En daar ging Musk. Geheel voorzien, geheel voorspeld, was de ‘vriendschap’ met Donald Trump van tijdelijke aard. Om precies te zijn totdat Musk geen nut meer had voor de psycho. Het ging ook zo met Steve Bannon in Trumps eerste termijn. Er was een kleine variant in deze wederzijdse parasitaire relatie: Trump was ook niet meer van nut voor Musk.

Aanvankelijk kon de Tesla-baas profiteren van contracten voor zijn bedrijven met de overheid. Die liggen inmiddels vast, al schijnt hij er ook een paar te zijn misgelopen. De corruptie van de regering-Trump is te gigantisch om het in detail te kunnen volgen. De investering die Musk deed in het project-Trump was nuttig, zeker gegeven de rijkdom van de man, waar je niet kijkt op een miljard of wat.

Maar zoals dat mensen als Musk vergaat, hij overspeelde zijn hand. Dat doet president Trump ook maar die zit op een positie waar hij de kaarten kan schudden, totdat hij dat niet mee kan. Het einde van Musk als first buddy was al zichtbaar toen hij, heel onverstandig, probeerde ook een andere verkiezing te beïnvloeden, die voor een rechter voor het Supreme Court in Wisconsin. Hij investeerde 25 miljoen voor de conservatieve, Trumpistische kandidaat. De kiezers waren er niet van gediend. Musk bereikte precies het omgekeerde van wat hij had bedoeld met zijn interventie: een mobilisering van het electoraat. Zijn mannetje verloor en Musk stond in zijn hemd. Waarom hij dit risico nam, of het overmoed was, stupiditeit of wat dan ook, zal misschien ooit duidelijk worden.

Musk exit, maar dat wil nog niet zeggen dat de verderfelijke invloed van zijn DOGE-activiteiten ook zijn verdwenen. Integendeel, als sloopkogel voor de overheid heeft Musks bende van jonge techies nuttig werk verricht voor Donald Trump. Nou ja, minder voor Trump dan voor het Project 2025 maak-de-overheid-kapot programma. Honderdduizenden ambtenaren zijn ontslagen of zijn hun baan niet zeker. Fundamentele dienstverlening en overheidscontrole op velerlei terrein is opgeheven, opzijgeschoven of gewoon, gesaboteerd. Miljoenen mensen elders in de wereld lijden onder het rücksichtlos opheffen van USAID, Amerika’s buitengewoon effectieve goodwill-programma (een minimale investering die zichzelf veelvoudig terugbetaalde).

Wie wil er nog werken voor de Amerikaanse overheid? Het is gemakkelijk, en typerend wreed, voor de Trumpies om de mensen die wonen en werken in DC uit te lachen en het beste te wensen in een wrede wereld buiten de overheid. Totdat zal blijken dat onder deze omstandigheden niet de beste mensen blijven, laat staan de beste mensen toetreden, maar juist de meepraters en meebewegers. We moeten ons niet laten misleiden door het vertrek van Musk. Dit was Trumps beleid en dat gaat gewoon door.

Maar Trump is ook Musk nog niet kwijt. De man mag aangeslagen wegstrompelen maar hij slaat nog even met de deur door zijn voormalige vriend de gigantische tekorten te verwijten die Trumps nieuwe begroting oplevert, de big beautiful bill die het ruggengraatloze Republikeinse Huis net heeft aangenomen. Musk was er kritisch over, zonder overigens te erkennen dat de twee triljard bezuinigingen die hij had beloofd en die het tekort konden verminderen, in geen velden of wegen waren te bekennen.

Eerlijk gezegd had ik gedacht door ook Marco Rubio op dit punt al bijna aan zijn vertrek had gezeten. Dat had ik mis. Rubio blijkt tot nu toe een trouwe uitvoerder voor Trump en lijkt in geen enkel opzicht gehinderd door enig principe. Rubio heeft probleemloos USAID gedumpt, hervormt nu de buitenlandse dienst op zo’n manier dat carrièrediplomaten zich vervreemd zullen voelen. Rubio is ook de uitvoerder van Trumps ‘weer alle buitenlandse studenten uit de VS’ programma.

Als afgestudeerde aan Columbia University (MIA 81) kan ik niet genoeg benadrukken wat een destructieve daad dit is. Niet enkel vanuit het perspectief van de universiteiten die, net als in Nederland, graag buitenlandse studenten fors laten betalen voor het uitzonderlijke academische onderwijs, maar vooral omdat het een enorme bron van goodwill voor Amerika oplevert. De Amerikanen hadden altijd de filosofie: komt hier, geniet ervan, zie het land en bewonder het, omarm het zelfs. Het was doorzichtig maar het werkte.

Trumps oorlog tegen Harvard, in brede zin tegen verlicht onderwijs, is misschien nog wel gevaarlijker en kostbaarder dan de handelsoorlog. Deze laatste wordt uiteindelijk door de markt gekeerd. De ondermijning van academisch Amerika, de poging van conservatieve ideologen om het academisch onderwijs aan hen schatplichtig te maken, gaat het land fundamenteel ondermijnen.

Dat je nog eens goed naar Chinezen kijkt, valt nog wel te verdedigen. Maar alle buitenlandse studenten een visa onthouden totdat hun social feed is onderzocht en goedgekeurd door het regime? Zoals er straks niemand meer voor de federale overheid wil werken, zo zal er straks niemand meer in Amerika willen studeren. De enige ietwat optimistische noot: dit kwaad gaat zichzelf straffen. Maar niet zonder grote schade achter te laten. Musk mag zijn verdwenen, destructie is nog steeds Trumps wachtwoord.

Voor wie nog mededogen of zelfs medelijden had met Joe Biden was de afgelopen week hopelijk opnieuw een eye opener. In anticipatie op met name het boek van Jake Tapper en Alex Thompson, Original Sin, waarin de stupiditeit van Bidens verkiezingscampagne en het opzettelijk verbergen van zijn verregaande bejaardheid door staf en familie wordt beschreven, ging Biden in het tegenoffensief. 

De man is onverbeterlijk. Hij denkt nog steeds dat hij Trump had kunnen verslaan. Al babbelende op diverse televisiezenders liet hij zien waarom dat een onzinnige gedachte is. De man is en blijft te oud om nog publieke optredens te doen. Jill Biden, de echtgenote die hem niet behoedde voor de ramp die hem en Amerika overkwam, moest bijspringen toen hij de weg kwijtraakte. 

Opnieuw bewijst Biden de Democraten een slechte dienst. Terwijl het van belang is ons te concentreren op de idioterie (eindeloos babbelen, de weg kwijtraken en meer) van de bejaarde zittende president en maar liefst zoveel mogelijk van de slechte pers die hij kreeg te vergeten, opent Biden alle wonden weer. Net als de vreselijke Hillary Clinton, die Biden voorging in niet weten wanneer je afscheid moet nemen, heeft Biden geen leervermogen.

Ik ga er niet veel woorden meer aan vuil maken. Iedereen wist of kon weten dat zijn ververkiezingscampagne een ramp zou gaan worden. Ik zelf schreef er over in januari 2023, toen Biden, overmoedig geworden door de winst van de Democraten in de tussentijdse verkiezingen, zijn herverkiezingscampagne aankondigde. Klik hier voor mijn verziende blik (for once had ik het bij het goede einde). Dit verhaal stond, geloof ik, ook in de Standaard, en ik heb ook later nog opiniestukken geschreven van gelijke strekking.

Als ik dit kon zien dan kon iedere waarnemer dit zien. Het probleem was, merkte ik bij mijn Democratische vrienden, dat ze toen Biden eenmaal zijn kandidatuur had gesteld, dat ze er geen vraagtekens bij wilden stellen. 

Maar laat ik er geen doekjes om winden: Biden is verantwoordelijk voor Trump 2.0. Zoals Hillary verantwoordelijk was voor Trump 1.0. Er is geen plek voor bejaarden in de politiek. 

