Ik ga morgen naar de ledenvergadering van de PvdA. En ik vind dat er koppen moeten rollen. Niet omdat het een aantrekkelijk ritueel is, dat ook, maar omdat het nodig is. 

De verleiding om enkel deze campagne te analyseren is groot. Dat zou fout zijn, al mag dat ook best gebeuren (waardeloos, gezichtsloos, leiderloos). Het probleem van de PvdA is veel ouder en veel moeilijker op te lossen. De partij moet zichzelf weer bestaansrecht geven, ergens voor staan, een verband scheppen tussen groepen in de samenleving die een gezamenlijk ideaal hebben in die samenleving, in plaats van de clubjes belangenbehartigers die nu in de Kamer komen.

Er moet een ideologische herijking komen. Een sociaal democratisch pamflet, van mijn part tien onderwerpen waarin de PvdA laat zien dat een ideologie die uitgaat van een algemeen belang tot bepaalde oplossingen komt. Meer uitgaande van wat je wilt bereiken dan hoe je het wilt bereiken (ik realiseer me dat dit glad ijs is). Een beginselverklaring over wat de verzorgingsstaat wel en niet behelst. Kortom, inhoud.

Morgen zal het alleen maar over deze campagne gaan. Dat is begrijpelijk maar deze campagne is eerder een symptoom dan de ziekte. Het is verstandig om het hele partijapparaat zoals het nu bestaat tegen het licht te houden. Een zero base operatie: als je het nu zou moeten/mogen inrichten, met beperkte financiën en de huidige crisis, hoe zou je dat dan doen? Dat moet niet gebeuren door een voorzitter die de afgelopen jaren daarin onvoldoende leiderschap heeft laten zien.

Ik luisterde vanmiddag naar een discussie waarin Erik van Bruggen deelnam, die ooit met zijn maatje duo-voorzitter wilde worden. Hij werd het niet, het werd een grijze muis die inmiddels niemand meer kent, maar hij moet het ook nu niet worden. Van Bruggen is een campagne type, misschien goed daarin (hoewel ik hem flink de plank hoorde misslaan over Amerika), maar dat is niet het enige dat de PvdA nodig heeft.  Bovendien zat hij met zijn voorkeur voor Asscher er ook flink naast. Dat hij nu zegt: volgende keer zal hij het beter doen, is niet voldoende.

Een combinatie van inhoud, personen en strategie moet zicht geven op een toekomst die iets fundamenteel anders biedt dan D66 of Groen Links, die niet simpelweg een onderhandelingsitem is met andere mogelijk regeringspartijen.

Het is gevaarlijk om nu te kiezen voor koppen, al was het maar omdat er te weinig keuze is. Maar aan de andere kant, als er geen keuze gemaakt wordt moet het falende team de toekomst uitzetten. Daarom: Spekman weg. Daarom: Asscher weg. Dan schuift alles een plek op en kunnen twee mensen die aanspreken, Dijsselbloem en Ploumen (die als ex-voorzitter in elk geval het systeem van binnenuit kent), rust brengen en de neuzen richting toekomst krijgen. 

Ik heb het hele debat uitgezeten. Geen nieuwe inzichten opgedaan. 

Wel een paar vaststellingen. Asscher bewees dat hij een slechte campagnevoerder is, ondanks twee maal ongebruikelijke oprispingen van emotie, die door hun ongebruikelijkheid ietwat opgefokt overkwamen. Zijn grootste fout gisteren was dat hij een stelling koos die de kleurloosheid van zijn campagne onderstreepte: Nederland is van ons allemaal.

Daar wist Wilders wel weg mee. Asschers enige kans was een provocerende stelling geweest als ‘Nieuwe Nederlanders hebben de Nederlandse cultuur verrijkt’ of ‘haatzaaien tegen oppassende burgers met een ander geloof past niet bij de Nederlandse cultuur’. Asscher liet ook na, net als Segers later tegen de haatzaaier, om gewoon er op te wijzen dat mensen die zich aan de regels houden, normaal (dice Rutte) Nederlands zijn, alle recht hebben om hun culturele identiteit te beleven. Dat zijn Nederlandse waarden en normen.

Asscher probeerde het wel door te wijzen op de verzorger, de leraar en anderen maar door het specifiek te maken verzwakte hij het verwijt aan Wilders dat die gewone burgers discrimineert. Het was een onbevredigende afsluiting van een onbevredigend lijsttrekkerschap dat, durf ik wel te voorspellen, niet gaat worden herhaald. De PvdA is morgen een partij zonder leider, zonder leiding en zonder visie. 

Klaver deed het opnieuw goed, net als Segers die christelijke kiezers die Buma met zijn bijna-haatzaai boodschap niet kunnen pruimen, een alternatief biedt. Jammer dat hij met zijn Jezus gewauwel Wilders de gelegenheid gaf los te gaan over Mohammed. Het was bizar om te horen, al is het nog zo bekend. Segers en Asscher lieten beiden na om te vragen of het tot Wilders’ normen en waarden behoort om te discrimineren tegen een geloof, welk geloof dan ook. Segers kwam in de buurt in zijn slotwoord. 

Rutte zal het ook wel goed gedaan hebben, het valt me moeilijk dat te zien in een kleurloze vertoning. Als leiderschap betekent dat je vaak roept dat je leider bent, dan is Rutte je man.

De haatzaaier was zoals je hem kom verwachten. Opgefokt, opgewonden, duidelijk betrokken (bij zijn haatzaaien)

Zo gaan we af op een historische nederlaag voor de PvdA. Daar kom ik nog wel op terug. De PVV lijkt zijn spiraal omlaag niet gebroken te hebben. Maar laat ik hier ophouden en op vanavond wachten.

