Bijna 250 jaar geleden zetten de Amerikanen een koning overboord, besloten dat ze zich niet meer lieten koeioneren door iemand met absolute macht. Vrijheid in een republiek met democratische instellingen was wat ze werkelijk wilden. Ze vochten ervoor en brachten het tot stand.

Gisteren besloot een meerderheid van diezelfde Amerikanen de klok terug te draaien. Ze hebben toch liever een absolute heerser om hen te leiden. Iemand, letterlijk, met de macht om alles te doen, zonder controles. De kiezers van Amerika kozen een veroordeelde fraudeur, aanrander en schender van de grondwet als degene die, zoals de eed bij de inauguratie stelt, die grondwet moet ‘behouden en beschermen’. En ze gaven hem de macht in het Congres om te doen wat hij wil.

Als iets de teloorgang van de Verenigde Staten als supermacht, als voorbeeld voor de wereld, illustreert dan is het deze historische verandering. Want we hebben het over een ommekeer, een revolutie net als 250 jaar geleden maar dan de kant op van de reactie. Met de uitvoerende macht, de wetgevende macht én het hoogste gerechtshof in één hand, zowat letterlijk gezien Trumps dominantie van de Republikeinse Partij, gaan we een grootscheepse verbouwing van Amerika zien. Verandering is wat de kiezers wilden, verandering zullen ze krijgen.

Alles draait om de persoon Donald Trump maar het zou kortzichtig zijn om niet te onderkennen wat er achter hem gebeurt. De Republikeinse Partij is door hem overgenomen, de mensen die niet konden verdragen wat er op 6 januari gebeurde en die Trump op basis van zijn eerste presidentschap ongeschikt verklaarden, zullen geen rol meer spelen. Als Trump zo verstandig is om zijn dreiging van processen tegen Liz Cheney, generaals Mark Milley en Jim Mattis niet uit te voeren, dan zijn ze in elk geval buitenspel gezet. Dát Trump kon dreigen zijn tegenstanders in het gevang te gooien en dat dit niet tegen hem werd gehouden, is veelzeggend.

De klassiek Republikeinse agenda van lagere belastingen, minder regulering en een kleine overheid kan nu door een eensgezind Congres worden uitgevoerd om te beginnen de verlenging van de verlagingen van 2017. Maar daar zal het niet bij blijven. Er zal ongetwijfeld een landelijke abortusban op tafel komen (die dan door twee of drie integere senatoren wordt tegengehouden), het ministerie van Onderwijs zal verdwijnen, overal mag naar olie geboord worden, het milieubureau zal opnieuw worden uitgekleed. Ze kunnen eindelijk Obamacare afschaffen. Trump-loyalisten zullen de departementen gaan bemannen en de niet loyalisten wegjagen. Maar ook daar zal het niet bij blijven.

Als Trumps woorden iets te betekenen hebben dan zullen binnenkort de razzia’s beginnen om illegalen op te pakken. De treinen zullen rollen richting grensstaten waar miljoenen mensen die de economie van Amerika draaiend houden en er vaak al tientallen jaren wonen zullen worden opgesloten in wat niet anders dan concentratiekampen kunnen worden genoemd. Torenhoge importheffingen zullen in de rest van de wereld gelijksoortige reacties oproepen. Alsof er niets geleerd is van de jaren dertig en de tit-for-tat handelsoorlogen. Maar ook daar zal het niet bij blijven.

Oekraïne moet vrezen te worden uitverkocht aan Trumps vriend in het Kremlin. Palestijnen zullen moeten vrezen dat hun oorlogsellende niet zal eindigen maar juist zal verdiepen. Inwoners van Taiwan zullen zich afvragen of de VS nog zal helpen als China zijn move maakt. Europa zal gedwongen zijn te denken over zijn eigen rol in de wereld – waarbij de overwinning van Trump een enorme opsteker is van rechtsradicalen binnen de EU die hun eigen ideeën hebben over die rol. Maar daar zal het niet bij blijven.

Een deel van de Amerikaanse samenleving, samengebald in de rechts-katholieke achterban van vicepresident-elect JD Vance, in de nationalistische evangelische kiezers,in de Amerika-is-alleen-van-ons racisten en verwoord in Project 2025, een 900 pagina’s dikke richtlijn, wil hun Amerika onherkenbaar wil veranderen. Dat essentiële Amerikaanse waarden als individualisme, vrijheid en tegelijk compassie en gemeenschapsgevoel verwerpt. Dat niet universele normen erkent maar zijn normen wil opleggen aan iedereen. Dat openstaat voor een autoritair leunend bewind waar de Amerikaanse Founding Fathers rillingen van zouden krijgen. Voorwaar een revolutie.

Maar de kiezer heeft gesproken. En duidelijk gesproken. Kiezers spreken niet met één mond, behalve dan die ene keer als een presidentschap op het spel staat. Toch is de massa die Trump heeft gekozen verdeelder dan we denken. Analyses zullen over de tafel rollen maar zeker is dat de Amerikanen die zich benadeeld voelen, die denken dat ze links en rechts door ‘anderen’ worden gepasseerd, die niet onterecht denken dat de Democraten in hun elite-modus te weinig hebben gedaan om hun lot te verbeteren en die inderdaad Trump zien als hun ‘retribution’, als hun wraak op die elite, op de hoger opgeleide beterweters, dat die Amerikanen nu tevreden kunnen toekijken hoe Democratische Amerika zich de haren uit het hoofd trekt.

De ironie, of beter gezegd, het drama is dat de Trump-partij, de Trump-regering, de Trump-uitvoerders niets voor hen zullen doen. Hun wraak mag warm zijn, de gevolgen ervan zullen koud worden opgediend. Kort samengevat: de gewone burgers zullen niets beter worden van een regering-Trump. Maar die wraak op de elite hebben ze maar vast te pakken. Daar zal het, voor hen, ook bij blijven.