Postscript: the Economist publiceerde net een commentaar dat de ‘original sin’ was dat Biden in 2020 de verkiezingen won. Hij betoogt dat Trump in een tweede termijn min of meer machteloos naar het einde was gestruikeld. Ik weet niet of dat zo is. Er waren op dat moment in elk geval geen andere Democraten die Trump hadden kunnen verslaan (incumbents zijn moeilijk te verslaan). Zeker niet the last man standing, Bernie Sanders, maar dat had wel een interessantere campagne opgeleverd. 

Nee, ik blijf volhouden dat de echte original sin, als je in die termen wil praten, de kandidatuur van Clinton was in 2016. 

En zo heeft Amerika ineens twee leiders en twee gezichten. De eerste aanvechting van Donald Trump zal zijn dat hij trots is dat een Amerikaan paus is geworden en dat het laat zien dat ook hier Amerika weer groot is geworden. Maar als hij er wat langer over nadenkt, als hem dat gegeven is, zal de Amerikaanse president mogelijk de problemen zien die dit oplevert.

Zo is daar moreel leiderschap. Donald Trump kan daar niet op bogen, dat wil zeggen, afgezien van zijn hondstrouwe aanhang en zijn entourage van acolieten en slippendragers, zijn er weinig mensen die Trump als moreel leider zien. Een leider, misschien, een krachtdadig leider zelfs. Maar een leider op moreel terrein, dat lijkt toch wel veel gevraagd.

De paus is dat qualitate qua. Interessant wordt het als mensen, Amerikanen of anderszins, moeten kiezen wiens woord ze als norm aanvaarden: de narcist in Washington of de asceet in Rome. Dit is geen leeg gegeven. Paus Francis verwierp de manier waarop Trump omging met immigranten. Hij nam vicepresident Vance, een bekeerde en uiterst conservatieve katholiek, nog de maat over dit onderwerp, een dag voor hij overleed.

De eerste rede van Leo XIV stond vol met woorden als ‘vrede’ en ‘bruggen’. Nee, hij noemde niet Oekraïne, noch Israël, maar dat hoefde niet. De paus sprak rechtsstreeks tot Poetin, Trump en Netanyahu. De bruggen die hij wil zijn die tussen volkeren, belangengemeenschappen, klassen en diverse geloven. Een inclusie wereld, per tutti.

Donald Trump was er als de kippen bij om zichzelf uit te nodigen op bezoek bij de nieuwe paus. Misschien wordt hij wat minder enthousiast als hij erover nadenkt wat dat betekent. Nee, Leo XIV zal Trump geen ‘dressing down’ geven zoals Trump dat deed met Zelinksy, maar een gezamenlijke persconferentie of zelfs een door het Vaticaan geaccordeerde versie van een gesprek tussen beide leiders, kon wel eens lelijk uitpakken.

Het hardvochtige en wrede beleid van Donald Trump, verpersoonlijkt door die arme man die per ongeluk in de Amerikaanse Goelag in El Salvador is opgesloten, begint al tegen zijn grenzen aan te lopen. Als de paus zich op dit soort terreinen uitspreekt – in heel algemene zin, meer hoeft niet – dan heeft Trump een probleem met een belangrijk onderdeel van zijn achterban: Amerikaanse katholieken. Vicepresident Vance, die zijn eigen interpretatie van Augustinus heeft (hij verkondigde dat eigen haard voorop staat), zal niet gaarne een confrontatie aangaan met de leider van zijn kerk.

De Amerikaanse bisschoppenconferentie is tamelijk conservatief, om het zwak uit te drukken. Maar hun moreel gezag is ondermijnd door de vele misbruikschandalen die al een paar kerkdistricten een faillissement hebben opgeleverd. Binnen de Trump-omgeving zit wel een groep van conservatieve katholieke academici en een enkele conservatieve columnist zoals Ross Douthot van de New York Times, die een grootscheeps herordening van de samenleving voorstaan. Voor hun positie maakt het niet veel uit wie er paus is, maar laten we zeggen dat hun boodschap er niet sterker op wordt.

En dan is er de naam die de nieuwe paus heeft gekozen. Leo XIII, de laatste die deze naam droeg, was een belangrijke sociale hervormer in de katholieke kerk. We praten laat negentiende eeuw, toen socialisten en vakbonden de strijd aangingen met ondernemers en het grootkapitaal, de onderwerpen waarover Louis Paul Boon schreef. Binnen de katholieke kerk woedde rond 1890 een felle discussie over de vraag of de overheid zich moest bemoeien met sociaal beleid zoals armoedebestrijding en werkomstandigheden, of dat dit moest worden overgelaten aan charitas, privé inspanningen. Paus Leo XIII maakte in 1891 met zijn encycliek Rerum Novarum een einde aan de verdeeldheid door zich aan de kant van de arbeiders te scharen.

Dat wil zeggen dat Rerum Novarum bepaalde ‘natuurrechten’ erkende van individuele burgers, die plichten oplegden aan bijvoorbeeld werkgevers. Al eerder had de katholieke kerk zich tegen ongebreideld liberalisme gekeerd, maar ze dreigde het initiatief te verliezen naarmate arbeiders hogere eisen gingen stellen aan werk en samenleving. Dankzij Leo XIII kwam de kerk ineens in de progressieve hoek terecht of maakte zich in elk geval los van de onderdrukking van arbeiders door de katholieke elite. In veel landen was het mosterd na de maaltijd omdat socialisten en communisten al behoorlijk georganiseerd waren, maar in België en Nederland was het een belangrijke doorbraak. Katholieke arbeiders gingen zich organiseren – nog wel onder katholiek gezag, maar toch.

Rerum Novarum was een enorm succes. Primair als middel om een maatschappelijk probleem op de agenda te zetten, secundair als inspiratie voor de corporatistische staat, zowel in zijn extreme fascistische vorm als in de bestaande arrangementen van de verzorgingsstaat. Dit is ook het soort van samenleving die de conservatieve katholieke denkers in de VS voorstaan.

Als echo van zijn voorganger is de boodschap van Leo XIV, ook zonder dat die wordt uitgesproken, dat een rijke elite die het goed voor elkaar heeft, een verantwoordelijkheid heeft tegenover hen die het minder hebben. De regering-Trump is een bastion van miljardairs en grootverdieners, een club die voorzieningen ontmantelt en sociale arrangementen bedreigt. Leo XIV vertelt hen dat ze een verantwoordelijkheid hebben. Vandaar de bruggen en de boodschap van inclusiviteit die de paus uitsprak, voor de goede orde ook nog in het Spaans. Het valt te betwijfelen of de miljardairs zich onmiddellijk aangesproken zullen voelen, maar ze worden in elk geval moreel aangesproken.

Kortom, de idee dat een Amerikaanse paus zonder meer een bonus is voor Amerika, lijkt vooral luchtfietserij, laat staan dat het betekent dat Amerika weer groot is in de wereld. Donald Trump en het Trumpisme zullen nog een behoorlijke kluif krijgen aan deze Leo XIV.

Een snelle reactie op deze verrassende pauskeuze, vanuit Amerika kennis en kennis van de katholieke sociale politiek (mijn proefschrift).

Waarom heeft die nieuwe paus de naam Leo gekozen? Leo XIII en Rerum Novarum zijn het antwoord. En dat is in zekere zin goed nieuws. 

Deze paus heeft blijkbaar de arbeidsklasse in zijn hart. Is het een probleem dat hij Amerikaans is? Ik denk integendeel. Het zal moeilijker zijn voor Trump om tekeer te gaan tegen een boodschap van vrede en van inclusiviteit dan als een paus een andere nationaliteit had. Als Trump zich weer misdraagt zoals met zijn kleuterachtige zelfportret als paus, dan jaagt hij de katholieken in Amerika tegen zich in het harnas – een van de conservatieve steunpilaren van het Trumpisme. 

Rerum Novarum

Binnen de katholieke kerk woedde rond 1890 een stevige discussie over de vraag of de overheid zich met sociaal beleid moest bemoeien of dat dit moest worden overgelaten aan charitas, privé inspanningen. Paus Leo XIII maakte in 1891 met zijn encycliek Rerum Novarum een einde aan de verdeeldheid. De kerk had zich al tegen liberalisme gekeerd maar dreigde het initiatief te verliezen naarmate arbeiders hogere eisen gingen stellen aan werk en samenleving.

