Wie verrast was over het optreden van de psycho president in Helsinki heeft niet goed opgelet of, waarschijnlijker, hoopt tegen beter weten in dat er in de onbeschofte dumbo een klein zaadje van een staatsman schuilgaat.

Poetin hoefde niet eens een lofrede over Trumps kwaliteiten af te steken. De psycho lag al op zijn rug, pootjes omhoog. Je hoefde hem niet eens te aaien om hem te laten snorren.

Niettemin, gegeven alles wat we al wisten, wat we konden verwachten: het was zelfs in die context een bijzondere show. Een Amerikaanse president die na het beledigen en uitschelden van bondgenoten, die op de NAVO conferentie geïsoleerd rondwandelde, samen met sultan Erdogan, de Russische baas omarmt: je had het een paar jaar geleden toch niet kunnen voorzien.

Dat dezelfde narcistische patiënt zijn eigen inlichtingendiensten dishte en uitsprak dat hij meer vertrouwen heeft in Poetin dan in de mensen die hem informeren was geheel volgens Trumpiaans patroon. Dat gold ook voor zijn geneuzel over Hillary, de emails en andere flauwekul. De Amerikaanse president die denkt dat hij op een verkiezingsrally in Montana staat, het is een ontregelend spektakel. Maar niet verrassend.

Het zal ook niet de laatste keer zijn dat we zo bewezen krijgen dat Amerika zijn leidende rol in de wereld heeft opgegeven. Ik denk dat dit een blijvende ontwikkeling is.

De Republikeinse Partij lijkt reddeloos verloren, ruggegraatloos, principeloos en geheel in dienst van de plutocratie (Martin Wolf gaf gisteren in de Financial Times een mooie analyse hoe de plutocratie Amerika naar deze afgrond leidt).

Toch – ik waag me niet aan voorspellingen – zou het mij niet verbazen als John Kasich (gouverneur van Ohio) of Niki Haley (VN ambassadeur) in 2020 als Republikeinen zouden kunnen winnen van een verdeelde Democratische Partij. Maar dat is voor later.

Dit was een beschamende vertoning, geheel volgens verwachting en volgens patroon. Er is maar een manier om er een einde aan te maken: een kiezersopstand.

De psycho hield een persconferentie. Alleen organisaties die hij goedkeurde mochten vragen stellen.

Hij weigerde het woord te geven aan een journalist van CNN en gaf het aan FOX, een’echte nieuwsorganisatie’.

Je zou kunnen denken dat de Fox journalist, solidair met zijn broeders in de media, het woord zou hebben teruggegeven aan de CNN man.

Nee, natuurlijk niet. Zo zijn onze manieren.

De Groene is bezig met een reeks, zo lijkt het. In de uitgave van 4 juli schreef Mars van Grunsven, de correspondent in Brooklyn die een aanhanger is van Bernie Sanders, een tirade over de VS. Het was nooit goed, het is niet goed en het wordt nooit wat met dat land. Amerika is nooit great geweest en volgens de boventitel van het verhaal ‘een shitshow’. Het is een nogal onsamenhangend verhaal dat allerlei problemen aanstipt, nogal oppervlakkig, om te laten zien dat, zoals de slotregel betoogt, ‘Amerika nog heel lang een shitshow [zal] blijven’.

Om een van BS-redeneringen eruit te lichten: volgens Van Grunsven bevinden ‘veel tevreden Republikeinen’ zich in de politie en de National Guard, ‘de geüniformeerde klasse die [buitenparlementaire] massabetogingen in goede banen moet leiden’. Dat kan gemakkelijk tot geweld leiden zoals in 1970 op Kent University, meent Van Grunsven zonder enige rechtvaardiging. Hij citeert een dame van de actiegroep Refuse Fascism die al het vertrouwen in de legale orde heeft verloren.

