Ik had dit artikel vorige week klaarstaan, net voordat de terroristen Capitol Hill bestormden. Publicatie in de Standaard was echter minder relevant na die schokkende ontwikkeling. Voor het perspectief op de Trump jaren en reflectie op de vraag hoe het kan dat de Amerikaanse democratie zo kapot is dat een psychopaat met een odieus riekend gedachtengoed toch nog 73 miljoen stemmen kon krijgen (een heel ander verhaal dan de gevaarlijke idioten in Washington, maar toch, zijn achterban) plaats ik het hier alsnog. Het genie laat een land achter waar een derde deel van zijn volksvertegenwoordigers het democratisch proces, de normen en daarmee de democratie als werkbaar systeem hebben afgeschaft. Een land waar 67 procent van de stemmers op deze man denkt dat de verkiezingen frauduleus zijn beslist. Een land waar nooit meer iets vertrouwd zal worden. Een land dat tot brekens toe kapot is. Ik wens Joe Biden geluk en succes, maar het zal wonderbaarlijke krachten vergen om te repareren wat het stabiele genie en zijn enablers kapot gemaakt hebben.

De vertrekkende president Donald Trump ziet zichzelf graag als een ‘stabiel genie’. Nu Amerika en de wereld bijna verlost zijn van een aandachtzoekende, zelfzuchtige en incompetente egotist zonder moreel kompas, is het niet te laat om ons te realiseren waar Trump werkelijk goed in was, soms geniaal. Al was het maar om ons ervan bewust te zijn dat je ver kunt komen met zeer beperkte kwaliteiten als je die optimaal en zonder terughoudendheid inzet onder de juiste omstandigheden.

Trumps genius zit in zijn onderbuik. Hij voelt perfect aan wat de gemiddelde burger dwarszit en is een geoefend bespeler van de media. Trump wist dat de eerste zwarte president van Amerika alle latente gevoelens van racisme en van blank ressentiment over verlies van de maatschappelijke machtspositie acuut maakte. Hij verkondigde dat Obama niet in Amerika geboren was en dus geen legitieme president. De racisten, overtuigde en latente, pikten Trumps boodschap graag op.

Wat Trump ook al vroeg in de gaten had, was dat de Republikeinse Partij dit soort onderhuids racisme en wit ongenoegen graag omarmde zonder dat expliciet te doen. Hij vroeg niet om steun van de Republikeinen die Obama wilden laten mislukken, maar kreeg die wel. Hij maakte hen medeplichtig en zij lieten dat braaf toe.

Je hoefde niet geniaal te zijn om te onderkennen dat Hillary Clinton enorme weerstand opriep, vooral onder de kiezers in het midden. Er waren meer mensen die dat zagen. Alleen ze deden er niets mee. Nadat Trump op superieure wijze zijn Republikeinse tegenstanders had afgemaakt en de omgangsnormen al direct had verlaagd tot zijn eigen niveau, buitte hij de afkeer van Clinton kundig uit. Het was bruut, grof en vaak smakeloos, maar het werkte. En ook toen al liet hij weten de uitslag niet zullen accepteren als hij zou verliezen.

Eenmaal president wond Trump de Republikeinse Partij om zijn vinger. Misschien was daar weinig genius voor nodig maar hij deed het vaardig. Hij gaf de Republikeinen hun belastingverlaging en stimuleerde zo de economie op klassiek Keynesiaanse wijze, zodat het zijn belangrijkste succes werd. Ook met protectionisme, isolationisme en het versterken van een verongelijkt gevoel dat Amerika overal in de wereld ertussen werd genomen, gebruikte Trump wat zijn gevoel hem vertelde over de zorgen en obsessies van veel Amerikanen. Hij distilleerde onderwerpen tot kreten: een muur, China, Rusland-bedrog, samenzweringen, deep state, fake news. Religieus en zakelijk rechts gaf hij tientallen rechters die tot in lengte van jaren hun agenda zullen uitvoeren, onder wie drie rechters in het Supreme Court.

Intuïtief en zo onbedoeld geniaal was Trumps obstructie-strategie van de overheid. Door zijn benoemingen, het dwarsbomen van actief beleid en het schrappen van regulering of het blokkeren van financiële middelen, richtte hij schade aan die nog lang zal doorwerken. Hij wist dat hij beter was in obstructie dan in opbouwend werk.