Rerum Novarum erkende bepaalde ‘natuurrechten’ van individuele burgers, die plichten oplegden aan bijvoorbeeld werkgevers. Katholieke werklieden moesten zich voegen naar de katholieke politieke eenheid al hadden zij formeel daarbinnen recht hadden op hun eigen inbreng in het politieke programma en op hun eigen politieke kandidaten. Deze redenering zette natuurlijk de deur open voor het frustreren van arbeidersambities onder het motto dat ze de eenheid van de katholieken bedreigden, een argument dat keer op keer door het episcopaat werd gebruikt.

In Nederland kwam Rerum Novarum op een tijdstip dat het de katholieke arbeiders die zich wilden organiseren en de enkele leider die daarbij hielp een steun in de rug gaf. In andere Europese landen, waar de industrialisatie verder gevorderd was, kwam de encycliek als mosterd na de maaltijd.

Uit mijn proefschrift

Paus Leo XIII was op eigen houtje verantwoordelijk voor een revolutionaire verandering in het tot 1891 nogal conservatieve katholieke politieke gebeuren. Rerum Novarum gaf wat Gribling ‘een geheel nieuwe katholieke sociale grondwet’ noemt waardoor katholieken ineens in de progressieve hoek terecht kwamen.¹Althans, mee gingen denken met socialisten en communisten over het lot van de arbeider. Gribling stelt dat het een oude traditie van de katholieke kerk was en wijst op de diep sociaal bewogen katholieke leiders maar de paus had wel degelijk een heel praktisch oogmerk met zijn encycliek. Als de katholieke kerk niets deed voor katholieke arbeiders dan dreigden ze politiek gezien af te dwalen naar de socialisten en erger. De grote vraag voor de katholieke kerk en dus voor de katholieke politici was in hoeverre de overheid een verantwoordelijkheid had. Nolens was overigens pragmatisch genoeg om zich te realiseren dat voor de arbeiders die hulp nodig hadden, de motivatie voor de hulp niet erg interessant was.

Rerum Novarum kan op vele niveaus geanalyseerd worden, maar een conclusie moet toch zijn dat het een enorm succes was. Primair als middel om een probleem op de agenda te zetten, secundair als inspiratie voor de corporatistische staat, zowel in zijn extreme fascistische vorm, als in de nog steeds bestaande arrangementen van onze verzorgingsstaat. De inspiratie daarvoor heeft alles te maken met het denken over standen van de christelijke maatschappij ‘zoals die door god is gemaakt’.² Rerum Novarum was een aanval op het socialisme. Nolens meende dat je heel best tegen het extreme liberale individualisme kon zijn waartegen de paus zich keerde (eerder in die andere encycliek?) zonder een stelsel aan te gaan hangen dat het individu wilde laten opgaan in de gemeenschap.

Nolens was geen begenadigd spreker of schrijver. Hij las in de encycliek dat de loonarbeider door zijn arbeid een behoorlijk leven moest kunnen leiden en tijdens zijn arbeid beschermd moest worden – al was het maar om hem de vervulling van hogere plichten niet onmogelijk te maken. De Staat moest nu, volgens Nolens, meewerken aan het opleggen van een zedenleer aan het economisch leven, om dat ‘ideaal’ te bereiken.³ Toch stemde Nolens tegen de leerplichtwet omdat die niet het bijzonder en het openbaar onderwijs gelijk behandelde. Leerplicht was dan wel niet in strijd met het christelijk beginsel, maar ouders hadden de plicht om een christelijke opvoeding te geven. Liever geen leerplicht dan de plicht om naar een niet christelijke school te gaan, was de redenering.

Al na honderd dagen heeft president Trump zijn adviseur voor Nationale Veiligheid Michael Waltz ontslagen. Waltz hield het maar net wat langer uit dan de veiligheidsadviseur in Trump 1.0, Michael Flynn, toentertijd ontslagen door ontoelaatbare contacten met de Russen. Volgens de New York Times zou Waltz te veel eigen meningen hebben, die ook nog eens niet strookten met wat Trump denkt of denkt te denken. Zo zou Waltz zich door Netanyahu hebben laten opjuinen om militaire actie tegen Iran te ondernemen en was Waltz geen fan van Poetin. Trump heeft nog steeds een Nobelprijs voor de vrede op zijn agenda staan en geen van beide stellingnames van Waltz helpen daarbij.

Achter de schermen speelde zich een machtsstrijd af, of een ideologische strijd over de richting van buitenlands/veiligheidsbeleid, tussen Waltz, die geldt als een neo-conservatief in de George W. Bush en Dick Cheney stijl, en neo-isolationisten zoals vicepresident Vance en de coterie rondom hem, die vinden dat de rest van de wereld maar voor zichzelf moet zorgen. Trumps Chief of Staff Susie Wiles zou hebben ervaren dat Waltz’ optreden steeds meer uit de pas liep met Trump en dat die zich daar meer en meer over opwond. De stupiditeit van Waltz en consorten om via Signal te communiceren was de druppel die de emmer deed overlopen, maar eerder een stok om de hond te slaan. 

De rol van Waltz word nu overgenomen door minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio. Het idee zou nu zijn dat Rubio, die zich bereid heeft getoond elk eerder standpunt te verlaten en die Trump strijkt waar hij gestreken wil worden – de onderbuik –, beter in staat zou zijn Trumps ideeën, such as they are, in beleid om te zetten. Voor het gemak is de staf van de National Security Council (NSC) ook maar ontslagen – nadat Trump-onderbuikfluisteraar Laura Loomer al eerder een aantal mensen had laten verwijderen. 

Dit gaat niet goed aflopen. Binnen niet al te lange tijd zal blijken dat a) deze regering niet inziet wat de werkelijke functie van veiligheidsadviseur inhoudt, b) dat het combineren van de functie van NSC adviseur en minister van Buitenlandse Zaken geen goed idee is en c) dat Rubio zo nog sneller uitgekauwd en uitgespuugd zal worden door Trump. Laten we eerst eens kijken naar de werkelijke aard van de functie van NSC-adviseur. Bij toeval heb ik in mijn studiejaren aan Columbia voor een seminar over bureaucratic politics (een aparte onderzoeksrichting, uitgewerkt door oud-Kissinger medewerker Mort Halperin) een paper geschreven over wat er gebeurde toen Kissinger de functie van veiligheidsadviseur en minister combineerd.

Beginnen bij het begin: voor de president is de National Security Council (NSC) het belangrijkste adviesorgaan op het terrein van de buitenlandse politiek. Het wordt geleid door de National Security Adviser. De NSC hoort bij de staf van het Witte Huis en kan dus naar believen door de president benoemd en ontslagen worden. De NSC werd in 1947 opgezet in de National Security Act, met als doelstelling tot een consistent buitenlands beleid te komen door een betere coördinatie tussen de verscheidene departementen en bureaus. De veiligheidsadviseur was de spin in het web. Hij moest ervoor zorgen dat iedereen zijn advies inbracht, maar vooral ook dat iedereen na een genomen besluit hetzelfde script hanteerde. Daartoe werden en worden meestal gespecialiseerde hoge ambtenaren in de NSC gedetacheerd van de ministeries die betrokken zijn bij buitenlands beleid. Een China expert, een Rusland expert, een nucleair expert, iemand van de CIA, de verschillende armen van het Pentagon en zo maar door. Ook de betrokken ministers zijn qualitate qua lid van de NSC, terwijl formeel de president de voorzitter is. Er zijn principal committees en subcommittees, de organisatie kan naar believen worden aangepast door de president. Maar het doel blijft hetzelfde: coördinatie en ontwikkeling van beleid.