Het verhaal rolt dan naar een voorspelling dat de Democraten in 2018 misschien wat terug kunnen winnen en de Republikeinse agenda kunnen frustreren. Dat verandert niets, zegt Van Grunsven, het blijft een shitcountry. De suggestie van geweld door Republikeinse uniformdragers slaat werkelijk nergens op.

De reden dat ik het een interessant verhaal vond was dat ik me afvroeg hoe het de hoofdredactie van de Groene heeft kunnen passeren. Van Grunsven heeft zich al vaker laten kennen als een boze, gefrustreerde bewoner van Amerika. Soms schrijft hij daar inzichtelijk over, maar vaak zoekt hij het spectrum op van zijn Brooklyn vrienden op links en krijg je dit soort onzin verhalen of zou je haast gaan denken dat Bernie de toekomst is, democratisch socialisme Amerika’s voorland.

Enfin, het Refuse Fascism clubje sluit aan op een ander verhaal dat me verbaasde, deze week in de Groene. Casper Thomas betoogt aan de hand van een aantal boeken dat eind jaren dertig Amerika een voorbeeld was voor Hitler Duitsland. De insteek is in eerste instantie vooral de segregatie, waar de Amerikanen inderdaad goed lieten zien hoe je legaal burgers kunt dwarsbomen in hun rechten. Hij gooit het op een hoop met etnisch centrisme dat in de honderd jaar tussen 1840 en 1940 heel gebruikelijk was in het immigratieland dat Amerika was.

Katholieke Ieren, donkere Italianen, arme Jiddisch sprekende Russische joden, ze werden allemaal wel gediscrimineerd, bejegend als tweederangs burgers en met de nek aangekeken. En ja, toen Amerika in 1882, de grenzen sloot voor Chinezen was dat puur racisme. Theodore Roosevelt, een van de progressieve presidenten (toen Republikeinen daarvoor nog in aanmerking kwamen) sloeg regelmatig praat uit over rassen als hij het over etniciteit had. Woodrow Wilson was een racist. Het Amerikaniserings-programma van de jaren tien, tijdens de Eerste Wereldoorlog, leek veel op onze inburgering. Toen Amerika in 1924 de grenzen sloot voor de meeste immigranten omdat het land genoeg had van zuidelijke en oosteuropese types, was dat verwerpelijk al zou het misschien nuttig kunnen zijn om deze houding te vergelijken met die van Europa anno 2018 – misschien beginnen we het te begrijpen. Overigens was het opengooien van de grenzen in 1965, toen met de gedachte dat alleen maar Europeanen zouden komen, een van de redenen voor de huidige stemming – daar heeft Trump gelijk in. Maar laat ik niet afdwalen zoals Thomas geregeld doet.

Het verhaal gaat vooral over fascisme en kan dat ooit in de VS ontstaan? Acute vraag, zegt de schrijver, nu Trump aan het bewind is. Zoals hij zelf na vier pagina’s erkent, ontbreekt het aan een goede definitie van fascisme, ook in Madeleine Albrights boek dat vergelijkingen trekt met de jaren dertig in Europa. Philip Roth heeft in zijn fantasiewereld van het Complot tegen Amerika de protofascist of in elk geval pro-Duitse Charles Lindbergh president worden. Het gebeurde niet en Roth maakt er geen geloofwaardig what if-verhaal van (overigens werd het in het Bush-Cheney tijdperk ook populair als waarschuwing over het dreigende fascisme … zo kunnen we eindeloos doorgaan, bij iedere Republikein). Lees hier waarom ik het geen goed boek vond.

Sinclair Lewis was er vroeger bij en interessanter met zijn It can’t happen here (1935). Kan het gebeuren in de VS? ‘Het’ leent zich voor veel speculatie vooral zolang ‘het’ ongedefinieerd blijft. Mij dunkt dat Trump ‘het’ niet is. Er was een tijd, in de jaren zestig, dat de Democraten het Congres, het presidentschap en het Supreme Court domineerden en deden wat ze wilden (nou ja, dwarsgezeten door racistische Democraten). Daar zijn we nu, met Republikeinse invulling.

