Karl Marlantes schreef met Matterhorn een van de beste fictie/non fictie boeken over de oorlog in Vietnam (klik hier voor bespreking), samen met James Crumley’s One to Count Cadence en Philip Caputo’s A Rumor of War. In de NYT schrijft hij vandaag een indrukwekkend essay over hoe die oorlog de Amerikaanse samenleving ondermijnde, misschien fataal.

De oorlog nam het vertrouwen weg. De overheid loog, over de aanleiding, over de body counts, over het licht aan het einde van de tunnel. Toen verraste dat nog. Er was nog vertrouwen dat verloren kon gaan. Sindsdien, na de criminele onderneming van Kissinger en Nixon, en nu een president elect voor wie liegen a way of life is, gelooft de burger zijn overheid niet meer. Dat heeft, zegt Marlantes, directe gevolgen. 

Je kunt geen wegen aanleggen, verzekeringen regelen, een man op de maan zetten zonder het vertrouwen van de burgers. Republikeinen hebben dat vertrouwen ondermijnd door decennia valsheid, Democraten door dat vertrouwen keer op keer te beschamen. 

Marlantes pleit voor een dienstplicht. Vietnam verbond groepen in de samenleving, was een bron van racisme maar vooral een bron van verbinding. De oorlogen in Irak en Afghanistan, gebouwd op leugens, werden gevoerd door een zogenaamd ‘all volunteer’  leger, in werkelijkheid een beroepsleger waarin de laagst opgeleiden, de laagste inkomens er op uit gestuurd worden. De oorlog in Irak werd door de meeste Amerikanen niet beleefd, het was iets op afstand. Our troops deserve respect, yeah, als ik ondertussen maar gewoon door kan gaan met grof geld verdienen.

Het artikel van Marlantes is een eerste zet in een serie die de NYT gaat maken over de jaren 1967 en 1968, ook in mijn beleving de jaren die Amerika compleet veranderden. Ik heb in 2016 geschreven over de wraak van de jaren zestig en de geest van Nixon die in deze campagne van twee treurige baby boomers te zien was (klik hier). Deze serie belooft nieuwe inzichten in waar het fout is gegaan.

Het is de erfenis van Hillary Clinton dat een land dat over het geheel genomen de laatste jaren naar links opschoof de komende vier jaar de meest conservatieve regering én het meest conservatieve parlement heeft sinds, pak weg, Dwight Eisenhower. De overwinning van Trump, of, beter gezegd, de nederlaag van Clinton, wordt de opmaat voor de ontmanteling van de erfenis van Barack Obama en waarschijnlijk een frontale aanval op de sociale programma’s van de jaren zestig. De kiezers wilden verandering en dat gaan ze krijgen. Niet dat ze daar blij van zullen worden.

Steeds duidelijker wordt dat de verkiezingen gingen over personen. De afkeer van Clinton was zo groot dat veel onafhankelijken en niet tot haar regenboogcoalitie behorende blanken bereid waren op Trump te stemmen. Een nog groter aantal bleef thuis. Het gebrek aan enthousiasme was zo diep dat ze twaalf miljoen stemmen minder haalde dan Barack Obama, ook al haalde ze meer stemmen dan Trump. Het valt te betogen dat Trump werd gekozen als tegengif tegen Clinton, niet dat zijn agenda werd omarmd.

Zo bevindt Amerika zich in een onaangename spagaat. Het land zal met harde hand conservatiever gemaakt worden terwijl de burgers daar helemaal niet om gevraagd hebben en in veel gevallen daar helemaal niet van gediend zijn. De eerste gedachte is dat daarmee de polarisatie van de afgelopen jaren alleen maar groter zal worden, aangejaagd door nog meer ontevreden burgers. Een tweede gedachte moet zijn dat dit allerminst garandeert dat de oppositie met een serieus alternatief komt. Anders gezegd, als de Democraten in hun crisis niet verder komen dan een anti-Trump en anti-Republikeins verhaal dan wordt het niets.

Het is niet nodig, zelfs ongewenst, om de laagheid, vulgaire aard en leugens van de Trump campagne te vergeten, laat staan te vergeven. De man is het presidentschap niet waardig. Maar hij is president en er is niets aan te doen. Beleid en oppositie moet uitgaan van dat simpele feit, niet van verongelijktheid of ressentiment. Sterker, de Democraten mogen hem een goede gezondheid toewensen want een klassieke evangelische politicus als Mike Pence, zou als president een veel conservatievere agenda uitvoeren.

Er is wel gezegd dat Trump de Republikeinse Partij heeft overgenomen, een vijandige overname, zogezegd, omdat hij niet welkom was. Wat we zullen zien is een overname van het Trump presidentschap door de Republikeinse Partij, door het Congres. De ironie daarvan is dat de Republikeinen zonder Trump zo ongeveer de meest onpopulaire politici waren in de geschiedenis, met de laagste respectcijfers ooit voor het Congres. Trump legde dat feilloos bloot. Het was een van zijn betere kwaliteiten. Nu zal blijken dat het enkel een middel was om de traditionele GOP, die bepaald niet het land vertegenwoordigt, de absolute macht te geven.

Je moet het Trump nageven, zijn eerste actie om het Republikeinse Congres naar zijn pijpen te laten dansen was succesvol. Hij voelde aan dat de afschaffing van het ethiek bureau door overreaching dumbo’s in het Congres op enorm verzet stuitte en gebruikte de gelegenheid om zich achter dat verzet te scharen. Ik denk dat dit een modus operandi zal gaan worden voor de onvermijdelijke conflicten met het Congres.

Een enkel tweetje was voldoende om de dumbo’s te laten inbinden. De hele ethische commissie business is teruggedraaid, om over een paar weken in een tweepartijen onderneming alsnog te worden doorgevoerd.

Ik weet niet of de lessen van deze affaire veel vertellen over de nabije toekomst. De meeste dingen wisten we al. Republikeinen zijn ideologische rauwdouwers, vastbesloten hun agenda, die de meeste Amerikanen niet delen, erdoor te jassen. Binnen de Congrespartij zijn er voldoende scherpslijpers om de Republikeins leiding dwars te zitten.

Trump voelt de pols van de samenleving nog steeds goed aan, of je het nu leuk vindt of niet. Regeren per tweet werkt vooralsnog, maar daar moet bij gezegd dat dit wel erg gemakkelijk was. Wordt vervolgd.

Het Huis van Afgevaardigden is bijeengekomen in nieuwe samenstelling, onpopulair en gewantrouwd als altijd. Eerste orde: het beperken van de ethische controle op wangedrag van leden. Het onafhankelijke bureau dat daarvoor werd opgezet na een reeks van schandalen, wordt nu aan banden gelegd.

De Senaat, u zult niet verrast zijn, heeft geen onafhankelijk bureau dat ethische standaarden van zijn leden controleert.

Enfin, de kop is er af. Belangrijk werk door de politici, nu al.