Verschillende presidenten zijn heel verschillend met deze structuur omgegaan. Onder president Nixon diende Henry Kissinger, voordien professor aan Harvard, als veiligheidsadviseur. Kissinger zette allerlei onofficiële netwerken op, backchannels, die besluitvorming mogelijk maakten buiten de overlegorganen om. Nixons minister van Buitenlandse Zaken wist vaak niet wat er gaande was. Het werkte omdat Kissingers baas, president Nixon, een buitenlandse politiek-expert was die wist wat hij wilde en zelf ook dol was op privé kanalen. Kissinger was druk met de opening naar China en later met het Midden Oosten, waardoor zijn assistenten een belangrijke rol speelden – maar op de achtergrond. De paranoïde Kissinger en Nixon geloofden dat er gelekt werd uit de NSC toen de NYT belangrijke informatie opdook, waarna ze opdracht gaven om de telefoons van medewerkers af te luisteren (het schijnt dat medewerkers in Trumps omgeving leugendetector tests moeten afleggen). Onder president Carter nam Zbigniew Brzezinski de rol van Kissinger als adviseur over. Brzezinski was in de regering-Carter de havik die minister van Buitenlandse Zaken Cyrus Vance in de wielen reed – Vance nam ontslag voor de ondoordachte en uiteindelijk mislukte poging om de gijzelaars in Teheran te bevrijden en Brzezinski joeg Carter op tot nogal assertief optreden toen de Russen Afghanistan waren ingelokt.

De macht van de NSC is zo groot als de president toelaat. Onder president Reagan, die zes veiligheidsadviseurs versleet en zelf nauwelijks betrokken was, zeker niet in zijn tweede termijn, maakte een activistische NSC op eigen houtje beleid dat expliciet door het Congres was verboden. De adviseur en zijn naaste medewerker, Oliver North, verkochten wapens aan Iran en gebruikten het geld om de extreemrechtse militanten in de burgeroorlog in El Salvador te financieren.Het leverde het Iran-Contraschandaal op, dat, als het eerder in zijn presidentschap had plaatsgevonden, impeachmentwaardig was geweest.

De algemene opinie is dat Brent Scowcroft, die onder president Ford en later onder Bush-41 veiligheidsadviseur was, deze rol het best vervulde. Hij was tegelijk gezaghebbend genoeg om iedereen op één lijn te krijgen en dienend genoeg om zijn president loyaal van dienst te zijn. Een voorbeeld van het omgekeerde was Condoleezza Rice, die veiligheidsadviseur was onder Bush-43. Zij werd ondermijnd door vicepresident Cheney en minister van Defensie Rumsfeld, die een eigen agenda hadden en elke vorm van coördinatie dwarsboomden. De arme Rice kon er niet doorheen breken. Je mag wel stellen dat een veiligheidsadviseur zo sterk is als zijn vertrouwensband met de president is. Hij of zij moet geen prima donna zijn, weten we ondertussen. Over het geheel genomen is het een goed teken als we niet onmiddellijk kunnen bedenken wie ook maar weer de huidige adviseur is. Wat dat betreft zat Walsh al in de foute hoek door het Signal schandaal, waarbij hij per ongeluk een journalist aan een besluitgroep over militair optreden toevoegde (de clowneske minister van Defensie Pete Hegseth deed ook mee en heeft nog meer Signal schandelen – hij is de volgende die zal verdwijnen).

In 2017 benoemde Donald Trump Michael Flynn, een ideologisch gedreven gepensioneerde luitenant-generaal.Flynn was actief geweest in de Trump-campagne, onder meer door op de Republikeinse conventie lock her up-koren aan te voeren tegen Hillary Clinton. Voor de met Obama geobsedeerde Trump was Flynns grootste aanbeveling dat hij in 2014 door president Obama was ontslagen als hoofd van de militaire inlichtingendienst, onder meer wegens banden met een Russische dame. Binnen een maand moest Trump Flynn ontslaan vanwege contacten met de Russen voordat hij officieel in functie was, en vanwege niet opgegeven werkzaamheden voor buitenlandse regeringen. 

Vervolgens benoemde Trump een rechtlijnige militair, luitenant-generaal H.R. McMaster (altijd aangeduid met zijn voorletters), waarmee de president, geheel voorspelbaar, slecht kon opschieten. Daarna dook de prominente neoconservatief John Bolton op als veiligheidsadviseur, een interessante keuze omdat Bolton als oorlogshitser inging tegen de instincten van Trump, die geen nieuwe militaire conflicten wilde. Bolton kreeg geen oorlog in Iran en zijn gebrek aan chemie met Trump maakte hem haast irrelevant. Hij werd na zeventien maanden ontslagen. Zelf schreef Bolton achteraf: ‘Trump is een Poetin-omarmende idioot, die dacht dat Finland deel was van Rusland.’ Dat is waar, maar Bolton was zelf een gevaarlijke opportunist die dacht dat hij de president kon sturen en een oorlog met Iran kon uitlokken.

Hoe belangrijk adviseurs zijn bleek tijdens Bush-43, toen de CIA-directeur de president misleidde over de mate van zekerheid dat Saddam massavernietigingswapens had ontwikkeld: ‘slam dunk’, zei de directeur met een basketbalterm voor een honderd procent zekere score. Hij haalde het hele veiligheidsapparaat over om Irak binnen te vallen omdat veiligheidsadviseur Condoleezza Rice geen tegenvuur kon geven. Minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, een matigende kracht in de regering-Bush, werd met misleidende informatie naar de Verenigde Naties gestuurd om dat orgaan over te halen een aanval op Irak te steunen. Bush werd slecht bediend door zijn adviseurs, maar uiteindelijk is het natuurlijk de president die beslissingen neemt en verantwoordelijk is. 

Dat deed Donald Trump ook in juni 2019 toen hij op het laatste moment een door zijn adviseurs opgezette aanval op Iran afblies. Trump voelde zich op dat moment opgejaagd, boxed in. Veel presidenten voor hem hadden dat ervaren. In 1961 had president Kennedy zich geërgerd aan de oorlogszucht van de militairen tijdens de Cubacrisis. Ze wilden meteen maar bombarderen. President Johnson kreeg enkel optimistische voorspellingen over de oorlog in Vietnam: nog maar 100.000 soldaten erbij en we hebben gewonnen! George W. Bush’s minister van Defensie, de neoconservatief Donald Rumsfeld, had de president wijsgemaakt dat na de ‘bevrijding’ van Irak alles vanzelf zou gaan, en Barack Obama kreeg in Afghanistan alleen maar opties voorgeschoteld die Amerika er nog langer hielden. De krukkig uitgevoerde terugtrekking van de Amerikanen uit Afghanistan in Bidens eerste jaar was mede het gevolg van slecht voorbereidend en organiserend werk van Bidens adviseurs. Over de mate waarin die adviseurs ook de mate waarin Biden nog kon leiden verhulden, worden nu boeken volgepend.

Kan Marco Rubio, door Trump treffend Little Marco genoemd in 2016, tegelijkertijd veiligheidsadviseur zijn en minister van Buitenlandse Zaken? Lessen uit het verleden doen vermoeden dat dit arrangement niet lang gaat duren. Het voorbeeld van Kissinger dateert van na Watergate, toen Kissinger als een stabiele betrouwbare kracht werd gezien die de in elkaar stortende president in toom kon houden. Toen Nixon aftrad, probeerde Ford de continuïteit te handhaven door Nixons minister van Buitenlandse Zaken, Henry Kissinger, over te nemen. Hij liet hem ook zitten als nationale veiligheidsadviseur. 

Er waren een aantal problemen. Het belangrijkste was dat Kissinger alom werd gehaat binnen Fords eigen partij, de Republikeinen, deels om ideologische redenen, deels uit afkeer van zijn dominante persoonlijkheid en zijn arrogantie. Op de achtergrond wonnen toentertijd de neoconservatieven aan macht. Zij vonden de detente die Nixon tot stand had gebracht een vorm van uitverkoop aan de communisten. In november 1975 dwongen ze Ford om Kissinger te laten vallen als veiligheidsadviseur en benoemde hij Brent Scowcroft op die post, waardoor Kissinger zijn machtspositie kwijtraakte. Hij had echter zichzelf al ondermijnd door de functies te combineren omdat hij zoveel tijd kwijt was als minister dat de medewerkers van de NSC onevenredig veel macht kregen om hem te dwarsbomen. Twee petten op is geen goed idee.