In november 2018 gaat dat alweer veranderen. Ik zie geen fascisme, hoe dan ook gedefinieerd, maar domheid en slimheid. Boerenslimheid. Trump is geen voorstander van segregatie, ook al geeft hij legitimiteit aan de alt-right groepen die dat wel willen – en erger. Trump steunde de antisemitische demonstranten in Charlottesville niet omdat hij antisemitisch is (Jeruzalem is nu de erkende hoofdstad van Israël). Hij gebruikt hen om de zaak op te juinen, kiezers aan zich te binden met grove gedachten en verder te doen wat de Republikeinse elite altijd al heeft willen doen. Dit geen fascisme, dit is het systeem spelen tot eigen voordeel. Nee, Trump komt niet eens in de buurt van de voorwaarden voor fascisme – hoe je het ook definieert. Ondermijnt hij de instituties? Jazeker, maar zonder ander doel dan dat het hem pleziert en zijn machtspositie versterkt. Dat is gevaarlijk, zie Erdogan, Orban en kornuiten.

De Groene houdt niet van historische verhalen, heb ik vaak gehoord als ik er een voorstelde. Maar het zou wel goed zijn om dit historische broddelwerk onderuit te halen. Wie fascisme roept ziet niet wat Trump werkelijk betekent, namelijk de ondermijning van de rechtsstaat ten behoeve van de mensen die het voor elkaar hebben. Daar hoef je fascisme niet bij te halen.

Historisch is het wel interessant dat Franklin Roosevelt, die voor veel conservatieven na 1934 een dictator werd gevonden (en dat versterkte door in 1937 het Supreme Court op eigen houtje te willen uitbreiden) juist heel geïnteresseerd was in Duitsland. Op een wat perverse manier was ook FDR (net als Lindbergh) geïnteresseerd in hoe die Hitler dat deed: autowegen aanleggen, werkloosheid oplossen, tevreden burgers creëren. Hij vroeg mensen die in Duitsland reisden om informatie. De Amerikaanse ambassadeur maakte rapporten. De Kennedy-jongens vertelden via hun pro-Duitse vader, ambassadeur in Londen, wat er gaande was. Het was, zou je kunnen zeggen, tweerichtingverkeer. Corporatistisch organiseren als voorbeeld voor de New Deal, racistische wetgeving maken als voorbeeld voor Hitler, want zegt Thomas ‘rassenleer is een onmisbaar kenmerk van fascisme’ – wat overigens zijn link met de huidige Republikeinen, verwerpelijk als die zijn, danig ondermijnt. Ik geloof niet dat rassenleer populair is, de Republikeinen hebben het veel te druk met zakkenvullen. Segregatie is geen deel van de Amerikaanse geschiedenis dat Amerika overslaat of liever niet hoort, zoals Thomas stelt, al is het goed ons te realiseren dat pas ruim vijftig jaar geleden ons democratisch, rechtstatelijk voorbeeld nog tweederangsburgers kende.

Het is wat overdreven om Trump daar met de haren bij te slepen (en ook de in 1935 door een corrupte aanhanger vermoorde Huey Long, een populist en geen fascist, was van een andere orde – er is op zich niets mis met het campagne voeren onder slogan ‘Every man a King’ zoals Thomas lijkt te suggereren). Veel gevaarlijker in die jaren was de katholieke radiopriester Charles Coughlin, een fan van Mussolini en daadwerkelijk een promotor van Amerikaans fascisme en een man met een grote aanhang.

Een auteur moet niet verantwoordelijk gehouden worden voor de door de redactie bedachte koppen maar op de voorpagina staat ‘Fascistisch Amerika. Naar welk verleden keren de VS van Donald Trump terug?’ Een BS-kop die in het verhaal ook absoluut niet wordt waargemaakt – de vraag wordt niet beantwoord. Het gaat feitelijk over wat anders.
In dit verhaal zitten wel tien verhalen opgesloten, maar door het zo op elkaar te stapelen, zonder veel context, en dan naar Trump door te trekken, doet Thomas de lezer geen genoegen. Meer historische verhalen in de Groene, dat zou helpen, anders passen we slappe mallen om hedendaagse ontwikkelingen en zien we niet wat er werkelijk gebeurt.