Ondanks fors verlies in de tussentijdse verkiezingen van 2018 aten de Republikeinen uit Trumps hand. Hij kon geen kwaad doen, of in elk geval had geen Republikein het lef om Trump de wacht aan te zeggen. De chantage van de president van Oekraïne was allesbehalve geniaal, maar de manier waarop Trump zich ontdeed van de schande van een impeachmentproces was weer wel briljant. Het leek alsof het niet was gebeurd.

De eerste drie maanden van Trumps coronacrisis waren stabiel noch geniaal. Trump zwabberde, was onzeker, deed eigenlijk alles fout. Pas toen hij zijn onderbuik weer volgde en de economie liet prevaleren boven zorgen over verspreiding van het virus, vond hij vaste grond onder de voeten. Een van de redenen waarom hij in november zo goed scoorde, zoveel beter dan verwacht, was dat hij goed inschatte dat de kiezer de economie belangrijker vond dan het virus. Voor buitenstaanders mocht dat onverantwoord en roekeloos lijken, politiek gezien was het de juiste strategie. Hij won er bijna mee.

Opnieuw geniaal op een uniek Trumpiaans verdorven wijze was zijn campagne om wantrouwen te stimuleren over de mogelijkheid van eerlijke verkiezingen. Vanaf het voorjaar al legde het grondwerk voor de wat hij op de avond van de verkiezingen verkondigde: hij had gewonnen en alles wat iets anders zou laten zien was bedrog en fraude. Zie je wel, wat heb ik je gezegd!

Het is niet zozeer dat de president zijn eigen werkelijkheid creëert, al doet hij dat ook, hij creëert vooral de werkelijkheid die zijn aanhang gelooft. Knap werk, als het je lukt. Nog knapper is dat hij ook de politici van zijn eigen partij, die wel degelijk beter weten, naar zijn pijpen laat dansen. Het blijft verbazend dat iemand die zo weinig loyaal is zoveel hondentrouw ontmoet. Trumps gut zegt dat opportunisme de doorslag geeft en zie: de politici die in 2024 willen meedoen spelen zijn spel.

Inderdaad, op zijn eigen corrupte en beperkte manier was Trump geniaal. De Amerikaanse democratie heeft in de afgelopen vier jaar meer geleden dan in de 240 voorgaande jaren. Dat is minder aan Trump te verwijten dan aan zijn omgeving en zijn partij, die het onacceptabele aanvaarden, tot en met een maffiose bedreiging van officials als die niet stemmen niet wilden veranderen. Zelfs zijn operette achtige pogingen tot staatsgreep leidde niet tot grootscheeps protest. Trumps gut is weer juist: drijf een staak door het hele Amerikaanse politieke systeem en stel vast dat een groot deel van de Amerikanen je daarin steunen. Wat hij aan kaarten had, heeft Trump geniaal uitgespeeld.

Donald Trump was een waarschuwing. Iemand met minder handicappend narcisme en een breder arsenaal van politieke vaardigheden kan gemakkelijk de Amerikaanse democratie definitief om zeep helpen. Trump heeft laten zien dat het mogelijk is, nota bene met instemming van de burgers. Want laten we wel wezen, zonder hulp van het coronavirus had hij een tweede termijn verworven om het werk af te ronden. Het stabiele genie was uitzonderlijk goed in het omgaan met kiezers, maar met een virus, ongevoelig voor zijn machinaties, kon hij niet overweg. Ons geluk, maar een waarschuwing.

CNN zond gisteren de twaalf minuten uit van een verslaggever die met de telefoon in de aanslag en als ‘embedded reporter’ meeging met de terroristen die hij al maanden volgde. Kijk en huiver – vooral over die God aanroepende zeloten die de senaat hadden bezet, onder aanvoering van een QAnon afgod.

https://www.newyorker.com/news/video-dept/a-reporters-footage-from-inside-the-capitol-siege

Niet Trumpisme maar de verkiezingsleugen zal de meest vergiftige en meest blijvende erfenis zijn die Donald Trump achterlaat

‘What’s the downside for humoring him?’ Wie zoekt naar een citaat om vier jaar Trump samen te vatten, hoeft niet verder te gaan naar de anonieme Republikein die deze woorden gebruikte. Ze werden uitgesproken in de dagen na 3 november toen Trumps partijgenoten nog dachten dat een paar dagen gemonkel over gestolen verkiezingen nergens toe zou leiden. Beter de loser in het Witte Huis te vriend houden, je weet maar nooit hoe het van pas kan komen.