Het valt te verwachten dat Little Rubio snel zal ontdekken dat het ook voor hem te veel is. Volgens de NYT denkt Trump dat hij geen veiligheidsadviseur nodig heeft omdat hij zelf precies zou weten wat hij wil. Het probleem is natuurlijk dat Trump helemaal niet weet wat hij wil, of beter gezegd, wel een paar ideeën heeft maar geen diplomatieke deskundigheid heeft om ze ook maar een begin van uitvoering te geven (herinner u de opening naar Kim, waar Trump gewoon over zijn adviseurs heenrolde). Meer dan ooit is Trump omringd door jaknikkers die vooral de president willen strelen en niet kritisch durven te zijn. Zo is voor Rubio de ironie dat hij zijn inderdaad belangrijke rol krijgt omdat hij Trump naar de mond praat maar tegelijkertijd daarmee zijn eigen rol als beleidsmaker ondermijnt.

Als Rubio deze tijdelijke rol weer neerlegt, komt er weer ruimte voor een deskundig iemand die inderdaad kan coördineren en geen bureaucratische of ideologische eigen belangen heeft. Er is gesproken over Trumps mede-onroerend goed boer Steve Witkoff maar dat lijkt me onwaarschijnlijk. De man weet niets van de bureaucratische organisaties die hij zou moeten coördineren en lijkt ook van diplomatie weinig kaas gegeten te hebben – hij is wel een patsie voor Poetin. Een andere naam die genoemd wordt is Sebastian Gorka, een gevaarlijke agressie neoconservatief – wat mij doet denken dat hij onterecht genoemd wordt, al is hij iemand die invloed heeft.

De meest waarschijnlijke volgende benoeming is gewoon iemand die deskundig is en geen ideologisch profiel heeft. Het probleem is dat deskundigen met de vaardigheid om complexe zaken te coördineren niet meer in Trumps entourage van acolieten en meepraters zitten. Generaal McMaster liet zien dat je je reputatie onder deze omstandigheden alleen maar schade kunt toebrengen. John Bolton raakte alleen maar gefrustreerd omdat hij een andere agenda had dan Trump, die, tot zijn krediet moeten we zeggen, geen oorlog wilde. De meest voor de hand liggende kandidaat is Robert O’Brien die vanaf september 2019 de rol van adviseur voor Trump vervulde. Hij zit nu in de President’s Intelligence Advisory Board maar zou, naar verluidt, graag minister van Buitenlandse Zaken of van Defensie willen worden. Als Hegseth eindelijk wordt afgedankt, kan hij naar het Pentagon en dan heeft Trump hem daarvoor nodig. Maar daarvoor zijn ook andere kandidaten. Misschien kan Little Marco veiligheidsadviseur blijven en kan O’Brien BZ overnemen. Het enige dat zeker is, is dat Marco Rubio niet beide functies zal blijven vervullen.

Het is een beeld dat beklijft. Het hele kabinet van dictator Trump, verzameld rond een ovale tafel in die krappe ruimte in het Witte Huis. MAGA petten voor hen, hulpjes aan de zijkanten, media overal, want het is een direct uitgezonden festijn waarin Trump lof krijgt toegezwaaid als de meest succesvolle president ooit. Het is waar, we zagen deze beelden ook bij Trump 1.0. Vicepresident Pence die braaf een flesje water naast zich zette toen de baas dat ook deed. In die tijd was er maar één persoon die niet meedeed aan de persoonlijke lofzangen. Het was minister van Defensie Jim Mattis, die in plaats daarvan verklaarde dat hij trots was het Amerikaanse volk te dienen. De rest betuigde trouw en lof aan de baby-koning.

Nu zijn we honderd dagen ver in Trump 2.0, en het beeld is nog schokkender en weerzinwekkender. Er zijn geen onafhankelijke officials over, laat staan mensen die onafhankelijk denken. Voor een outsider is het verbluffend, om het zacht uit te drukken. Hoe bestaat het dat volwassen lieden, sommigen (een paar in elk geval) met een bewonderenswaardige carrière worden gereduceerd tot domme praatpoppen. Ze zijn erop geselecteerd, dat wel natuurlijk. Je zat daar alleen maar als je de leugens van Trump over 2020 voor waar had aangenomen, of in elk geval, dat had uitgesproken. Deze mensen accepteren allemaal zonder morren zijn wreedheid, zijn stupiditeit, zijn roekeloze zigzagbeleid. Unisono prijzen ze hem: hij heeft meer gedaan in honderd dagen dan Jezus in drie jaar.

Als er een wedstrijd zou zijn wie de meest verwerpelijke is van deze luitjes, dan zie ik een duidelijke winnaar. Nee, niet Kristi Noem, de minister die met 3000 dollar in haar handtas door Washington zeult en met een opzichtig horloge van 50.000 dollar paradeert in de Amerikaanse Goelag in El Salvador. Nee, niet Robert Kennedy Jr. Hij is slim genoeg om zijn kans te grijpen zijn onzinnige theorieën en gevaarlijke nonsens om te zetten in levensgevaarlijk beleid. Niet de komische Howard Lutnick, minister van Economische Vernieling. Niet de clown Pete Hegseth, een arme ziel die niet beter weet. En zelfs niet de enige die nog enig verstand laat zien in het temperen van Trumps instincten en daarom wordt bewonderd, Scott Bressent. Onterecht bewonderd, want de minister van Financiën is nu hopeloos gecorrumpeerd.

Vergeet ook Elon Musk, die van de startbaan is geschoven in zijn poging de overheid te ontmantelen, maar al enorme schade heeft aangericht. Bijna evenveel schade als aan zijn autobedrijf Tesla, een merk dat hij in no time naar de Filistijnen heeft geholpen. Volgens de Wall Street Journal zou de raad van bestuur van zijn bedrijf hem hebben willen vervangen. Of hij daar veel om geeft, staat te bezien. Hij heeft inmiddels honderden miljarden overheidscontracten voor zijn andere bedrijven binnengehaald, en de gegevens van vrijwel alle Amerikanen – waarmee zijn loopjongens straks aan de haal gaan. En hij mag dromen van Mars, een verspilling als er ooit een was. De enige die meer corrupt is dan de copresident is Trump zelf en zijn graaifamilie. Musk zal snel verdwijnen als hij geen nut meer heeft voor Trump behalve als pispaal voor wat er mis is gegaan. Vraag het Steve Bannon.

Nee, de meest zielige, meest beschamende, meest treurig stemmende persoon aan die tafel is Marco Rubio. Tegenwoordig zie je bij zijn naam vaak staan: voormalig senator voor Florida, met een reputatie van strategisch denken. Daarna volgt een serie van zijn ‘successen’ in dienst van dictator Trump die zijn totale leeghoofdigheid bewijzen. Het is geen probleem om eerdere standpunten over Trump en diens capaciteiten te dumpen, sterker, dat is een aanbeveling aan het hof van de dictator. JD Vance, die zich tot katholiek bekeerde zo ongeveer toen hij eerdere standpunten over Trump opzij schoof en knielde voor de baas (er moet een link zijn tussen die twee gebeurtenissen), heeft zijn carrière gebouwd op een act van ruggengraatloze acoliet voor Trump. Hij zal zijn beloning krijgen als Trump doodgaat voor het einde van zijn termijn (God is genadeloos). Vance wordt dan beloond voor zijn katholieke stijl liegen en bedriegen (God is genadig voor hen die wreed zijn).

Nee, dan Rubio – ook katholiek, realiseer ik me nu. Wat een zielepoot. Hij werd in Trumps eerste mediarun gereduceerd tot Little Marco, een onderknuppeltje die halverwege zijn antwoord op Obama’s State of the Union droogliep en naar flesje water greep. Het was een van Trumps betere bijnamen, meteen raak. Rubio werd zo graag minister van Buitenlandse Zaken dat hij vergat dat een minister dient, en dienen onder Trump betekent hem volgen, opgegeten worden en uitgekotst. Zou hij aan Rex Tillerson gedacht hebben? De eerste minister van BZ van Trump, ontslagen per email, naar verluidt toen hij op de wc zat?

Er zijn anderen die dachten hun carrière een zetje te kunnen geven door een ministerschap van Buitenlandse Zaken. De niet gemiste Hillary Clinton viel ervoor in 2009. De prijs was hoog – ook voor de VS en de wereld. Maar we wisten al dat zij geen leervermogen had en misschien was het dus vanzelfsprekend. Mitt Romney was tenminste zo verstandig om na een job interview met Trump in versie 1.0 de benen te nemen, beschamend maar zonder blijvende schade.