Well, in elk geval is het duidelijk. Opnieuw hebben Democraten een winbare verkiezing verloren. Thanks, Joe!

Amerika kiest wat het wil, krijgt waar het voor kiest. We gaan een andere wereld tegemoet.

Goodbye and good luck.

Okay, tijd om de rekening op te maken. Waar had ik het goed, waar had ik het, soms spectaculair, bij het verkeerde einde.

Om met het laatste te beginnen: mijn conclusie na 6 januari en de dagen erna dat Donald Trump never nooit niet meer in de buurt van het Witte Huis zou kunnen komen was wat je noemt voorbarig. Ik luisterde niet voldoende naar mijn oude vuistregel: onderschat nooit de domheid van Amerikanen. Maar die vuistregel vertelt maar het halve verhaal.

Er zijn heel wat mensen die niet kunnen inzien wat voor gevaar Donald Trump voor Amerika en voor de wereld is. Tien keer 6 januari zou hen niet van mening doen veranderen. Geen vuilniswagen met racisme, belediging, smeerlapperij en haatspraak van Trump en zijn bende kan hen uit hun cocon rukken. Niets kan evangelische zeloten ervan overtuigen dat deze proleet alles met voeten treedt waar zij voor staan. Of misschien staan ze eigenlijk voor helemaal niets.

Maar dat is inderdaad op zijn best het halve verhaal. Wat ik spectaculair verkeerd inschatte was de mate waarin de Republikeinse Partij rijp bleek om door Trump opgeslokt te worden. De weigering om hem te impeachen na zijn putsch had me tot dieper inzicht moeten zetten. Ik had zelfs nog de gedachte dat na de spectaculaire verkiezingsnederlaag in 2022 een aantal Republikeinen op zou staan om Trump te dumpen. Dat deden ze niet. Ze stelden hun hoop op mini Trumps als Ron DeSantis, wiens gebrek aan overtuigingskracht ik – laat ik een succes claimen – nooit heb onderschat.

Er waren Republikeinen die Nikki Haley als redder zagen. Zij bleek niet het lef te hebben Trump daadwerkelijk te killen. De Republikeinse Partij, zo valt te betogen, was toen al te ver gezonken om nog gered te kunnen worden. Trump weigerde deel te nemen aan de debatten en kwam er mee weg, daarmee verhullend dat zijn mentale capaciteiten kantje boord zijn. Wie wil zien hoe diep je kunt zinken moet de editorial in de Wall Street Journal lezen waarin Haley haar stem op Trump rechtvaardigt. Ik begrijp het, ze wil in 2028 kandidaat zijn en principes helpen daarbij niet. Als Trump wordt gekozen kan ze het wel schudden. Dan is de Republikeinse Partij voorgoed verloren en zal de Vance-reactionaire katholieke crowd de toon zetten. Want laat ik dit voorspellen: als Trump wordt gekozen dan zal Vance aan het einde van zijn termijn president zijn. Hetzij omdat Trump dood neervalt, hetzij omdat hij op grond van het 25ste Amendement zal worden afgezet (er werd al minstens twee keer serieus over gepraat tijdens zijn eerste termijn).

Totaal verkeerd ingeschat dus, van mijn kant. Ik dacht in mijn onschuld dat een putsch poging iemand zou diskwalificeren. Als Trump verliest dan is het mogelijk dat de Republikeinse Partij overleeft en zich herorganiseert op een manier die een van de mede oprichters, Abraham Lincoln, op zijn minst niet te kakken zet. Als Trump wint, zie ik ruimte voor een nieuwe partij. Jazeker, laat ik meteen mijn voorspelling doen (over vier jaar rekenen we af): de Republikeinse Partij is zo diep gezonken dat zelfs de totale macht (Congres, Witte Huis en Supreme Court) niet voldoende zal zijn om leegloop van denkende mensen te voorkomen. Derde partijen hebben, denk ik, een betere kans als een van de twee partijen totaal uit de rails loopt.

Met een meer positieve insteek: ik had gelijk om vanaf medio 2022 te schrijven over Joe Biden. Ik heb van stonde af aan betoogt dat de man niet moest opgaan voor herverkiezing. Hij zat een generatie nieuwe politici in de weg en was, simpelweg, te oud. Het was zichtbaar, het was hoorbaar, het was onontkoombaar. Bovendien had hij in 2020, toen hij ook al te oud was, laten weten een overgangspresident te zullen zijn. Macht corrumpeert en hij was niet weg te branden.

Biden verhinderde dat serieuze Democratische kandidaten voorverkiezingen hielden om de nieuwe generatie te presenteren. Vandaar dat we niemand gezien hebben en vandaar dat veel Hollanders denken dat er niemand anders was (ze hadden wel allemaal gehoord dat Harris een slechte vicepresident was). Hoe zouden Pete Buttigieg, Cory Booker, Roy Cooper, Gretchen Whitmer, Josh Shapiro, Andy Beshear, Chris Murphy het hebben gedaan tegen deze Republikeinse Partij? Beter, schat ik zo.

Ik had ook gelijk door afgelopen voorjaar te verwachten dat Biden niet de uiteindelijke kandidaat zou zijn. Ik zag het aankomen, hield mijn hart vast voor debatten met de oude man. Dat ik tegelijkertijd verkondigde dat Trump wel eens gedumpt zou kunnen worden voor de conventie getuigde van naïviteit – zie hierboven – over de mate waarin de partij overgenomen was door naakte machtszucht of keihard cynisme.