Inmiddels kan dit citaat gelden als grafschrift, niet alleen van de politici die de twee maal geimpeachte president eindeloos steunden, maar ook voor de gezondheid van de Amerikaanse democratie. Laten uitrazen was niet wat de 147 Republikeinen in het Huis en de acht senatoren deden die op 6 januari tegen de certificering van de verkiezingsuitslag stemden. Ze gingen nog maar eens vol mee met Trumps leugens en opruiende onzin. Dit was niet meer humoring, dit was volledige overgave. Dit was een regelrechte aanval op de democratie door bijna een derde deel van de volksvertegenwoordigers.

Het ontbreekt niet aan artikelen die ons vertellen dat we op 20 januari wel van Trump af zijn maar dat Trumpisme zal blijven. Bijna allemaal laten ze na Trumpisme te definiëren. Maar gegeven de fleksibele, om niet te zeggen opportunistische aard, van wat Trump en zijn regering tot stand brachten, is Trumpisme niet meer dan het roepen dat je gekwestste burgers vertegenwoordigt om macht te verkrijgen. Trumpisme is weinig meer dan wat wij niet plezierig vinden aan de wereld om ons heen is de schuld van de anderen, van de tegenpartij. Trumpisme is de klaagcultuur in turboversnelling.

Zo gezien is Trumpisme meer een middel dan een doel. Dat verklaart waarom aan Yale en Harvard opgeleide politici tekeer gaan tegen de elite. Trumpisme is in belangrijke mate theater. Van de Trump-bijeenkomsten met negentig minuten monoloog tot de bestorming van het Capitool: het is allemaal good fun, geweldig entertainment. Een deel van de Trump-terroristen die het Capitool bezetten was gewapend en had kwade plannen. Een ander deel gaf meer de indruk van een middagje uit met een onvermoede bonus. Ze liepen door het Capitool, hun ogen uitkijkend en telefoons in de aanslag.

De vraag waar we ons werkelijk zorgen over moeten maken is niet of Trumpisme, wat dat ook mag zijn, blijft voortbestaan. De vraag is hoe groot de schade is aan ‘s werelds belangrijkste democratie en, daar niet van los te zien, of Amerika definitief moet worden afgeschreven als leidende natie. Dat een aanzienlijk roedel aan Republikeinen politiek brood ziet in het beheer van de erfenis van Trump geeft al aan dat we ook zonder de persoon in kwestie niet van zijn perfide invloed verlost zijn. De vervaging van normen, van beschaafde omgang, de erosie van civic society geeft politieke opportunisten zoals senatoren Cruz en Hawley en de perfide minister Pompeo reden genoeg om juist geen afstand te nemen van president Trump en zijn gedrag. Integendeel, ze proberen zijn mantel over te nemen. Of dat kan met een zo gepersonificeerd presidentschap, is vers twee, maar ze praten en handelen vast als Trump. Het gebalde vuistje waarmee senator Hawley de belagers van het Capitool begroette, sprak boekdelen. Dat hij een paar uur later de verkiezingsuitslag weigerde te accepteren, ditto.

De invloed van Trump als persoon zal sneller verdwenen zijn dan we nu denken, maar niet de structurele schade aan de democratie. Die zal nog jaren dooretteren, als hij al niet op kortere termijn ernstiger gevolgen heeft. De vergiftigste erfenis van Trump is dat hij 67 procent de Republikeinse kiezers achterlaat met het idee dat de verkiezingen zijn gestolen. Met het idee dat verkiezingen kunnen worden gestolen en dat het ook gebeurt, zomaar, onder je ogen.

Daarmee is de verdeeldheid die Trump zaaide nu in beton gegoten. Er is maar een middel om daar een einde aan te maken: Donald Trump zou zelf moeten erkennen en onderstrepen dat hij de verkiezingen werkelijk heeft verloren. Dat zou een gezond verstand eisen en psychologische volwassenheid, plus een bewustzijn van het maatschappelijk goed, zaken die Trump niet in zijn arsenaal heeft. De verkiezing van 2020 zal nog jaren mensen boos maken, geen verkiezing zal meer onbetwist en eerlijk lijken voor de verliezers.