Maar wat in vredesnaam moet kleine Marco gedacht hebben toen hij hengelde naar deze baan aan het hof van Trump? Een goede start van een campagne voor het presidentschap in 2028? Een mooi einde aan een senaatscarrière die hij eigenlijk al in 2016 wilde opzeggen wegens gebrek aan succes, tot hij zich realiseerde dat hij geen andere baan in het vooruitzicht had? Het is intrigerend: wat staat deze verwerpelijke man te wachten nadat hij is opgegeten en uitgekotst wordt door Trump? En Amerika’s rol in de wereld heeft vernietigd – over strategisch denken gesproken!

Ik zal hier niet een lijst oplepelen van de manieren waarop Rubio zichzelf al verraden heeft. Geen terrein op het wereldtoneel waar hij dat niet heeft gedaan. Hij zat er bij toen Zelinsky werd aangevallen. Ietwat zielig omdat hij geen idee had wat er gaande was toen Vance het mes in Zelinsky stak, maar achteraf babbelde hij braaf mee. Misschien kan Rubio op een gezellige avond met collega Sergey Lavrov nog eens van die kant horen hoe sluw en strategisch hij wel niet is. Net als zijn baas, is Little Marco gevoelig voor lofuitingen.

Daarom, tot op dit punt is het geen echte strijd. Little Marco is verreweg de meest verwerpelijke persoon rond het altaar van Trump. Dat is een prestatie op zich want hij wordt omringd door heel wat anderen die voor die kwalificatie in aanmerking komen. Maar niemand komt ook maar in de buurt van Marco in zijn leeghoofdige, principeloze buigen en knielen voor de baas terwijl hij wel beter weet.

Bravo Marco! Eindelijk eens iets gewonnen.

Na ruwweg honderd dagen kunnen we een eerste balans opmaken. Het is een kunstmatig ijkpunt maar laten we optellen op hoeveel punten Donald Trump faalt.

Hij beloofde binnen een dag vrede te brengen in Oekraïne. Mooi niet dus. Trump heeft Poetin het vertrouwen gegeven dat de Amerikaanse president kan worden gestuurd naar Moskou’s believen. En hij wordt gestuurd. Het is een onaantrekkelijk spektakel om de Trump-acolieten tegen Poetin aan zien schuren en heeft de rest van de wereld duidelijk gemaakt wat te verwachten van de VS in de toekomst.

In Gaza en, breder, het Midden Oosten, heeft Trump Netanyahu een vrije hand gegeven in het voeren van wat steeds meer Netanyahu’s oorlog is. Het lijkt allemaal fijn te gaan voor een overmoedig Israel, maar er hangt een prijskaartje aan. Al was het maar dat dit Israel gewoon een Midden-Oosten land is, corrupt, ondemocratisch en hardvochtig.

Trump wil nu een deal met Iran en die deal gaat lijken op wat Obama in 2015 bereikte met het Joint Comprehensive Plan of Action. De psychopaat in het Golden Office is behept met onbeperkte afkeer van alles wat Obama heeft bereikt, reden waarom hij de deal in 2018 overboord zette – Netanyahu, altijd al een tegenstander van de deal want enkel uit op bombarderen, had hem zover gekregen. Wat er nu ook uit onderhandelingen gaat komen zal slechter zijn dan wat Obama’s deal die loopt tot oktober 2025 had bereikt.

In de Pacific trok Trump in 2017 de VS terug uit de verstandige strategische deal met twaalf andere landen rond de Stille Oceaan. Het Trans-Pacific Partnership, onderhandeld door, u raadt het, Barack Obama, was ongewenst. Het zou een handelsakkoord zijn dat veel huidige problemen zou oplossen.

Ik vermoed dat het aanvallen van Harvard op de manier waarop dat gebeurd is, een fout zal blijken. Aangemoedigd door de laffe houding van Columbia – mijn treurige alma mater – zijn de Trumpies te ver gegaan. Dit zal een refrein worden de komende maanden: de regering-Trump die te ver gaat en het tegendeel oproept van wat ze wil bereiken. De aanval op academische vrijheid is een lange termijn doel van de conservatieven ideologen en aan die universiteiten opgeleide politici als Vance en een roedel senatoren, die de populist uithangen.

De overmoed van Trump kwam mede door de zwakke knieën van de law firms. Die beten in het stof zonder veel geduw en getrek: simpel, geld spreekt luider dan moraal. Universiteiten moeten ook over geld denken maar het niet hun prioriteit, zoals bij die zakkenvullende juristen. En dus zien we solidariteit onder de universiteiten, zelfs Columbia heeft zich bedacht. Het was niet wat de Trump-bende had verwacht.

Terzijde, het rechtvaardigen van allerhande vergaand beleid met ‘gevecht tegen antisemitisme’ is niet alleen een morele fout maar zou ook door joodse Amerikanen bestreden moeten worden. Het is een antisemitische trope die zal leiden tot meer antisemitisme. De Trump fans mogen Harvard haten, ze hebben een nog grotere hekel aan joden en hun, volgens hen, perfide invloed op de samenleving. Trump speelt daarop in en versterkt het. Het voeren van een cultuur oorlog onder de valse vlag van bestrijding antisemitisme is cynisch, om het zwak uit te drukken.

De wreedheid van de Trump bende kent geen grenzen maar is nergens beter te zien in het lot van de arme Kilmar Garcia, de man die naar de Amerikaanse Goelag in El Salvador is gestuurd. Het was, zo erkennen zelfs de wrede uitvoerder, een ‘foutje, bedankt’. Ze pretenderen niets te kunnen doen. In zijn Golden Office zat Trump nog lekker door te zieken met zijn collega dictator. Zoals hij graag doet, liet Trump de aanwezige acolieten ruimte (nou ja, ze moesten wat zeggen) om hun twee cent extra te geven en trouw te betuigen aan de grote baas. De instigator van Trumps racistische beleid, Stephen Miller, blaatte lekker mee. Ik denk dat Garcia een probleem zal blijken voor Trump, vergelijkbaar met het scheiden van ouders en kinderen in zijn eerste termijn.

Alles is al gezegd over de schadelijk handelsoorlog die zal leiden tot een recessie of erger. Het heeft de gedachten dat Trump 2.0 een geoliede machine was en competenter dan de eerste versie, dodelijk ondermijnd. Alleen minister van Financiën Bressler komt er redelijk vanaf. De rest van het team bemant de ‘clown car’.

De manier waarop Trump babbelt en in het Golden Office acolieten laat buigen en knippen lijkt overigens steeds meer op Biden. De man is oud. Hij zwabbert, zwaait en leutert, verslaafd aan ideeën die al decennia in zijn lege hersenpan ronddraaien. Voorlopig gaat zijn omgeving mee. Ze staan keurig in het Golden Office, Vance en de zielenpoot Marco Rubio op de bank, de rest staand. Of ze gaan met hem naar een ‘sport’ waar mannen (echte mannen) op elkaar inbeuken. Zou Kennedy Jr zich fijn voelen dat Trump opzichtig de uitgestoken hand van zijn echtgenote weigerde? Little Marco, zo behoeftig om erbij te horen terwijl hij weet dat hij met de nek wordt aangekeken, zal een mooi voorbeeld worden van wat er gebeurt als je je laat inpakken door de bullies.

De benoeming van de superclown Pete Hegseth op Defensie gaat Trump duur kosten. Hoe langer hij vasthoudt aan die fout, hoe hoger de kosten. Minister van Oppakken Chistie Noem loopt met een horloge van 50.000 dollar in de Goelag en laat zich beroven van een tas met 3.000 dollar (het wachten is op de vraag hoe deze gouverneur van South Dakota zo rijk kon worden). Kennedy Jr, met zijn vaccin nonsens en de ontmanteling van academisch onderzoek is evenzeer een ongeluk in volle voortgang. En let op de US Attorney for the District of Columbia, Ed Martin, een bemoeizuchtige nitwit en ook een vriend van Poetin. De schade zal groot zijn.