Ja, Harris was meteen een opluchting en een frisse wind, zoals ik had voorspeld ook toen Biden nog niet geduwd was. Ik had verwacht (gehoopt) dat ze een betere campagne zou hebben gevoerd dan ze deed maar we hebben het ermee moeten doen. Haar keuze voor Walz zag ik pas op het laatste moment aankomen. Ik had een voorkeur voor Cooper (maar die zat vast in North Carolina vanwege de lieutenant gouverneur, een zwarte Nazi, of Andy Beshear maar Walz pakte okay uit. Niet meer dan okay. 

Een mixed bag dus aan achteraf beoordelen van mijn opinieartikelen en blogposten. Het is nu gemakkelijk te voorspellen dat een overwinning van Donald Trump het einde betekent van het Amerika zoals we dat kennen. Dat het extreemrechtse types in Europa, in of op het randje van de macht, zal stimuleren door te drukken. 

Ik heb geen voorspelling te doen over hoe deze verkiezing uitpakt. Mij lijkt dat Harris dat laatste dagen meer momentum had, onder de juiste groepen kiezers, dan Trump. Een grote overwinning is niet uitgesloten, maar laat ik dat niet voorspellen. Een kleine overwinning, denk ik. Maar misschien moet ik binnen een paar dagen al toegeven dat het wishful thinking was – of misschien zijn we nog weken bezig om Trump en zijn bende (nu ook zijn partij) van een nieuwe putsch te weerhouden.

Eén voorspelling, of beter gezegd, conclusie van de afgelopen jaren is helaas wel juist. Dit land hang van los zand aan elkaar. Er zit geen samen in de samenleving. Het is een imperium over the top, in veel opzichten een derde wereldland (gezondheidszorg, inkomens, arbeidsomstandigheden, onderwijs, infrastructuur). Je moet nooit de moed opgeven maar het is wel lastig om onder deze omstandigheden er de moed in te houden.

Alle nieuwsjunkies zullen inmiddels hebben gehoord van de poll in Iowa. In die diep rode staat, in 2016 en 2020 gewonnen door de psycho, waar hij in september vier punten voorlag op Harris, loopt Trump nu achter met drie procentpunten. Allemaal binnen de marge van onzekerheid, dat wel, maar toch.

Hoeveel waarde moet je eraan hechten? Moeilijk in de schatten. Dit is een van de betere peilinstellingen van de natie, zelden fout.

Wat het interessant maakt is of je er iets uit kunt afleiden over de manier waarop de stemmen ‘breken’ in deze laatste week. Het is de week van het haatfestival, de Neurenberg-bijeenkomst in New York waar Puerto Ricans tot trash werden verklaard, Harris werd uitgemaakt voor een prostituee en racistisch grappen de toon voerden. Een week waarin Trump, vergezeld van de seksmaniak Robert Kennedy Jr. (zie het New Yorker artikel over de man die nu fluor uit het drinkwater wil halen), luidkeels verkondigde dat hij vrouwen wil helpen, ‘of ze het nu willen of niet’. Jazeker, de man die is veroordeeld wegens aanranding en over wie tientallen vrouwen zich beklaagd hebben, bood zich aan als beschermheer.

Het lijkt erop, als je Iowa mag geloven en de analyses van de nu al uitgebrachte stemmen (75 miljoen, dat is de helft van het totaal in 2020), dat vrouwen voor zover ze nog niet overgehaald waren richting Harris gaan. Dat is hoe dan ook goed nieuws. 

Beide kandidaten waren in North Carolina. Trump in een half vol stadion, Harris voor een enthousiaste menigte. Het wordt een cruciale staat. North Carolina is cruciaal voor Trump. Verliest hij daar, dan is het nauwelijks mogelijk om genoeg kiesmannen te winnen. Trump wordt in North Carolina omlaag gehaald door de zwarte Nazi (zelfverklaard) die de Republikeinse kandidaat is voor gouverneur. 

Er is een oude riedel die zegt zoals Maine goes, goes the nation. Ooit was Maine een zogenoemde ‘bellweather’ staat, waar je kon zien welke kant het op ging met de verkiezingen. Dat is niet meer zo. Misschien is Iowa nu een staat die de weg wijst.

Het Trump-fenomeen is niet enkel een verbond van nationalistische evangelicals, aartsconservatieve katholieken en een verzameling haatdragers en haatzaaiers, maar vooral ook een vehikel voor de rijkste Amerikanen om de regering naar hun hand te zetten. Koen Petersen mag denken dat Amerikanen in katzwijm liggen voor een succesvolle ondernemers als Musk (en voor de illusie dat Trump succesvol was), wat ze zich niet realiseren is dat ze via Trump de overheid uitleveren aan Wall Street. 

Als u wilt zien hoe dat gaat, lees dan dit artikel in de Wall Street Journal, de krant van deze mensen.  Exclusive | Lutnick Consults With Musk, Kushner, Wall Street in Rush to Staff Trump White House – WS

Met als extraatje nog meer informatie over de manier waarop de Trumpies de volksgezondheid overleveren aan idioten als Robert Kennedy Jr.

Het is niet direct een oktober verrassing maar toch: de campagnes hebben opmerkelijk weinig aandacht voor buitenlandse politiek. Ik vermoed dat het een correcte inschatting is voor de mate van interesse die de kiezer daarvoor heeft. Aan de marge kan het wat kiezers de ene of de andere kant opduwen, maar er zijn talloze onderwerpen die belangrijker geacht worden.