Er zullen niet zoveel mensen meer zijn die de vandaag overleden Wibo van der Linde nog kennen. Hij was de man die voor de AVRO en de TROS actualiteitenrubrieken opzette met een rechtse signatuur.

Het is misschien goed om daar nog even bij stil te staan en een andere leugen van de haatzaaier te ontmaskeren: dat het hele publieke bestel links is, of de linkse kerk vertegenwoordigt, zoals Fortuyn het noemde.

Bull, de AVRO en de TROS waren altijd gewoon de rechtervleugel en waren er altijd al. Dat ze de laatste decennia geen serieuze actualiteitenprogramma’s maakten en dat BNN/VARA daarin domineerde, was een omroepen probleem, had niets met links of rechts te maken.

Het onderstreept ook nog eens de onzin om de Telegraafomroepen WNL en het zakkenvullersclubje van Powned toe te laten om zogenaamd het geluid van rechts te laten horen. Dat was er altijd al. De grootste omroepen waren rechts. Nu wordt de vooringenomen blaasaap, vriend van Rutte, PC Hooftdeskundige, Jort Kelder, ingehuurd om rechts te vertegenwoordigen. Hoe dat gaat uitpakken is goed te horen in zijn vervelende programma op zaterdagmiddag dat het diepere Kamerbreed verving. Zo gaat dat.

Enfin, het doet er weinig meer toe nu het publieke bestel publieke onzin is geworden. Leden zijn niet relevant, omroepgidsen niet meer de lokkertjes, kijkcijfers domineren en netmanagers bepalen wat wel en niet mag overleven. Ik blijf bij mijn pleidooi voor een publieke bestel op basis van matching funds: omroepen die een bepaald bedrag bijeen schrapen van dankbare kijkers, krijgen dat gematched door de overheid. Eens kijken hoeveel van die truttige AVRO en TROS programma’s zouden overleven.

Ik heb niet de illusie dat we daar ooit toe komen. Klik voor een van mijn eerdere pleidooien hier.

Donald Trump is een domme, domme man. En ook wreed. Maar vooral is hij het werktuig van de ondernemers.

Volgens de tweetende anti-wetenschap dommerik is borstvoeding slecht omdat mensen ondervoed zijn. Dommer kan het niet.

En dus heeft Amerika een resolutie in de WHO om borstvoeding te bevorderen gedwarsboomd, in opdracht van de lobbies in de VS.

Zo gaat dat. Borstvoeding is slecht, van vaccinatie krijg je autisme en onder de racistische anti-semitische terroristen zitten best wel goede lui.

Dit is de president van Amerika die tot u spreekt, eens het leidende land in de wereld, nu een treurig zootje.

Tja, daar kon je de klok op gelijk zetten. Toen minister Davis in Engeland aftrad omdat hij May’s brexit niet hard genoeg vindt, kon die clown van een Boris Johnson niet achterblijven. Hij was uiteindelijk degene die met valse beloftes Engeland dit domme pad op heeft gelokt. May steunen terwijl zijn mede-Brexit politici aftraden zou niet goed zijn voor zijn machtspositie.

Want daar gaat het bij Johnson om. Macht en niets anders. Hij hoopt dat hij premier kan worden. Het zou een mooi spektakel zijn als dat gebeurde en conservatieve zelfmoord zijn. Ik vermoed dat of May overleeft of er een tussenkandidaat komt om Johnson af te stoppen. Met zijn strapatsen is hij in zijn eigen partij weinig populair.

