ons regelmatig het domste land, hier schieten we in de herhaling.

Ik heb overigens mijn bedenkingen over deze massale opstand tegen kleptocraten, of zoals ze het in Londen noemen, de butler economie: alles is te koop, als de prijs maar hoog genoeg is. Eerlijk gestolen goederen waren tot voor vijf weken geen probleem, nu moeten troetelrussen ineens hun voetbalclubs en in Friesland gebouwde superschepen afstaan? Komt op zijn minst als opportunistisch over, zou ik zeggen. En nu we het er toch over hebben, in de VS en elders in de westerse wereld, zitten de kleptocraten als CEO van grote bedrijven, tientallen miljoenen dollars per jaar opstrijkend.

Maar ter zake. Nederland, en niet alleen de Zuidas die het nu voor zijn kiezen krijgt, heeft een reputatie als belastingparadijs en brievenbuslocatie. Dat is niet ingestoken door de VVD alleen, al krijgt Rutte bonuspunten voor het proberen Unilever en Shell te lijmen – maar dat speelt zich op een ander niveau af. Zuidas = bankiers (ABN is vertrokken maar toch) en juristen. De Nederlandse butler industrie, plus bankiers die nooit verantwoording hebben afgelegd voor 2008. Maar ik dwaal opnieuw af.

Want what else is new? De Tweede Kamer maakte zich geweldig druk na de speech van Zelensky en de gebleken onmacht van de regering. Ze zouden er goed aan doen in eigen boezem te kijken naar hoe we aan deze reputatie en aan deze wanprestatie komen.

Naschrift: als u denkt dat huisvesting en buitenlandse zaken profiteerden van oneindige wijsheid van Stef Blok, dan bent u nu gerustgesteld. Ik niet.