Het rare is dat een van de terreinen waarop straks verschillend beleid gevoerd gaat worden juist buitenland is. Voordat we naar specifieke onderwerpen kijken, eerst de werksfeer. Als Trump president wordt, krijgt Amerika een minister van Buitenlandse Zaken die ideologisch in de pas zal lopen – een van de mensen die wordt genoemd is voormalig ambassadeur naar Duitsland, Richard Grenell. Hij schofferde zijn gastheren regelmatig op zo’n manier dat duidelijk is dat diplomatie voor hem niet betekent dat je zo nu en dan je mond houdt. Grenell heeft een agressieve nationalistische agenda.

Een van de onderdelen van Project 2025, het infame regeringspakket van de Heritage Foundation en een gerelateerd plan van de America First Policy Foundation, is om meteen als Trump is geïnaugureerd acting secretaries en anderen te benoemen. Dan hoeft hij niet te wachten op het soms langdurige proces van goedkeuring door de Senaat en kan hij zijn henchmen meteen inzetten. Op het niveau waarop de Senaatsgoedkeuring niet is vereist, wil 2025 dat niet aan Trump trouwe ambtenaren worden ontslagen en vervangen. De zorg bestaat dat Trump hele afdelingen van het departement wil opdoeken, afdelingen die als ‘soft’ gezien worden. Denk aan de bureau of Population, Refugees and Migration en de bureau of Democracy, Human Rights and Labor. 

Tijdens Trumps eerste termijn benoemde hij een zakenman tot minister, Rex Tillerson, die zogenaamd als zakenman orde moest scheppen (hoed u voor de Musks en Bezossen die de overheid gaan runnen). Meer dan honderd top ambtenaren en diplomaten namen ontslag. Tillerson werd na een jaar eruit gebonjoerd. Mike Pompeo, die hem opvolgde, is ook een potentiële minister, terug op het honk – waar ze hem met lede ogen zullen zien komen.

Onder een nieuwe regering-Trump zal dit allemaal in een stroomversnelling komen. Biden minister Antony Blinken heeft zich het vuur uit de sloffen gelopen in het Midden Oosten – toegegeven, met weinig kans op succes vanwege Bidens halstarrige Nethanyahu-omarming. De regering-Trump heeft geen ideeën voor het Midden Oosten, behalve de olieboeren te vriend houden. Nederland krijgt een Trump-donateur als ambassadeur. Misschien mag Pete Hoekstra nog een keer op herhaling, zijn Trump-leugens verspreiden.

Als Harris wordt gekozen, zal er weinig veranderen in de organisatorische structuur van het State Department zoals dat onder Blinken weer relatief normaal is geworden.  

Inhoudelijk kun je verwachten dat Oekraïne onder Trump zal worden losgelaten. Dat wil zeggen, Trump zal met zijn maatje Poetin een deal forceren die de veroverde gebieden bij Rusland laat. Een NAVO lidmaatschap voor Oekraïne zal uit den boze zijn.  Sterker, Trump zal de NAVO weer ter discussie stellen, of beter gezegd, de geloofwaardigheid ervan verder ondermijnen. Hij claimt dat Poetin Oekraïne niet zou zijn binnengevallen als hij president was geweest. Onzin, Poetin zou de hele Oekraïne hebben veroverd.

Ook onder Harris doemen onderhandelingen op. Er is simpelweg geen steun in de VS voor nog meer geld voor Zelisnky en Co. Maar zij en Biden geven tenminste de argumenten. Hopelijk kan een Democratisch congres hier een rol spelen. Maar de afwikkeling zal beter zijn, menswaardiger en duidelijker in de afschrikking voor Poetin: elke andere move tegen Oekraïne is een casus belli, en denk er niet aan andere delen van de NAVO te bedreigen.

China is voor Trump de grote vijand (JD Vance kon Poetin niet eens als vijand benoemen – een concurrent, vond hij). Ik heb eerder geschreven over de richtingen binnen de Trumpistaanse adviseurs. Trumps handelsoorlog zal weinig uitmaken, afgezien van hogere prijzen voor Amerikaanse consumenten. Harris zal een beleid van engagement met China voortzetten en de hele notie van regime change die sommige Trump adviseurs omarmen, laten vallen.

Taiwan moet vrezen voor zijn vrij voortbestaan als Trump president wordt. Gaat Amerika Taiwan helpen als Xi zijn move maakt? Ik betwijfel het. Trumps adviseurs mogen regime change in China zelf willen, maar ze gaan dat niet doen door Taiwan te redden. Eerlijk is eerlijk, ook Harris zou een moeilijke keuze moeten maken als Xi Taiwan aanvalt. En Europa trouwens ook, maar dat is voor later. Maar de afschrikking is onder Harris sterker dan onder Trump.

Biden heeft goed werk verricht in het opbouwen van bondgenootschappen in Zuid-Oost Azië en Oceanië. Was hoognodig. Nog beter was het geweest als hij het Trans Pacific Pact nieuw leven had ingeblazen. Ik weet niet of Harris dat gaat doen, maar Trump zeker niet.

Helaas heeft Biden al een knieval gemaakt voor de Saoedische moordenaar. Trump zal met hem dansen, en Jared Kushner kan verder financieel profiteren van de banden. 

Te hopen valt – ik ben daar pessimistisch over – dat Amerika zich verder terugtrekt uit het Midden Oosten, en zich niet door zijn relatie met Israël laat vastpinnen in dat moeras. In een militaire confrontatie met Iran zullen zowel Trump als Harris zich laten meeslepen. Het is zaak die confrontatie te voorkomen en dat kan Harris beter dan Trump, schat ik zo. Het opzeggen van Obama’s nucleaire deal door Trump heeft ertoe geleid dat Iran blijkbaar op de rand van een kernwapen staat. Ik denk niet dat dit veel verschil maakt, maar het geeft aan hoe kortzichtig Trump is en was.