Ernstig als dat is, de conclusie van vier jaar Trump is onveranderd: hij is eerder een symptoom van de Amerikaanse problemen dan de oorzaak ervan. Trump heeft geen enkel probleem opgelost en aantal andere problemen verergerd. Hij laat Amerika zieker dan ooit achter als hij op 20 januari Washington ontvlucht.

Wat een slechte Buitenhof. Job Cohen die ik ooit zeer bewonderde, was vooral een stoorzender, Twan Huys brak interessante gesprekslijnen op. Niets wijzer van geworden. Nou ja, behalve van die viroloog, daar had je wat aan.

Een journalist van de VPRO gids vroeg me eerder deze week naar mijn mening over de berichtgeving in de VS over de staatsgreep van Trump. Het was een goede gelegenheid om mijn gevoel dat er iets behoorlijk mis was op 6 januari eens op een rijtje te zetten. Dat de Nederlandse televisie wanpresteerde, okay, dat verwacht je. Maar ik ergerde me behoorlijk aan CNN.

Okay, ik begrijp dat mensen opgewonden kunnen raken, zeker als het symbool van hun democratische systeem wordt aangevallen door terroristen, maar de hysterische toon die dag vond ik ergerlijk. Van Wolf Blitzer – Breaking News – of Jack Tapper vond ik dat niet zo vreemd, maar ook John King, de onverstoorbare deskundige die alles weet van elk kiesdistrict, liep vooral te roepen. Ook in de nabeschouwingen was het allemaal opwinding, dagenlang nog.

Na een uur of twee had ik er genoeg van. Ik wilde iets anders. Fox News kon ik niet bereiken maar ik vermoed dat ik daar weinig soelaas had gevonden. De BBC was een aantrekkelijk alternatief. Ik probeerde ook de Belgische televisie, met programma’s als Terzake en de Afspraak mijlenver voor op ons idioot systeem, maar ik kan me niet herinneren wat ze deden. Ik bleef niet hangen. Uiteindelijk moest ik terug naar CNN, al verschaften toen ook de NYT en Washington Post on line de informatie die ik wilde.

Maar CNN, dat viel wel heel erg tegen. Nu ik erover nadenk, de partijdige toon was de afgelopen jaren wel erg vervelend geworden. Ik vind het niet erg om te weten dat een medium opinies heeft (dat is beter dan onze praattafels waar altijd iemand van rechts en iemand van links zit, met Jord Kelder slapend ertussenin) maar het is wel plezier als je ook goede journalistieke in plaats van enkel politieke analyses krijgt.

Ik ben oud genoeg om me het pre-internet en zelfs het pre-kabeltv nieuws te herinneren. Toen waren er drie landelijke omroepen, CBS, ABC en NBC, met anchors die gezag hadden. Het gezag van journalistieke onwrikbaarheid, dat wil zeggen, zoals de belangrijkste, Walter Conkrite, zijn uitzendingen besloot, ’that’s the way it is’. Nieuws was nog nieuws, journalistiek geen dagvulling, laat staan vermaak. Journalisten lieten zich niet afbekken door presidenten. Ik herinnner met Dan Rather die op een bozige vraag van Nixon of hij misschien ergens campagne voor voerde, ad rem reageerde en zei: Nee, u wel? En vervolgens gewoon zijn kritische vraag stelde.

Geen misverstand, ik heb uitstekende interviews gezien dit jaar. Chris Wallace, het lichtpuntje van Fox, fileerde Trump. Er waren ook anderen die hem niet lieten wegkomen met zijn onzin. Maar de autoriteit van Walter Conkrite, Dan Rather, Peter Jennings of Tom Brokaw ontbrak. En, eerlijk is eerlijk, Wallace wanpresteerde eerder: hij liet het eerste debat uit de hand lopen.

Er is veel misgegaan, maar een van de problemen is dat je bij 24/7 televisie maar door moet blijven lullen. CNN brak door toen oude Bush Irak aanviel en het station een reporter in Bagdad, Peter Arnett, had die kon vertellen hoe de eerste aanvallen op de Irakese hoofdstad verliepen. Dat was gewoon goede verslaggeving. Wat ik 6 januari zag was minder verslag, want de praters hadden niet meer informatie dan wij hadden, namelijk beelden, soms van terroristen zelf, maar ze bleven maar doorpraten. Ja, het was uniek, het was schokkend, teleurstellend, schandelijk, maar dat hoefde je niet iedere vijf minuten te horen. Het klonk licht hysterisch.