Dat debat gisteren, tussen Rutte en de haatzaaier, was inhoudelijk weinig verheffend al was de stijl van debatteren en verademing vergeleken met die RTL rommel. Rutte bevestigde dat hij slechts een variant is op zielloos populisme door zich tegen ‘verkeerd populisme’ te verklaren. Ik neem aan dat zijn variant daarop ‘goed populisme’ is. In mijn oren klonk het allebei behoorlijk slecht.  Wilders had een goed punt met zijn opmerking dat Rutte ingestudeerde riedels produceerde. Of de kijker daar wat van vond, blijft onduidelijk. En de haatzaaier zelf was ook tamelijk voorspelbaar, zij het minder effectief.

Wilders maakte rare sprongen. Hij was tegen Erdogan, de proto dictator van Turkije, maar voor Orban, die al heeft bereikt waar Erdogan op uit is, een gelegitimeerde staatsgreep. De haatzaaier is tegen de EU maar een fan van Orban die schaamteloos de EU financieel uitmelkt en de normen en waarden (ja, daar heb je ze weer) van de gemeenschap met voeten treedt. 

Rutte was ridicuul met zijn argument tegen grenzen: dan zouden we allemaal in de auto voor de grens staan. Zijn standaard riedel voor de toettoet autolobby verhinderde hem hier blijkbaar om een serieus argument tegen een hek om Nederland te geven. Geleuter over smokkelpaadjes was beneden peil. Kan hij echt geen betere argumenten bedenken voor open grenzen en de EU?

Ik kan me moeilijk voorstellen dat deze twee heren iets anders zijn voor de kiezers dan communicerende vaten. Het verlies van de een is de winst van de ander. Wie een christelijk gefundeerd haatzaai en anti programma wil, kan bij Buma terecht. De gedachte dat de VVD stemmen zou trekken van mensen die anders D66, Groen Links of PvdA zouden stemmen is net zo onrealistisch als, in retrospect, het momentum dat ik zag voor de PvdA. Zoals het er nu uitziet wordt de Christen Unie de match maker in coalitievorming en weet de kiezer zeker dat D66 een coalitie over rechts gaat vormen. De details zullen nog maanden onderhandelen vergen maar de uitkomst staat al vast.

Ik zei gisteren dat Rutte zwijnde. Nu denk ik dat de verkiezingen een onaangenaam grote rol hebben gespeeld in de manier waarop vorige week is omgegaan met de Turkse uitdaging. Koenders en Asscher hebben dit spel meegespeeld (of konden wellicht niet anders) en zullen er nu het slachtoffer van worden.

Erdogan als sultan, Rutte als premier. Ze verdienen elkaar, wij en de Turken verdienden beter.

Het is ironisch, of dramatisch, dat de haatzaaier, die de VVD verliet over de mogelijkheid dat Turkije ooit EU lid kon worden, de kans krijgt beter te scoren dan hij verdient of dan mogelijk leek dankt aan Erdogan. 

Deze verkiezingen gaan de kant op van die van 1977 toen Den Uyl meer kiezers kreeg dan hij verdiende door de afloop van de treinkaping bij De Punt. Rutte kan nu de premier uithangen en zal daarvan profiteren. Ik vermoed dat het momentum dat ik zag bij de PvdA (als dat er al was) er niet zal zijn.

De rel met Turkije heeft vele kanten. Was hij wel nodig? Mag een proto dictator zijn dictatoriale grondwet in Nederland komen promoten? In principe wel, lijkt me. Vrijheid van meningsuiting is tamelijk absoluut. Dat in Turkije zelf tegenstanders van zijn grondwet in de gevangenis zitten en er geen vrije pers meer is, wil niet zeggen dat wij geen campagne toe moeten laten. 

Dat het door ministers gebeurt, onderstreept alleen maar hoe eng de Turkse politiek is geworden. Of dat een diplomatieke crisis waard was, vastgebonden aan openbare orde, lijkt me te betwisten. Ik kan dat niet helemaal overzien.

Dat Turkse Nederlanders geobsedeerd zijn met het land van hun ouders en grootouders wisten we al. Meestal hebben ze er weinig last van. Inderdaad, daar had Buma gelijk in, het is raar om te dienen in de krijgsmacht van een ander land, maar aan de andere kant, waarom niet? Zolang dat land een Navo partner is. Alle dubbele paspoorten afschaffen lijkt me een onzinnig overreactie.

Integratie mislukt? Dat was een onzinnige stellingname van Buma. Als Turkse Nederlanders gebruik maken van hun recht op vrijheid van meningsuiting en vergadering dan lijken ze prima geïntegreerd, ook al kiezen ze, net als toch al gauw twintig procent van de Nederlandse Nederlanders voor abjecte politieke idealen. Buma overdreef bewust en al toonde zich al doende een goede tovenaarsleerling van de haatzaaier. Het was een treffend einde van deze campagne waarin het CDA zich rechts van de VVD positioneerde, geholpen door de afwezigheid van Rutte en de haatzaaier. Rutte lijkt aan die miscalculatie nu te ontsnappen door alsnog een premierbonus te incasseren.

De uitslag woensdag zal een momentopname zijn, maar wel een waar we vier jaar mee zullen zitten.

Sterke Buma en sterke Klaver bij Buitenhof. Hoewel Buma niet overtuigde met zijn oplossing voor het probleem van nationalistische Nederlandse Turken, denk ik dat zijn basisboodschap door veel mensen gesteund zal worden.

Koeders deed het goed maar liet naar mijn gevoel een kans liggen (Buma ook) door niet te benadrukken dat Turkse Nederlanders in Nederland rechten hebben die ze in Turkije niet hebben. Het gebruik daarvan is een teken van integratie en heeft uiteindelijk natuurlijk ook invloed op de proto dictator in Turkije.