Het is allemaal te gecompliceerd en in een aantal opzichten ook te weinig afhankelijk van wie er president wordt (buitenlandse politiek heeft een stevige component van continuïteit) om de kiezer te bewegen. Alleen het drama in Gaza beweegt kiezers. Maar dan ook alleen Arabische Amerikanen die helaas niet inzien dat een stem voor Trump of geen stem ook maar iets zal verbeteren. De kans daarop is groter bij Harris maar dat zien ze niet.

Het is, kortom, begrijpelijk dat buitenlandse politiek in deze verkiezingscampagne nauwelijks een rol speelde. 

De paradox van een lange campagne en de onophoudelijke Nederlandse media-aandacht voor de Amerikaanse verkiezingen is dat je in dit laatste weekend niets meer hoeft te zien, wilt zien, kan zien. Alles is inmiddels een herhalingsoefening. Zelfde lui aan de ouwehoertafels. Gelukkig is de schrijvende pers meestal interessanter.

Misschien is dit de reden dat het essay van Bas Heijne in de NRC van vandaag zo tegenviel. Met alle respect: geen enkel origineel idee, maar enkel doormarcheren van uitgekouwde kost. Ik de Volkskrant niet gelezen, misschien dat zij het beter hebben gedaan. Het idee van de Groene om het voorbeeld van George Packer te volgen en portretten te maken die Amerika zouden moeten verhelderen, is, geheel voorspelbaar, een mixed bag.

In de deskundigen-opstapeling heb ik een paar mensen die eruit springen. Ik zal degenen die er met domheid uitspringen niet noemen. Ze hebben geen kennis van de samenleving, van de geschiedenis, hebben er nooit gewoond, lullen maar wat. Soms hebben ze ooit een bakje koffie gedragen in een campagne of zijn bij dat bureau van die PvdA’ers opgeleid tot Nederlandse campagnevoerder. Soms is onduidelijk waarom ze tot deskundige zijn gepromoveerd. Soms alleen omdat ze zich op rechts profileerden en zich daarmee onmisbaar maakten in onze ouwehoercultuur waarin altijd iemand van links en iemand van rechts moet ‘aanschuiven’.

Een paar deskundigen/correspondenten springen eruit. Laila Frank is de beste verslaggeefster. Ze reist veel en praat met veel Amerikanen. Soms wat voorspelbaar, soms zit haar gebrek aan historische kennis in de weg (nee, George Washington was niet tegen politieke partijen, het hele idee daarvan bestond nog niet). Ik luister niet naar podcasts en ik hoor dat ik veel mis, maar ja, ik zit niet in de auto en ga niet zitten luisteren als ik ook kan lezen. Frank steekt er wel bovenuit, voor zover ik kan zien.

De beste correspondent, ook weer met mijn beperkte gezichtsveld, is Merijn de Waal van de NRC. Hij is geen officieel correspondent maar vrij reizende en schrijvende analist. Hij weet veel en kan putten uit langdurige ervaring in de VS. Goed stuk vandaag weer over hoe de uitslagmanipulatie kan uitpakken. 

Veel mensen hebben, net als ik, uitgesproken meningen. Daar is een blog voor. Gedegen analyse doe je in boeken, al is ook daar de oogst gemengd. Als schrijver vind ik het wel jammer en eigenlijk treurig dat Nederlandse boeken over de VS zo weinig of zo marginaal besproken worden. Als een uitgever (en een schrijver) de moeite nemen een biografie van Lincoln te schrijven, ik noem maar iets, dan is het voor beiden teleurstellend als het boek niet eens besproken wordt.

Enfin, het is bijna voorbij. Als opinieschrijver moet ik nadenken over welk stuk ik woensdag ga schrijven. Ik hoef niet te verklaren waarom Trump gekozen zou worden. Dat is al gebeurd. Maar de consequenties doordenken van een keuze van het Amerikaanse electoraat, van de belangrijkste democratie ter wereld, om zich vrijwillig over te leveren aan Trump en zijn bende van foute denkers en grootkapitalisten (heeft u X nou nog niet opgezegd?), daar valt helaas wel het een en ander over te zeggen. Hoe een van de twee partijen in de VS opgedoekt kan worden (zal niet gebeuren, er zijn genoeg opportunisten a la Cruz, McConnell, Johnson en een roedel aan rijke senatoren met Yale en Harvard opleidingen om de partij als populistisch vehikel te laten voortbestaan).

We kunnen er vergif op nemen dat er weer een paar deskundigen zullen zijn die, net als in januari 2017, zullen schrijven dat het wel mee zal vallen. Dat hij zich ‘wel aan zal passen’. Ze verdienen de Derk Jan Eppink prijs voor inhoudsloos gelul. Zeker is wel dat haatzaaiers en autoritaire types, inclusief de man achter ons rariteitenkabinet, en zijn vrienden in Hongarije, Tjsechië, Frankrijk en Italië een gat in de lucht zullen springen. 

Winst voor Harris zou revolutionair zijn. Niet omdat ze een vrouw is of van kleur maar omdat het een einde zou maken aan de greep die een narcistische proleet op de Amerikaanse samenleving heeft. Trump is de culminatie van wat Nixon startte en wat via Newt Gingrich de toon en de aard van de discussies (en van de samenleving) heeft bepaald. Niet sinds 2015 en die roltrap maar al lang daarvoor. Een keuze voor Harris zou daar in elk geval tijdelijk een einde aan maken. Misschien kan Amerika zich dan bezinnen op wat het land werkelijk bij elkaar houdt. Zo is Harris revolutionair en tegelijkertijd, omdat ze aan het beleid minder zou veranderen dan de reactionaire Trump-bende, een stuk voorspelbaarder, saaier misschien. Ik zou zeggen dat de meeste Amerikanen daar wel voor zijn te vinden.