De drie grote omroepen zijn inmiddels in de nieuwssector overvleugeld door de kabelomroepen, met name Fox, CNN en MSNBC. Daarbij is het gezag verloren gegaan. Er is meer gebeurd. Een generatie, meerdere generaties, weet niet meer hoe een echt nieuwsprogramma eruit ziet. Een programma als The Daily Show van John Stewart werd steeds meer als nieuwsprogramma gezien. Dat was het niet, al maakte hij soms goede interviews. Het was een talkshow met een humoristische ondertoon. Maar veel kijkers – ik weet, ook veel Nederlanders – zagen het als een nieuwsprogramma.

De eindeloze informatie op het internet en het getrechter naar wat de kijker wil horen en zien heeft geleid tot beperkte berichtgeving en een alternatieve werkelijkheid waar de psychopaat in het Witte Huis en zijn perfide partij graag gebruik maakten. De eilandensamenleving die Amerika is geworden, wordt keurig weerspiegeld in de eilanden van nieuwsvoorziening.

Een van de weinige lichtpuntjes is dat de ouderwetse journalistieke media, de New York Times, de Washington Post en de nieuwskant van de Wall Street Journal nieuwe energie en nieuw economisch leven kregen. Ze leveren gewoon kwalitatief goed werk af, als altijd. Dankzij Trump hebben ze zelfs een wederopstanding ondergaan, met meer abonnees via het internet dan tevoren. Politico bijft interessant maar een site als Real Clear Politics niet meer. Die is net als een Nederlandse praattafel: abjecte verhalen naast heel goede en weinig eigen journalistiek. In Amerika zijn er ook nog de ouderwetse tijdschriften, on line ten minste, zoals The Atlantic, The New Republic (hoewel geen schim van vroeger) en Mother Jones.

Het ongenoegen waarmee ik naar CNN keek, die gedenkwaardige woensdag, bleef hangen tijdens de nasleep. Televisie had weinig interessants te bieden. Steeds weer de leugenaar en bully Pete Hoekstra die vrij baan kreeg, of kleine krabbelaars die hun opinie/analyse mochten ventileren. Op CNN zelf vooral bevestigers: Democraten of historici die bevestigden wat de vragensteller voor hen neerlegde. Misschien ben ik verwend door de NYT, de Washington Post, the Guardian en de Financial Times, maar ik zie een steeds diepere kloof tussen geschreven journalistiek en die met plaatjes. Misschien ligt het aan mij, ik was altijd al van het schrijven.

Kunnen lieden die aftreden wegens uitzonderlijk falen twee maanden later de verkiezingen winnen? Kunnen die lui partijen leiden? Nederlandse politiek heeft geen afrekenmechanisme. Reken op de glorieuze terugkeer van Mark Rutte en Woppe Hoekstra.

Dit is dezelfde Rutte die met de PVV regeerde, tot hij vastliep en door Pechtold gered moest worden. En vervolgens doorregeerde en Pechtold buitenspel zette. Geheugenverlies bij kiezers is hardnekkig, blijkbaar.

Gaat deze Rutte de PVV, een ledenloze partij die een aanzienlijk deel van de Nederlandse burgers tot staatsvijanden verklaart, mijden als regeringspartner? Of krijgen we weer die riedel ‘geen enkele democratisch gekozen partij mag worden uitgesloten’? Zijn er geen criteria om opzijgezet te kunnen worden?

Zo zitten we straks met een regering van afgetreden falers, met een dubieus verleden, op weg naar een even dubieuze toekomst. Wees trots op Nederlands fabricaat.

Elke keer als roeptoeter Rush Limbaugh weer eens over de schreef ging (vrouwen die praten over geboortebeperking hoeren noemen bijvoorbeeld), of als een Fox Trump propagandist te ver ging, riepen bedrijven dat ze niet meer zouden adverteren. Het duurde nooit lang voor ze weer terug kwamen. Geen haan die ernaar kraaide. Tot de volgende oprisping.