Trump omgeving van acolieten en jaknikkers zal leiden tot meer chaos en grote fouten. Het moedigt de slechtste instincten van de psycho aan. De veronderstelde controle van het proces door Susie Wiles, de veel omhoog geschreven Chief of Staff, lijkt behoorlijk overschat. Zes nationale veiligheid officials werden ontslagen omdat een influencer Trump vertelde dat ze disloyaal waren. Deze Laura Loomer lijkt een bizarre invloed te hebben op de pussy grabber. Ze blafte, Trump sprong. Het herschrijven van de Amerikaanse geschieden als een blank succesverhaal is het product van een andere 35-jarige blondine, Lindsey Halligan. Ze praatte met Trump over de woke die in de Smithsonian is te zien, en hij sprong.

Elon Musks missie om de overheid te vernietigen stuit op meer en meer muren, maar niet zonder dat enorme schade is aangericht door de nazi-arm uitstrekkende plutocraat en zijn bende van jonge mannelijke techies. Ze hebben al meer data gestolen dan we weten, niemand die kan zeggen wat ze ermee gaan doen. Overigens is geen betere manier om de Amerikanen te laten voelen waar een overheid goed voor is, het sluiten of ondermijnen van die overheid. Straks zonder nationale parken, zonder vraagbaak voor Social Security, zullen ze wel anders piepen. En dan hebben we het nog niet eens over de corruptie die Musk meebrengt door zijn eigen overheidscontracten te beschermen. Over kiezers gesproken: wie is er werkelijk geïnteresseerd in een missie naar Mars? Musk zal straks vertrekken, zoals ook Steve Bannon in Trump 1.0 wegging, maar de schade is al aangericht.

Een van de successen van Trump is dat hij Europa heeft overtuigd dat het zijn rol als vierde supermacht in de wereld serieus moet nemen, en dat het zich als zodanig moet gaan gedragen. Of al die defensie uitgaven zullen verenigen staat te bezien en misschien is het tijd om Hongarije en Slowakije weer rustig in de Russische sfeer te laten wegzinken. De disconnect van de VS is voorgoed. Jammer voor die reisbureaus die in Trumpistan gespecialiseerd zijn.

Van wetgeving is geen sprake. Zelfs met meerderheden in beide huizen kunnen de Republikeinen niets serieus tot stand brengen. Lafhartig als ze zijn, verzetten ze zich niet tegen Trumps executive orders of zijn chantage door diens dreigingen voorverkiezingen van opponenten te zullen financieren (of dat door copresident Musk te laten doen). Er is iets dat doorgaat voor een begroting maar dat duurt slechts tot september en zit vol met gaten omdat Trump zijn belastingverlagingen van 2017 wil behouden. Iedereen wacht op iedereen, met het excuus dat ook de Democraten hebben: laat Trump de strop om zijn eigen nek maar leggen. De grondwet ligt op het hakblok en de vraag of de republiek overleeft (laat staan democratie) ligt bij de rechters van de VS, niet bij de volksvertegenwoordiging.

De eerste honderd dagen werden een aftelpunt in de dagen van Franklin Roosevelt. Die joeg er wel degelijk wetgeving doorheen en herstelde het vertrouwen in het Amerikaanse project. Donald Trump is hard op weg om even historisch te worden als FDR, in het veroorzaken van een depressie en het vernietigen van vertrouwen en civic society. En het ruïneren van Amerika’s reputatie op vrijwel elk terrein, zoals dat omzichtig is opgebouwd in honderd jaar. Dat alles is gemakkelijker kapotgemaakt dan opgebouwd.

Ik moet bekennen dat ik verrast blijf over wat dictator Trump allemaal overhoop haalt en vooral hoe hij het doet. Ik had niet kunnen bedenken hoezeer de man zichzelf en zijn bende in de weg zit. Ze willen Amerika totaal hervormen maar gaan zo ongestructureerd, ongefocust en haatdragend te werk, dat ze nun eigen tegenbeweging oproepen – en niet alleen van mensen die toch al een hekel hadden aan Trump. De uitvoering van het plutocraten programma van Heritage Foundation, Project 2025, is een flink eind op weg, maar het einddoel (het vermorzelen van de samenleving door alle banden tussen burgers kapot te maken) zal illusoir blijken omdat de Trump extremisten te ver gaan.

Neem een van meest in het oog springende wreedheden van een regering die wreedheid tot zijn kenmerk heeft gemaakt: de weigering om die onterecht naar de Gulag van El Salvador getransporteerde man te helpen. Zelfs voor de gemiddelde Trump stemmer die nog steeds kan denken dat de staalindustrie terugkomt dankzij tarieven, is de onverschilligheid over diens lot weerzinwekkend. Dat er nog een constitutionele crisis uit voort kan vloeien nu de dictator kijkt hoever hij de rechtsspraak kan negeren, lijkt haast bijzaak maar kan straks een hoofdzaak worden. En dan is er de Turkse die ontvoerd werd naar Louisiana, diverse studenten en wetenschappelijk medewerkers in het gevang.

De aanval op Harvard, op goed Nixoniaanse manier nu ook via de belastingdienst, gaat gewonnen worden door Harvard. Misschien niet qua financiën, althans nog niet, maar wel moreel. De afkeer van elite universiteiten (vooral door op die universiteiten opgeleide politici als J.D. Vance en werkelijk tientallen senatoren en afgevaardigden) is niet zo groot als de Trumpies denken te kunnen gebruiken. Zelfs nu de Democraten zich wijs gemaakt hebben dat hun problemen enkel zijn te wijten aan het neerbuigend behandelen van de Trump kiezer, denk ik dat de milage die de dictator uit de aanval op het universitaire onderwijs kan halen, beperkt is.

Buitengewoon pijnlijk en uiteindelijk diep schadelijk is dat deze regering zijn ideologisch gedreven aanval verkoopt als beleid om antisemitisme te verminderen. Het gebruik van de ‘strijd tegen antisemitisme’ voor een waaier aan doelstellingen, of gewoon, omdat Trump ergens een hekel aan heeft, kan maar tot één ding leiden: meer antisemitisme. De radicaal rechtse extremisten in zijn achterban, jodenhaters en holocaust ontkenners, kunnen enkel bevestiging vinden van hun samenzweringsideeën over de invloed van joden als steeds maar weer antisemitisme wordt aangevoerd als excuus voor van alles en nog wat. Het resultaat zal precies dat zijn waarvoor joodse organisaties bang zijn: meer antisemitisme. En laten we helder zijn: de regering Trump geeft geen donder om antisemitisme. Het is enkel een stok om de hond te slaan.

Ook de onvoorwaardelijke steun voor de grootste ramp die Israël ooit is overkomen, namelijk het premierschap van Nethanyahu, zal uiteindelijk tot meer afkeer leiden, niet alleen van Israël maar ook van joden in het algemeen. Wangedrag binnenlands en buitenlands rechtvaardigen met het bestrijden van antisemitisme, leidt precies tot dat, meer antisemitisme.

Evenzo leidt de onderbuik campagne tegen Diversity, Equality and Inclusion niet tot minder ‘woke’ dat domme, overal voor bruikbare woord waarmee de Telegraaf en zijn omroep lezers en kijkers voor de gek houdt, maar juist tot rechtse woke. En, laten we er niet omheen draaien, tot blank racisme. Waarom zijn de hoogste legerleiders door Trump ontslagen? Zwart, vrouw en anderszins niet zuiver op de Trump graat. Merit als enige criterium? Dat is niet gebleken bij deze ontslagen – en al helemaal niet bij de benoemingen van Trumps jaknik kabinet.

Ik voorspel ook het einde van het spektakel waar Trump zo van schijnt te genieten: een gast in het Oval Office en dan een roedel jaknikkers erbij. Je zag het bij de aanval op Zelensky, bij het love fest met collega dictator Bukele van El Salvador. Vance en zielepoot Rubio op de bank, diverse tariefideologen achter de bank, Stephen Miller, die in de verte nog wat laat horen. Ik voorspel dat dit festijn niet zo lang meer zal duren. Het had nooit een andere functie dan een soort applausgordijn voor Trump op te hangen, het wordt steeds meer een Griekse reidans bij Trumps wijdlopige en soms Bideneske woordexercities.