Nee, ik heb ook geen idee hoe het gaat uitpakken. De ellende van Amerika is dat het beide kanten op kan vallen en dat welke kant het opvalt een fundamenteel ander land oplevert. Dat is al lang niet meer voorgekomen. Niet dat verkiezingen nergens over gingen, maar nooit was de keuze zo dramatisch. Presidenten doen ertoe, keuzes doen ertoe. Fingers crossed.

Amerika kenner of deskundige is geen beschermd beroep. Iedereen mag wat roepen. Heel Nederland lijkt dat te doen.Koen Petersen is ‘Amerikanist’ en ook lid van de Eerste Kamer, voor de VVD natuurlijk.

Petersen betoogde in Bar Laat dat Musk de vrijheid van meningsuiting beschermde door X open te gooien voor alles wat wie dan ook maar wilde verkondigen. Geen beperkingen op leugens, samenzweringsonzin en politieke campagnes. Het is een wel heel beperkte opvatting van vrijheid van meningsuiting, ook al noemt Petersen die absoluut. Voor de goede orde deed hij er wat what-about-ism bij door te klagen over de rol van Facebook in 2016. Sander Heijne zei terecht dat Musk de algoritmes aanpast om zijn opinies naar voren te schuiven en de opinievorming te sturen. De salto’s die Petersen vervolgens maakte waren adembenemend maar voorspelbaar.

En invloed van miljardairs die invloed kopen in campagnes. Petersen vond dat natuurlijk niet erg. Regulering is altijd slecht. Onder Trump werden regels voor banken en fossiele ondernemingen zijn verminderd en dat daardoor de economie was de economie gaan groeien. Totale onzin. Trump verlaagde belasting voor ondernemingen om de groei te bevorderen. Maar zij ploegden het geld terug door aandelen in te kopen, zodat de CEO’s hun doelstellingen haalden en hun miljoen konden incasseren. En de groei onder Trump was vergelijkbaar met die onder Obama.

Vervolgens saltoode hij nog even verder door te stellen dat prive onderneming publieke functies hadden overgenomen waarvoor dan weer wel regels zouden moeten zijn. Regulering! Goed voor u! Wat wil hij nou eigenlijk?

Absolute vrijheid van meningsuiting, vond Petersen, dat is het. Goed dat Musk de regels voor disinformatie en beschaafde conversatie had weggehaald vond hij. De vraag hoeveel invloed je terugkrijgt voor dat geld, dook hij maar.

VVD, ’t is maar dat u het weet. Het was ook een wat vreemd beeld van Amerika. Hadden al die Amerikanen nagedacht over die absolute vrijheid, zoals hij claimde en leverde dat 50/50 mening op? Fijn dat Trump een verdediger heeft in Nederland (dat is wat anders dan uitleggen). Had ik al gezegd dat hij senator is voor de VVD? En dat Jeroen Pauw teleurstellend niet doorvroeg maar het, naar goed Hollandse gewoonte, aan Heijne overliet om Petersen te kritiseren.

Wat is dat toch met dat rare ouewehoerprogramma’s waar altijd iemand van de ene kant en iemand van de andere kant moet zitten, zonder dat de problematiek wordt uitgelegd – want er moet meteen op elkaar en op opinies gereageerd worden? Misschien dat ik daarom zo geïrriteerd raak als ik hoor dat ‘iemand aanschuift’. Gezellig babbeltje. Praatjes voor de vaak.

Oh, wat Musk betreft. Hij is in onderhandelingen met investeerders in het Midden Oosten, waaronder het moordenaarsregime van Saoedi Arabië, om zijn AI start up te financieren zodanig dat de waarde ervan zou oplopen tot 45 miljard. En hij zou geen enkel belang hebben bij een regering-Trump, waar ze dol zijn op financiers in het Midden Oosten? Jared Kushner heeft er niet van geprofiteerd? Dat kan alleen Koen Petersen geloven.

Gisteren hadden we het al even over de vele rijkaards die kandidaat zijn voor een senaatszetel. Zelffinanciering. Ik wijs u ook op een mooi artikel in de Guardian over de machtsovername van rijkaards die verder weinig te doen hebben.

Gegeven het feit dat Donald Trump 78 jaar oud is en mentaal, laten we zeggen, niet altijd even stabiel lijkt, is er verrassend weinig aandacht voor zijn vicepresidentskandidaat. Ook voor de running mate van Kamala Harris is relatief weinig aandacht, maar de statistieken over het overleven van een presidentschap in het ambt zijn voor haar gunstiger.

U zult zeggen dat we toch behoorlijk wat hebben gehoord over JD Vance’s catladies en andere misogyne uitspraken en de kleine leugentjes van Walz. Dat is waar. Oude uitspraken en hun verleden werd uitbundig bekeken en bekritiseerd. Maar de vraag of deze heren in staat zouden zijn in een noodgeval onmiddellijk de rol van president aan te nemen werd niet gesteld. Zelfs niet in het enige debat tussen beide.

We hebben Vance en Walz vooral gezien als luidsprekers voor hun bazen. Als we even alle gedoe vergeten en kijken waarom iemand vicepresident wil worden en waarom je hen niet zomaar moet negeren dan springen een paar dingen in het oog. Allicht dat er kandidaten stonden te trappelen: liefst elf van de 46 presidenten waren eerder vicepresident. In zeven van die gevallen volgden ze een president op die tijdens zijn ambtstermijn overleed. Anders gezegd: het vicepresidentschap is een aardig opstapje naar het Witte Huis. Goede kans dat een van beide heren president wordt – in het geval van Vance mogelijk relatief snel.