Het is wel een interessant verschijnsel. Johnson was ooit een frisse wind, een nieuw geluid. Ik vond zijn performance bij de opening van de Olympische Spelen geweldig. Maar hij was een opportunistisch en schandalig leugenachtig voorstander van Brexit, en een hopeloze minister van Buitenlandse Zaken. Hoe kan dat zo verkeren? Of zijn het twee kanten van dezelfde medaille?

Het is altijd verrassend – of misschien juist niet – hoe Republikeinen in hun afkeer van overheid de macht die ze krijgen misbruiken.

Scott Pruitt, de baas van het milieubureau, was, na Trump, de meest corrupte functionaris. Goeie vent, vond Trump, die met ethische dilemma’s geen problemen heeft.

De minister van gezondheidzorg verdween al wegens peperdure vliegreizen. Pruitt volgt nu. Het wachten is tot minister van Binnenlandse Zaken Zinke vastloopt in zijn kleine corruptie en krabbelaar op Housing, Ben Carson, die niet alleen gecorrumpeerd maar ook incompetent is, verdwijnen.

Pruitts verdwijnen heeft alles te maken met de verkiezingen in november. Zag er wel erg slecht uit. Zijn opvolger is een lobbyist voor de kolenindustrie. Het beleid blijft dus hetzelfde en de ondermijning van milieuwetgeving en het milieubureau gaan overminderd door.

Het grootste machtsmisbruik (naast de diefstal uit de overheidskas van 1,5 miljard aan belastingverlagingen) is de weigering van constitutioneel purist Mitch McConnell om de grondwet te volgen toen president Obama een rechter voordroeg voor het Supreme Court.

Aardige NRC vandaag. Ik heb een zwak voor Midas Dekkers omdat hij me iedere dag aan de vraag herinnert: speel ik met mijn kat of speelt mijn kat met mij? Ik weet niet of hij die heeft bedacht maar associeer het direct met hem. Het gesprek was in zoverre interessant dat de ‘kijk mij eens provocerende uitspraken doen’ benadering van Dekkers irritant werd. Een aaneenschakeling van non-sequiturs. Overigens was de mutual admiration society van vorige week, Jinek en Barend die elkaar bewonderden, evenmin interessant. Misschien niet zo’n goede formule, dat tweegesprek.

Het verhaal over twintig jaar integratiebeleid was in zoverre interessant dat het het ongeduld van politici toont. Steeds maar weer iets anders. Ook de verderfelijke invloed van de haatzaaier op Rutte-Wilders, het rampenkabinet, werd nog eens goed gememoreerd. Het verhaal eindigde met de enig juiste conclusie: de tweede generatie gebruikt de mogelijkheden van Nederland en doet het behoorlijk goed. Dat gold voor de Marokkaanse en Turkse Nederlanders (vooral de Marokkaans-Nederlandse vrouwen en nu ook de mannen – Turken lopen meer achter dan veel mensen dachten). Hun kinderen profiteerden van onze verzorgingsstaat, onderwijs etc. Goed geïntegreerd? In het hele verhaal stond geen definitie. Ja, onze waarden delen. Maar gelijkheid van man en vrouw? Vrijheid van geloof? Op de Veluwe hebben ze daar heel andere ideeën over dan bij mij in Amsterdam. Welke Nederlandse waarden hebben we het over? Het beste integratiebeleid: geen integratiebeleid maar op alle maatschappelijk relevante terreinen beleid.

Ook Tom Jan Meeus had het daarover. De onzin van het Nederlandse identiteits-‘debat’ dat net zo min een echt ‘debat’ is als het al veertig jaar dooreikelende integratie-‘debat’. De oerdomme PvdA nota van pak weg 2008, 2009 kwam in het integratieverhaal nog aan de orde, de wij-zij benadering als gevolg van Scheffers verhaal en de vrees de kiezer kwijt te raken. Meeus noteert dat ook: zelfs hoger opgeleiden en middenklassers neuzelen dat de overheid alles voor ‘hun’ doet en niets voor ‘ons’. Flauwekul maar gevaarlijke flauwekul.