De bedrijven die nu, na de operette staatsgreep van de Trumpies, de Republikeinen niet meer steunen met bakken geld (of is het Trump die ze niet meer steunen?) en die een ‘pauze’ aankondigen in hun pogingen invloed te krijgen op beleid, moeten diep gewantrouwd worden. Deutsche Bank? Gimme a break.

Nee, er gaat echt niets veranderen. Paar weken wachten, even stilzitten, Trump laten verdwijnen en we gaan gewoon verder zoals het ging. Vier jaar lang was Trump, waren de Republikeinen, geen probleem, over vier jaar zijn ze dat nog steeds niet.

Is het buitensluiten van Trump door Twitter en Facebook een beperking van de vrijheid van meningsuiting? Nee, natuurlijk niet. Er is geen recht om jouw mening op een platform vertegenwoordigd te zien, zeker niet als die mening meer een oproep is tot geweld, of neerkomt op brand roepen in een volle bioscoop. Het probleem met Twitter was altijd dat het neerkwam op persberichten die zonder filter als nieuws gebracht werden. Journalistieke regel nummer 1 was dat je persberichten nooit zomaar plaatste, altijd vragen stelde en er een verhaal van maakte. Twitter heeft die norm begraven. Onze eigen haatzaaier gebruikte Twitter maar liet zich nooit bevragen over zijn daar verkondigde meningen. Daardoor werd de mening nieuws, niet alleen ongefilterd maar ook onbevraagd.

Vrijheid van meningsuiting is betekenisloos als mensen met macht die vrijheid gebruiken om geweld te veroorzaken of de democratie omver te werpen. Mag je leugens verkondigen, bedeigingen of beledigingen? Daar gaan we: dat zijn geen meningen, dat zijn leugens.

Dat de verkiezingen in Amerika door fraude zijn gewonnen door Biden is een leugen. Heb je de vrijheid om leugens te verkondigen als persoon van macht (president of ambassadeur)? Ja, die vrijheid heb je maar dan moet je niet raar opkijken als die leugens zo benoemd worden of als een medium op goede gronden besluit dat leugens van machthebbers gevaarlijk zijn.

Is het verstandig van Twitter en Facebook? Wat de laatste betreft, Zuckerberg heeft zoveel aanzien verloren dat het eerder een opportuniteitsdaad lijkt dan iets principieels. Als de leugenaars verwijderen meer geweld oplevert dan de leugenaars toestaan, ja, dan zou het onverstandig zijn. Nu lijkt het goed beleid. De grootste aanjager van geweld is het zwijgen opgelegd, althans op dit medium want hij heeft, zoals hij de afgelopen uren heeft laten zien, nog steeds de macht van het woord van president.

Voor een uitgever om zich niet te encailleren met duistere types, ondemocratische terroristenondersteuners, lijkt me niets te maken te hebben met vrijheid van meningsuiting. Het is niet Hawley’s mening die Simon & Schuster verwerpt, het is de persoon. Niets mis mee. Zo’n auteur wil je niet in je fonds hebben. Hawley heeft geen probleem, hij kan zijn boek zo kwijt bij een rechtse club.

Het is teleurstellend maar geheel voorspelbaar dat de 147 Republikeinen die tegen de democratische verkiezingen stemden blijven volhouden dat hun gedrag, dat hun opjuinen, hun versterken van de Trump leugens geen rol speelden in het het geweld. Jim Jordan bijvoorbeeld, loopjongen van de president, volhardt gewoon in wat hij al vier jaar doet.

Ik ben pessimistisch. Niet alleen over de kans op meer geweld, die lijkt toe te nemen, niet alleen over de coronacrisis, die in de VS dagelijks groeit en nu ook arme afgevaardigden treft die met masker weigerende collega’s zaten opgesloten, maar vooral over de mate waarin een aanzienlijk deel van Amerika’s politieke elite dit terrorisme bagatalisseerd, goedpraat en normaliseert, laten we het de Hoekstra-taktiek noemen. Ik ben bang dat het gaat werken.

Vandaag in de Standaard en de NRC English translation

Wees niet te snel met het afschrijven van de Republikeinse Partij. De Republikeinen mogen verantwoordelijk zijn voor Trump en alle schade die hij heeft aangericht, de Amerikaanse neiging tot geheugenverlies en vergevingsgezindheid voor zondaars, groot en klein, garandeert ook deze partij een lange en gezonde toekomst. Over een jaar of acht zullen de Republikeinen weer het Witte Huis bezetten, en ondertussen regeren ze op staatsniveau, waar ze vrolijk door kunnen gaan met gerrymandering, het beperken van het kiesrecht en met de strijd tegen het recht op abortus.