Overigens ging het de eerste keer dat een vicepresident opvolgde niet van een leien dakje. Whig-president William Harrison overleed in april 1841, een maand na zijn inauguratie, als gevolg van een kou die hij opliep tijdens een lange rede waarin hij erop stond blootshoofds te blijven. Daarmee ontstond een probleem waar niemand ooit lang bij stil had gestaan: wat was de positie van de vicepresident? Vicepresident John Tyler was een ex-Democraat, een eigengereide plantagehouder uit Virginia, die alleen maar was genomineerd om zuiderlingen over te halen op de Whigs te stemmen. Nu was hij ineens president.

De leider van de Whigs, Henry Clay, zelf eeuwig gefrustreerd als presidentskandidaat, was vastbesloten de dominantie van het Congres te claimen en Tyler te kortwieken. Volgens Clay was Tyler niet meer dan een tijdelijke plaatsvervanger, iemand die de stoel warm hield zonder eigen bevoegdheden, een acting president. Tyler bleek echter een harde noot om te kraken. Zijn standpunt was dat iemand die opvolgt dat doet alsof hij zelf is gekozen voor de rest van de termijn, met alle bevoegdheden van een gekozen president. Tyler won deze slag en al heeft hij als president verder weinig betekend, het is zijn historische verdienste dat hij vastlegde dat de Verenigde Staten nooit zonder volledig opgetuigde en bevoegde president zitten.

We weten dus dat een vice-president dus een goede kans heeft president te worden. Ondanks de duidelijke cijfers dienaangaande werd er ook in het verleden niet echt goed naar de kwaliteit van vicepresidentskandidaten gekeken. Het was vaak belangrijker om een stemmentrekker binnen te halen, zoals Lyndon Johnson voor Kennedy. Of iemand die regionaal balans bood. Richard Nixon koos, geheel in stijl, voor de racistische gouverneur van Maryland, de corrupte Spiro Agnew. Bill Clinton koos, tegen de trend in, met Al Gore voor een leeftijdsgenoot die ook nog uit dezelfde regio kwam.

Vaker was het een onnadenkende beslissing. Toen Franklin Roosevelt in 1944 voor de vierde keer kandidaat was, wist iedereen, inclusief hijzelf, dat hij zo ziek was dat hij een tweede termijn niet vol zou maken. Maar de keuze voor de niet geweldig prominente senator van Missouri, Harry Truman, als running mate werd nauwelijks kritisch bekeken. Truman werd in april 1945 wel de opvolger van Roosevelt. Hij bleek een bekwaam president, ondanks zijn geringe statuur en zijn gebrekkige opleiding. Truman was een gewone man met een gezond verstand en een stevig consument van geschiedenisboeken.

In 1864 vroeg Lincoln een zuidelijke gouverneur op zijn ticket, Andrew Johnson uit Kentucky. Na de moord op Lincoln, een maand na diens inauguratie voor een tweede termijn, werd Johnson president. De Burgeroorlog was afgelopen en gewonnen. Niemand weet wat Lincoln met de erfenis ervan had gedaan, maar Johnson bakte er niets van. Daarentegen bleek Theodore Roosevelt die in 1901 de vermoorde president McKinley opvolgde een van de beste presidenten ooit. Niet onverwacht want hij was een activistische gouverneur van New York, precies de reden dat men hem had weggepromoveerd naar het vicepresidentschap. Look at that cowboy, now he’s the president, riep een adviseur van McKinley die nog zo gewaarschuwd had.

Het is een frustrerende positie. De enige officiële functie is voorzitter van de Senaat. Het was in die rol dat Mike Pence op 6 januari 2021 zijn plicht deed en ongrondwettelijke opdrachten van zijn baas negeerde. Sinds Carters presidentschap worden vicepresidenten wel steeds meer bij beleid betrokken, in elk geval bij het overleg. De vicepresident van George W. Bush, Dick Cheney, gebruikte zijn positie om de onervaren president te beïnvloeden. Het leidde onder meer tot de oorlog in Irak.

Kamala Harris had als vicepresident weinig profiel en dat is geen verrassing gegeven de officiële rol. Toen ze ineens uit de schaduw moest stappen had ze moeite zich neer te zetten. Wel had ze in de tweede helft van het Biden-presidentschap zich ingezet voor het recht van de vrouw om over abortus te kunnen beslissen, mogelijk een doorslaggevende factor bij deze verkiezingen.

Terug naar de twee kandidaten en de vraag die veel te weinig gesteld werd: kunnen ze onmiddellijk erin stappen als hun baas het loodje legt? Vooral voor JD Vance is dat een belangrijke vraag. De kans dat hij Trump opvolgt is aanzienlijk. Het is ook van belang omdat Vance een ideologisch type is, een uiterst conservatieve opus dei achtige katholiek met een scherpe (vrouwonvriendelijke) agenda. Hij heeft maar twee maanden ervaring als senator, de rest van zijn carrière was hij venture kapitalist en protégé van Peter Thiel, de conservatieve geldschieter.

Tim Walz daarentegen heeft acht jaar uitvoerende ervaring als gouverneur van Minnesota. Hij weet hoe je een grote bureaucratie moet runnen, hij heeft progressief beleid gevoerd in zijn staat. Als hij Harris zou moeten opvolgen moet ook hij terugvallen op de standaard Democratische organisaties en think tanks.

Vergeleken met Vance zou Walt een wonder van gematigdheid zijn die beter in staat zou zijn om het land bij elkaar te krijgen. Vance zal alleen maar verdeeldheid zaaien.

Aangezien ik denk dat Vance bij verkiezing van Trump vrijwel zeker de 48ste president zal worden, houd ik mijn hart vast. Trump kiezen is erg, Vance als president krijgen is nog veel erger. Het zou fijn geweest zijn als de kiezer zich er drukker om had gemaakt.

