Er wordt veel ach en wee geroepen over het vooralsnog ontbreken van een Democratische vaandeldrager in de strijd tegen Donald Trump. Daarbij klinkt vaak de zorg dat de Democraten te ver naar links zouden gaan, het midden van zich zouden vervreemden. In de volgende adem wordt dan het fossiel Joe Biden, 76 jaar oud, opgevoerd als redder in de nood. Zijn echtgenote Jill roept op om niet naar programma’s te kijken maar naar wie Trump zou kunnen verslaan. Joe zou de enige zijn. Wat er daarna moet gebeuren is minder duidelijk, want afgezien van Trump verslaan heeft Biden weinig plannen.
Helaas is hier sprake van een treurig stemmende verkeerde analyse. Wat heb je er aan om Trump te verslaan als je de kans en de noodzaak om grote groepen kiezers te mobiliseren niet gebruikt om Amerika op een ander spoor te zetten? De Democraten doen er beter aan te onderkennen dat dit een buitenkans is, de enige kans misschien, om een fundamenteel ander Amerika tot stand te brengen, meer New Deal en Great Society dan lage belastingen en kleine overheid. Ze moeten niet alleen Trump verslaan maar dat doen met flinke cijfers en met een programma waarmee je verder kunt, zodat ze een mandaat voor verandering hebben.
Eerst Biden. De gedachte dat hij een krachtig leider zou zijn die Trump alle hoeken van de kamer zou laten zien wordt al gelogenstraft door zijn slappe campagne. Biden staat bekend om zijn domme uitspraken, anders bedoeld dan ze eruit komen. Het kostten hem twee keer zijn campagne (in 1988 en 2008) en ook nu bouwt hij een beangstigend repertoire op. Hij blijkt energiearm als een bijeenkomst of toespraak wat langer duurt – de jaren gaan tellen. Biden mag voorop liggen in de peilingen, voor iemand die zo overtuigd is van zijn kracht en bovendien de bekendste kandidaat is, zijn percentages van hoog in de twintig of laag in de dertig nou niet direct geruststellend. Diverse artikelen melden dat Biden nauwelijks enthousiasme losmaakt. Wel respect en sympathie, maar niet de steun die een kandidaat nodig heeft.
Biden gaat het niet worden en dat is maar goed ook. De toekomst van de Democraten, de toekomst van een post-Trump Amerika mag niet opgehangen worden aan een politicus van gisteren die denkt dat voor Trump de Amerikaanse politiek beschaafd was. Hij zou beter moeten weten. Hij was erbij toen de conservatieve rechter Robert Bork werd getorpedeerd, hij was de aanvoerder toen Anita Hill door zijn juridische commissie werd gemaltraiteerd. Toen de Republikeinen Clinton stukje bij beetje kapot maakten, toen Obama werd dwarsgezeten. Er is geen Amerika dat great was voor Trump en nu niet meer. Er is alleen het Amerika van nu, binnenlands verdeeld en buitenlands zijn rol zoekend op het wereldtoneel.
Het is zeker dat dit zogenoemde watershed elections worden, breukverkiezingen waarbij een einde komt aan een tijdperk en iets nieuws begint. Eerdere varianten zagen we in 1800, 1828, 1860, 1896, 1932 en 1980: eens in de pak weg veertig jaar en meestal aangejaagd door een zekere mate van crisis. Wint Donald Trump in 2020 dan kunnen we achteromkijkend de verkiezingen van 2016 tot breukverkiezing verklaren. Amerika koos toen voor het type Trump als president en voor de Republikeinen en hun agenda als dominante partij. Als dat in 2020 weer gebeurt dan bevestigt dat de ontwikkeling van de afgelopen vier jaar en dan is die keuze permanent.
Als daarentegen de Democraten winnen, en ruim winnen, dan willen de kiezers een einde maken aan de langdurige Republikeinse dominantie, de partij afstraffen die Trump en zijn bezoedeling van het presidentschap steunde. Een grote overwinning levert ook een Democratisch Congres op. Dan kan een nieuwe president met een solide meerderheid regeren en doen wat al jaren nodig is, en Amerika weer een vorm van samenleven geven.
Zo’n breukverkiezing moet je niet verspillen door een bejaarde politicus zonder toekomstvisie naar voren te schuiven. De Democraten moeten stoutmoedig zijn, gedurfd optreden en onderkennen dat het land veel progressiever is dan wel lijkt, vooral op terreinen waar de Democraten een geschiedenis hebben waar ze trots op kunnen zijn. Denk aan vrouwenrechten en vrouwenzorg, ziektekosten, ongelijkheid, armoede, onderwijs en controle van de meest asociale elementen in de Amerikaanse zakenwereld. Denk wapenbeheersing en klimaat, breed gesteund in het land. Een serieus immigratiebeleid zou mogelijk zijn.
De ontwikkeling van de afgelopen maanden is dat de meest progressieve verkiesbare kandidaat, senator Elizabeth Warren van Massachusetts, de sterkste en best georganiseerde campagne blijkt te voeren. Ik laat de andere progressief, Bernie Sanders, hier bewust buiten. Zijn aanhang is onvoldoende om hem de rol van 2016 te geven, zijn programma wordt door anderen, inclusief Warren, gedeeld. Hij is, sorry to say, overbodig.
Warren voert campagne als een professor, in de beste zin van die kwalificatie. Ze weet hoe ze groepen moet bezig houden, ze is een goede publieke spreker, enthousiasmeert en, belangrijker, ze heeft plannen. Sterker, als ze zegt, ‘I have a plan for that’, dan wordt ze niet weggelachen maar legt ze een serieus, inventief en begrijpelijk initiatief voor. En ze trekt veel toehoorders, veel meer dan Biden of andere kandidaten.
Warren weet waar ze het over heeft. Ze is arm geweest, heeft zichzelf door de universiteit gewerkt, werd professor aan Harvard, deed voorstellen om Wall Street in te tomen die werkten en heeft als senator verstandige dingen gedaan. Een interessant fenomeen is dat Wall Street Warren respecteert. De financiële wereld zit niet te wachten op een progressieve Democraat, maar weet dat Warren geen gekke streken uit gaat halen. Zij kent hun wereld en, vreemd genoeg, die wereld vertrouwt haar meer dan je zou verwachten.
De weg naar de Democratische conventie is nog lang maar voorlopig kunnen we drie dingen vaststellen. Joe Biden heeft het niet, krijgt het niet en wordt het niet. De steun voor Bernie Sanders is zo beperkt dat hij er niet aan te pas zal komen. Hij weet nu al dat ‘the Bern’ is uitgedoofd, de kiezers zullen dat snel duidelijk maken. De derde vaststelling is dat Elizabeth Warren op dit moment de sterkste én de meest aantrekkelijke kandidaat is. Als de Democraten met haar een breukverkiezing winnen dan gaan we nog eens wat meemaken.