Een tweepartijensysteem leent zich niet voor afsplitsingen en voor totale, finale afrekening met een van de twee partijen. Wat er aan correctie komt, en die zal weinig voorstellen, zal plaatsvinden binnen de partij. Witte racisten en evangelische zeloten, groepen die behoorlijk overlappen (ook ‘Jezus redt’ hing prominent aan het bordes van het Capitool), vormen een te groot deel van de Republikeinse achterban om te verwachten dat ze op een zijspoor komen. Toontje lager misschien, tijdelijk, maar het blijven kiezersgroepen die gemakkelijk zijn te mobiliseren vanuit een perspectief van vermeende gekwetstheid en bedreiging van hun privileges.

De zogenaamd traditionele Wall Street Republikeinen noemen zichzelf echte conservatieven maar in werkelijkheid zijn ze opportunisten. Zij hebben nooit moeite gehad om hun karretje te koppelen aan groepen die hen in staat stelden hun belangen te behartigen. Reagan deed het, George W. Bush deed het en ook het Trump-tijdperk gaf daarvan een goede illustratie. Deze Republikeinen vonden Trump een vulgaire onroerend goed boer, maar staken de belastingverlagingen en de deregulering graag in hun zak. Hun opportunisme is echt niet verdwenen. Er komt geen breuk in de partij, niemand heeft daar belang bij.

Politiek in Amerika draait altijd meer om personen dan om ideologie. Kiezers stemmen op iemand die ze vertrouwen of tegen iemand die ze wantrouwen. Hillary was een gemakkelijk doelwit. Met twee kandidaten loont negatief campagne voeren. In 2024 als Kamala Harris de Democratische kandidaat zal zijn – al of niet als zittend president – zullen de spuigaten van racisme, vrouwenhaat en zogenaamd anti-communisme weer opengaan. Gewoon, Republikeinen zoals we ze kennen. Met een redelijke kans op succes.

Historisch perspectief helpt hier. De canard dat de Democraten Amerika socialistisch zullen maken dateert al uit de jaren dertig, de jaren van de New Deal. Het werkt voor rechts, het werkt voor Republikeinen, het werkte zelfs dit jaar nog om de kleur- en visieloze Joe Biden mee te bekladden. Het gaat blijven werken. Een grote groep kiezers in het midden, niet per se racistisch of evangelisch en al helemaal niet pro-Wall Street, kan nog steeds op deze manier opgejuind worden om onder geen voorwaarde Democratisch te stemmen. De Republikeinen zullen het gebruiken, als vanouds. Uiteindelijk scoorde deze partij twee maanden geleden nog 73 miljoen kiezers, en was er niet het coronavirus geweest, dan konden we nu nog eens vier jaar Trump tegemoet zien.

Het is mogelijk dat sommige politici last zullen krijgen van hun Trump-verleden. Maar ik zou er geen geld op zetten. Anti-democratische senatoren als Ted Cruz en Josh Hawley zullen gewoon worden herkozen. Hun kiezers in Texas en Missouri gaan niet met hen breken. Ze staan klaar voor 2024. Ook oud VN-ambassadeur Niki Haley blijft, ondanks haar gezwabber rondom Trump, een aantrekkelijke presidentskandidaat. Ze paste deze week wel op om Trump verantwoordelijk te houden voor het geweld op Capitol Hill. Zal ze last hebben van de Trump-partij? Ik denk het niet. Ze is McConnells troef. Macht lonkt.

De toekomst speelde zich al af terwijl de aanval op het Capitool plaatshad. In Florida kwam de organisatorische top van de Republikeinse Partij bijeen, de Republican National Committee (RNC). De voorzitter, een Trump-acoliet, werd herkozen. De aanwezigen prezen de president, ook na Capitol Hill. Geen kritisch woord te horen. Dit is de bureaucratische kant van de manier waarop Trump de partij in zijn zak heeft. Houdt deze mensen in de gaten: als de top van de RNC wordt vervangen, is dat het begin van de aanpassing. Maar verwacht geen revolutie. Uiteindelijk stemden vorige week 147 afgevaardigden en 8 senatoren tegen de verkiezingsresultaten en daarmee tegen democratie. Reken er niet op dat ze ter verantwoording worden geroepen.