De verwildering (excusez le mot) van de VVD en het CDA beneemt het zicht op wat er werkelijk toe doet. Inderdaad, sterke mannen die zich zwak voelende groepen het gevoel geven dat er iets voor hun gebeurt, Erdogan, Orban, Trump, Salvini. Zo gezien is het een weldaad dat we in Nederland een windvaan als Rutte hebben. Aan de andere kant, het zou wel fijn zijn als een leidend politicus visie ontwikkelde en uitdroeg. Deze generatie heeft het niet.

Donald Trump heeft nooit gebrek gehad aan zelfvertrouwen. Voor een bullebak of bullshitter is het een onmisbare kwaliteit. Negeer feiten, negeer argumenten en houdt stug vol dat jij en alleen jij weet wat er moet gebeuren. Het was en is de sleutel tot zijn succes.

Maar zelfs voor een persoon zo vol van zichzelf toont Trump zich de afgelopen weken zekerder dan ooit. En geef hem eens ongelijk. De economie draait als een tierelier zonder dat hij er iets voor hoefde te doen. Hij krijgt een tweede mogelijkheid om een rechter in het Supreme Court te benoemen en zo voor decennia de richting van het hoogste gerechtshof te bepalen. Als afscheidscadeautje gaf de vertrekkende rechter hem zijn anti-moslimban, het negeren van gelegaliseerde verkiezingsfraude en het financieel vermoorden van de vakbonden. De wereld reageert bezorgd op zijn handelsoorlog, zonder werkelijk te weten wat te doen. Zijn populariteit is stabiel en Trumpkiezers denken dat de president weet wat hij doet terwijl Democraten hulpeloos toezien.

Trump kijkt om zich heen en ziet dat autoritaire leiders, zijn favoriete soort, aan gezag lijken te winnen. In Turkije, Polen, Hongarije en de Filipijnen domineren ze, in Rusland maakt Trumps vriend Poetin goede sier met de wereldkampioenschappen voetbal (niets met politiek te maken natuurlijk). Als hij China niet uitdaagt met importheffingen, bewondert hij Xi en diens vrijheid van handelen. De EU en de NAVO, favoriete boksballen van de Amerikaanse president draaien zich in allerlei bochten onder de aanvallen van hun bondgenoot. De Amerikaanse president neemt schaamteloos Angela Merkel onder vuur en blijft leugens rondstrooien die door zijn even ongeïnformeerde achterban als waarheid worden geaccepteerd.

Een goede indicatie was de persconferentie die Trump gaf na zijn ontmoeting met Kim. Die was minder opmerkelijk was door zijn verslag van de magere resultaten dan door de manier waarop Trump een uur lang uitstraalde dat hij en alleen hij weet wat hij doet. Het was een bravourestukje, van zijn advies om Trumphotels te bouwen aan de Noordkoreaanse stranden tot en met de erkenning dat hij misschien over zes maanden zou moeten erkennen dat hij het bij het verkeerde eind had gehad. ‘Ik weet niet of dat ooit zou toegeven, maar ik zou wel een of ander soort van excuus vinden’, verzekerde Trump. En wie zou eraan twijfelen?

Ondertussen heeft hij een crisis gemaakt van immigratie terwijl de aantallen daarvoor geen aanleiding geven. Zijn wrede opbreken van gezinnen werd bekritiseerd maar de wijziging ervan kost hem niets en Trump voelde dat feilloos aan. Het punt was gemaakt, de achterban kon zich bediend voelen. In Europa ziet hij een zelfde soort crisis opvlammen, ook hier zonder dat de getallen daar aanleiding toe geven.