Vergeet, als u het kunt, even die presidentsverkiezingen. Er staat op 5 november meer op het spel. Er wordt gestemd over alle zetels van het Huis van Afgevaardigden en over een derde deel van de Senaat (senatoren zitten zes jaar, een derde deel moet steeds naar de kiezer). Hoe die congresverkiezingen uitpakken bepaalt hoeveel macht de nieuwe president heeft.

Het Amerikaanse politieke systeem is gebaseerd op de scheiding der machten. De wetgevende, de uitvoerende en de juridische macht hebben hun eigen domein, soms met enige overlap, maar altijd controleren ze elkaar. De Founding Fathers die in 1787 de Grondwet schreven, waren bang voor een dictatuur. Ze hadden immers net een alles dominerende koning overboord gezet. ‘Checks and balances’ was het motto.

Ze konden alleen maar hopen dat die machten ook daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid zouden nemen. Zal het Congres ook een eigen president de wacht aanzeggen of eet het uit zijn hand? Functioneren de ‘guard rails’ die machtsmisbruik voorkomen? In 1974 duurde het heel lang voordat Republikeinse senatoren Richard Nixon vertelden dat ze hem zouden afzetten voor Watergate. Twee impeachmentprocedures tegen Donald Trump, waarvan een na 6 januari 2021, faalden omdat Republikeinen hem in bescherming namen.

Aan het superconservatieve Supreme Court kunnen de kiezers niets veranderen, ook al zijn hun uitspraken omstreden. Maar de wetgevende macht staat dinsdag wel degelijk op de agenda: alle 435 afgevaardigden en 34 senatoren. Daar wordt bepaald hoe machtig de nieuwe president wordt. Macht of almacht.

Een president kan veel tot stand brengen als beide huizen van het Congres in handen zijn van zijn eigen partij. Dat is de reden dat Obama, Trump en Biden in hun eerste twee jaar beleid gerealiseerd kregen en daarna nauwelijks meer. Als een president moet werken met een Congres van een andere kleur, of deels van een andere kleur, dan noemen we dat ‘divided government’.

Hoewel veel overheidskritische Amerikanen dat wel aantrekkelijk vinden leidt een dergelijke verdeeldheid in de praktijk vooral tot stagnatie. Als beide partijen weigeren samen te werken in het Congres gebeurt er niets. Voor een daadkrachtig optreden moet een president hopen op een vriendelijk Congres. Het huidige Huis is Republikeins, met een kleine meerderheid. De Democraten hebben een goede kans om de benodigde zetels te winnen. De Senaat is nu Democratisch, maar omdat in 23 van de 34 races een Democraat moet worden herkozen (2018 was een goed jaar) zou dat huis goed Republikeins kunnen worden.

Vaak heeft een president ‘long tails’: andere politici worden op zijn slippen meegetrokken. Als Trump wint, betekent dit dat zijn kiezers massaal zijn opgekomen en dan kan hij waarschijnlijk met beide huizen regeren. Wint Harris dan blijft de Senaat een moeilijk verhaal, maar wordt het Huis waarschijnlijk Democratisch. Met Trump een eenheidsbewind, met Harris divided government.

Gegeven de bereidheid, in woord en in daad, van de Republikeinen om de grondwet aan hun laars te lappen, mag je hopen dat de kiezer goed nadenkt over de andere keuzes op het stembiljet, over die vangrails. Het gaat niet te ver te vermoeden dat de Founding Fathers liever de stagnatie van een verdeelde overheid gezien zouden hebben dan een solide Republikeinse regering onder leiding van Donald Trump.

Het is lastig om individuele races voor het Congres te volgen. In Californië en in New York hebben de Democraten de beste kans om een stuk of vier zetels op te pikken, vooral omdat ze in 2022 daar onnodig verloren. De Senaat is iets gemakkelijker te duiden.

De Democratische zetel (officieel nu onafhankelijk) van West Virginia gaat zeker verloren. Ook in Montana, een van nature conservatieve staat, lijkt de zetel van John Tester kwetsbaar. Een nieuwkomer van het nu vaak voorkomende soort in Montana – superrijke weekendboeren die er een giga farm kopen en het leven danig veranderen – ligt er ruim voorop, ondanks de ruime ervaring en de grote invloed van Tester.

In Nebraska bedreigt een onafhankelijke vakbondsman de zittende Republikeinse senator Deb Fisher. Verrassend kwetsbare Republikeinen zijn de door iedereen gehate Ted Cruz in Texas en de bijna iedereen (inclusief zijn collega’s) gehate Rick Scott in Florida. Florida is onzeker omdat de opkomst er hoger zal zijn vanwege een abortus amendement. In Texas regeert de terreur van attorney general Paxton en gouverneur Greg Abbott. De abortusregels zijn ook daar idioot, misschien leidt het tot een hogere opkomst. Maar het zou al te optimistisch zijn om Cruz en Scott te zien verdwijnen.

In Maryland leek de Republikein Larry Hogan, een van de weinige Republikeinen met gezond verstand een zetel voor de Republikeinen te kunnen oppikken, maar hij heeft momentum verloren. Ohio’s senator Sherrod Brown, een ouderwetse linkse Democraat, treedt aan tegen een Trump-rijkaard. Brown lijkt te kunnen winnen, zeker als Harris het goed doet. In Wisconsin is Democrate Tammy Baldwin het slachtoffer van een homofobe campagne tegen haar. Ook hier geldt dat Harris zal bepalen hoe het uitpakt.

De bottom line: als Trump wint, betekent dit dat zijn kiezers ruim zijn komen opdagen. Dan wordt het voor de Senaat en het Huis een lastig verhaal. Onverdeelde macht in alle drie de takken van de overheid: het rampscenario.