Het teruglopen van aantallen nieuwkomers aan de grens wordt gevierd als een groot succes. Misschien. Het staat te bezien hoe lang dat duurt. De klopjacht op illegalen en de angst die dat veroorzaakt is een ander voorbeeld van de onnadenkende wreedheid van de dicator. Zie minister van uitzettingsbeleid Noem, die paradeert in de gevangenis van El Salvador – dezelfde waarover de regering claimt geen enkele invloed te hebben. Zie Stephen Miller, de kwade genius achter Trumps voorstellen, die ongestraft mensen van terrorisme mag beschuldigen, zonder een greintje bewijs. Het zal mij benieuwen hoe lang immigratie als issue nog voor Trump zal werken.

De achtbaan van invoerheffingen en Trumps gebrek aan economisch inzicht laat duidelijk zien hoe willekeurig en op persoonlijke afkeer dit beleid is gebaseerd. China denkt, niet onterecht dunkt me, dat het een positie en een systeem heeft dat de economisch onrust langer uit kan zingen dan de Amerikanen. Ik onderschat niet de mate waarin Trump-kiezers denken dat hij een geniaal masterplan heeft en dat het allemaal goed komt. Maar deze mensen kunnen alleen worden overtuigd als hun eigen dagelijks leven is ondermijnd. Dat kan nog even duren, maar de tussentijdse verkiezingen in 2026 zullen een eerste indicatie geven.

Europa, zichzelf altijd onderschattend als vierde supermacht, begint eindelijk de rug te rechten en zich af te vragen wat nodig is om die rol te vervullen.

Onderwijl kleedt Kennedy Jr de Amerikaanse gezondheidszorg en wetenschappelijk onderzoek op gezondheidsterrein uit, door zijn omstreden nonsens de mogelijkheid om een van zijn eigen doelstellingen te verwezenlijken – minder troep in je voedsel – de nek om draaiend. En over wreedheid gesproken: naar begrafenissen gaan van kinderen die door antivax ideologie zijn gestorven?

Elon Musk, copresident voor drie maanden, is inmiddels al aan het einde van zijn nut. Hij liegt net zo gemakkelijk als zijn medepresident en de bezuinigingen zijn niet alleen wreed, ineffectief en zelfs contraproductief, maar voor een belangrijk deel bestaan ze helemaal niet. Musk lult maar wat. Zijn huurlingen worden aan de deur geweerd. Rechtszaken zweven rondom het hele project.

De universiteiten hebben meer ruggengraat dan de juristen van Amerika. Een paar kantoren hebben rechtszaken aangespannen tegen de willekeur van de dictator, andere hebben deemoedig de knie gebogen en zijn voor eeuwig getooid met schande. Paul Weiss, Skadden Arps en dat soort grote namen zul je nooit meer met respect aanschouwen. De NRC meldde dat juristen bij de Nderlandse afdeling van A&O Shearman, sponsors van Pride, zich doodschamen. Van schaamte heeft een jurist nog nooit een lucratieve opdracht laten lopen, maar toch.

Nee, het einde is nog niet in zicht, maar we maken het omslaan van de golf mee. Vanaf nu neemt de Trump-golf in kracht af en loont het om tegenstand te bieden, om lawaai te maken. Alle gebeuzel over de Democraten en hun gebrek aan geluid was niet meer dan dat. Het heeft geen zin je kruit te verschieten als de golf nog niet op zijn hoogtepunt is. Nu hij is omgeslagen en straks gaat teruglopen, is het tijd om actief te worden. Bernie en AOC hebben al laten zien wat de boodschap moet zijn: hier is sprake van onversneden klassenstrijd. De rijken, de Trumps, Musken en de penopauze boys van Silicon Valley tegen de gewone burger. Maak dat maar duidelijk.

Te laat? Ja, ik denk dat Amerika en de Amerikaanse positie in de wereld fundamenteel zijn veranderd. Daarover mogen Amerikaanse kiezers zich in de toekomst uit gaan spreken, armer en met nog minder samenhang dan toch al het geval was. ‘t Was een mooi land, leuk ook nog. Ik kwam er graag. Nu moet ik me zorgen maken of de dictator me erin laat.

That was fast. Wat meer moet je zeggen van de zeperd die dictator Trump haalde in zijn dommige, eigenwijze liefde voor tariffs. Alles kan morgen weer anders zijn. Het is wat ze vaak zeggen van het weer op veel plekken in de wereld (Nederland maar niet Arizona): wacht vijf minuten en je hebt wat anders.

Ging het ook maar zo snel met de rest van zijn protofascistische agenda. De rechters werpen af en toe een dammetje op, het Supreme Court is niet te vertrouwen. 

Het goede nieuws is dat Trumps capriolen, en de rechtvaardiging van zijn obsessies door de leuterkousen rondom hem, wel degelijk schade aanricht – nog afgezien van de economische schade. Reputatieschade voor ministers van Financiën en Economie, onderuithalen van de clown op Handel. Copresident Musk rangeert al richting zijspoor.

Het rechtvaardigt, tot op zekere hoogte, wat ik vanaf het begin af aan betoogde: wacht af, kijk hoe Trump zichzelf de strop omlegt. De afgelopen weken zijn miljoenen woorden besteed aan wat er gaande was, of leek te zijn, of niet gebeurde, of weer werd teruggedraaid. Trump domineert het nieuws en dat is precies wat hij wilde.

Door omstandigheden kom ik nu pas toe aan een overpeinzing over een verhaal in de NYT waarin vier conservatieve columnisten van de krant worden bevraagd door de deputy opinion editor. Het gesprek deed me beseffen hoezeer ook weldenkende mensen, hoezeer ook opiniërend vanuit een andere hoek dan ikzelf, bamboozled zijn geraakt door wat Trump doet. Ik was verrast door de mate waarin ze bereid zijn Trumps expansieve versie van het presidentschap te accepteren, te accorderen, omdat een deel van hun eigen doelstellingen ermee wordt bereikt.

De participanten zijn gekend voor de NYT lezer. David Brooks is een opiniërend moralist die tegenwoordig (na een tweede huwelijk en een geloofscrisis) vooral schrijft over de goede samenleving, het juiste leven, en de perverterende werking van individualisme. Breth Stephens is van de vier degene die het meeste kritiek had op Trump voor de verkiezingen, zelfs niet op hem gestemd heeft. Maar hij moet weinig hebben van de magere verzorgingsstaat in de VS en staat vooral op scherp als het gaat om Israël voor honderd procent en altijd te steunen. Hij loopt rood aan als hij Columbia University hoort en het recht op demonstraties tegen Israëlische massamoord. Voor hem is kritiek op Israël problematisch en steun voor Palestijnen antisemitisch.

David French is de meest interessante, in elk geval de afgelopen tijd. Hij is een top jurist, heeft gewerkt voor het Pentagon, is betrouwbaar conservatief, sterker nog, een van de oprichters van de Tea Party. Wat hem vooral opwindt is de ondermijning van de rechtsstaat door Trump en zijn Republikeinse enablers. Tenslotte Ross Douthot, een evangelische moralist die alles door de lens van geloof bekijkt. In mijn boek is hij de meest Trumpiaans conservatieve opiniemaker (je moet conservatief tegenwoordig kwalificeren, want de reactionaire regering Trump is in haar drift nauwelijks conservatief te noemen). 

Ik heb geen tijd om mijn analyse van wat zij zeggen, helemaal uit te schrijven. Maar wat eruit spreekt is interessant. Vooral de bereidheid om Trump in elk geval voorlopig zijn gang te laten gaan. Afkeer van een uitgedijde overheid, van universiteiten, van wereldwijde hulp, ja zelfs van de rechters, klinkt door op een manier die in schokkend vind. Ook de haat en afkeer van Biden die eronder ligt, blijft fascinerend. Ik moet toegeven dat ik die afkeer, die ook elders blijkt en die een motivatie is voor penopauze boys in Silicon Valley en Seattle, heb onderschat. 

Maar lees het vooral zelf. Geen kort stukje maar wel verhelderend. Viercolumnisten