Een interessante vraag is of de Trump aanhang die voor een deel geen vertrouwen heeft in democratie de moeite zal nemen of in staat zal zijn zich te organiseren. Wie democratie wantrouwt wordt niet actief in een partij. Een bundeling via actiegroepen, rechtse militia’s en internetcombi’s lijkt meer voor de hand te liggen. Ze zullen met graagte gebruikt worden door de Republikeinen maar geen autonome factor zijn.

Het klinkt misschien paradoxaal en teleurstellend, maar de aanval op het Capitool maakt het relatief gemakkelijk voor de Republikeinen om zich nu los te maken van Trump. Ineens hadden ze een excuus. Inderdaad, er zijn nu Republikeinen die Trump vier jaar gesteund hebben die afstand nemen. Maar wel ná de verkiezingen die hij bijna won, en ná twee maanden leugens en bedrog. Ze zullen het komende jaar trots melden hoe principieel ze waren. Reken erop dat Mike Pence, de ultieme labbekak die maar één keer niet sprong toen Trump hem daartoe opdracht gaf, zal worden geprezen als baken van karaktervastheid. Gepaste bescheidenheid na vier jaar Trump? Geen schijn van kans.

Zoals Mark Twain zei toen artikelen over zijn dood bleven verschijnen: ‘De berichten over mijn dood zijn geweldig overdreven’. De Republikeinse Partij zal zich even gedeisd houden maar berichten over haar dood zijn overdreven. Let maar op, over vier jaar, over acht zijn ze er weer. Niets bindt Republikeinen meer dan de wens om macht te hebben. Daar hoeven ze geen programma voor te hebben, geen ideologie, zelfs geen populistische leider. Houdt u vast, ze zijn sneller terug dan u denkt.

Ik wijs op een mooi artikel in de New York Times over Josh Hawley, senator voor Missouri. Deze veelbelovende Republikein liet zich afgelopen weken kennen als iemand die de leugens van Trump gebruikte om zijn eigen politieke carriere te pushen, dat wil zeggen, een run in 2024. Hij liep woensdag met een opgeheven vuistje voorlangs de terroristen die een uurtje later het Capitool zouden bestormen, om hem bij te staan democratie om zeep te helpen.

Het artikel maakt duidelijk dat Hawley niet alleen Republikein is maar ook een christelijke zeloot. In het artikel komt ook onze eigen zeloot, Abraham Kuyper, aan de orde:

In a 2017 speech to the American Renewal Project, he declared — paraphrasing the Dutch Reformed theologian and onetime prime minister Abraham Kuyper — “There is not one square inch of all creation over which Jesus Christ is not Lord.” Mr. Kuyper is perhaps best known for his claim that Christianity has sole legitimate authority over all aspects of human life.

Nederland spreekt een woordje mee! Dit is het klimaat waarin Amerikaanse evangelische extremisten opgroeien. In Michigan bijvoorbeeld, waar de Dutch Reformed sterk zijn (Grand Rapids als hoofdkwartier) en waar onze geweldige journalisten uitkafferende leugenachtige ambassadeur Hoekstra vandaan komt.

Over Hoekstra gesproken. In de NRC neemt de bespreker van dienst Jord Kelder de maat voor gebrek aan journalistiek inzet (en teveel eigendunk) toen gisteren onze eigen patriot Baudet te gast was. Kelder liet de moeilijke vragen over aan de andere aanwezigen. Ik heb over Baudet alleen gelezen, maar ik kan het me helemaal voorstellen en wijs graag ook nog op Kelders wanprestatie eerder deze week toen hij Hoekstra aan de tafel had en zich liet afbekken in plaats van de juiste scherpe vragen te stellen. QED.

Vergeet het 25ste amendement, vergeet impeachment. Het wordt op zijn best een motie van censure. Voor het laatst gedaan tegen Trumps favoriete president, Andrew Jackson, in 1834. Ook Joe McCarthy, van de heksenjacht, kreeg een censure aan zijn broek.

De Republikeinen zijn te bang en te prinicipeloos om iets serieus te doen.