Natuurlijk ontging hem niet dat veel Europeanen, hoog in de boom over waarden en kritisch over Trump, stiekem het wel mooi vonden dat de Italiaanse regering weigerde nieuwe migranten aan land te laten gaan. Eindelijk iemand die wat deed! De volgende stap in het proces van normalisatie van dit soort beleid was de EU die besloot om een hek om Europa te zetten. Er is geen acute vluchtelingencrisis, zegt iedereen, maar gepraat erover domineert de politiek. Angela Merkel wankelt, Trumps tweets geven een zetje.

Trumpisme verovert de wereld. Something’s going on, zou de Amerikaanse president zelf zeggen. Oppervlakkig gezien zal de president die de NAVO-landen volgende week ontmoeten in weinig verschillen van de man die hen vorige jaar zenuwachtig maakte. Toen weigerde Trump over artikel 5 te praten, klaagde over het dure gebouw en de lidmaatschapsgelden die de bondgenoten schuldig waren. Hij kwam in Brussel na een stop in Polen, om de boodschap te onderstrepen dat zijn ware bondgenoten de steeds illiberalere regeringen in het oosten van Europa waren. De vijandigheid en de onbedwingbare neiging om te schofferen werd toen met de mantel der liefde bedreigd. Minister Mattis en anderen probeerden wat plooien glad te strijken en iedereen hoopte dat het over zou gaan. Whistling in the dark heet dat in goed Amerikaans.

Aan de vooravond van de NAVO top die volgende week in Brussel van start gaat, doen de bondgenoten er goed aan zich bewust te zijn van het nieuwe zelfvertrouwen van Trump. Deze man trekt zich niets aan van zijn chefstaf John Kelly terwijl de door Europa omarmde minister van Defensie Jim Mattis steeds meer geïsoleerd raakt. Inmiddels heeft Trump een minister van Buitenlandse Zaken waarbij hij zich comfortabel voelt, Mike Pompeo, en een veiligheidsadviseur, John Bolton, die Trumps instincten om te schofferen deelt. Beide heren vormen een applauscollege voor Trumps economische oorlog tegen Iran, waarin Europa gedwongen wordt mee te spelen.

Dit keer maakt Trump zijn punt niet vóór de NAVO-top maar erna. Vanuit Brussel gaat Trump naar Helsinki voor een lovefest met de enige persoon in Europa waar hij respect voor heeft, Wladimir Poetin. Ongetwijfeld zal Trump daar op zijn nu bekende wijze lof toezwaaien aan de kwaliteiten van de Russische leider, die op zijn beurt vol vertrouwen kan zijn over zijn lange termijnbeleid om het Westen uit elkaar te spelen en Amerika te ondermijnen.

Het zou niemand moeten verbazen als de top met Poetin een stuk plezieriger en succesvoller zal ogen dan de NAVO-top. Poetin zal er alles aan doen en Trump verkeert liever met de Russische leider dan met die slappe bondgenoten. Orban, Erdogan en de nieuwe Russofiele Italiaanse regering zullen iets gelijkluidends laten horen. Het enige positieve dat je erover kunt zeggen is dat wellicht de 28 andere NAVO-partners, of in elk geval een aantal van hen, niet zullen kunnen ontkomen aan serieus denken over de waarde van het bondgenootschap. De NAVO overleefde de Koude Oorlog maar wel eens slachtoffer kon worden van het uitdijende Trumpisme. Something’s going on!

Een jaar of twaalf geleden, toen ik nog actief was in D66, heb ik een paar keer artikelen geschreven over de redenen om niet meer te zeuren over referenda en directe democratie.

Dit artikel vat het allemaal samen, gebaseerd op de ervaring in Californië, die, moet ik nu zeggen, wel iets voorspelde over de verloedering van referenda bij ons.

Ik kreeg er net zo weinig handen voor op elkaar als op mijn poging om van D66 een sociaal liberale beginselpartij te maken. Pechtold begon toen net aan zijn opkomst en zoals altijd liet d66 zich weer in slaap sussen.

Niet zonder leedvermaak zie ik dat die kroonjuwelen die Pechtold al lang dacht te hebben weggewerkt de partij nu weer dwars zitten.